Claudia Müller: Racisme en armoede: een complexe wisselwerking

In Duitsland loopt iedereen die over minder dan 60 procent van het mediaaninkomen beschikt, het risico om in armoede te vervallen. Bij een mediaan bruto jaarinkomen van 45.358 euro (2024) ligt de armoedegrens dus rond de 27.000 euro. Maar de oorzaken van armoede zijn complexer dan alleen inkomensverschillen. Een factor die vaak over het hoofd wordt gezien, is de invloed van racisme op de economische situatie van minderheden.

Uit recente onderzoeken blijkt dat er alarmerende verschillen zijn in het armoederisico tussen verschillende bevolkingsgroepen. Terwijl het risico op armoede voor mensen zonder migratieachtergrond 14,8 procent bedraagt, is dit voor moslimmannen 33 procent, voor Aziatische mannen 27 procent en voor zwarte mannen 20 procent. Deze discrepantie kan niet alleen worden verklaard door verschillen in opleiding of werkgelegenheid. Zelfs met een hoog opleidingsniveau en een fulltimebaan is het risico op armoede voor deze groepen nog steeds aanzienlijk groter.

Onderwijs wordt gezien als een belangrijke factor voor economisch succes en sociale mobiliteit. Maar ondanks de formele gelijkheid van kansen, zijn er in de praktijk duidelijke verschillen. Kinderen met een migratieachtergrond hebben vaak slechtere onderwijskansen, hetzij vanwege onvoldoende middelen op bepaalde scholen, hetzij vanwege subtiele discriminatie in het onderwijssysteem. Dit nadeel blijft ook later in het werkzame leven bestaan ​​en vergroot het risico op langdurige armoede.

Racisme uit zich ook in de toegang tot de arbeidsmarkt. Uit onderzoek blijkt dat sollicitanten met een buitenlands klinkende naam of een donkere huidskleur minder kans hebben om aangenomen te worden, ondanks dat ze dezelfde kwalificaties hebben. Deze discriminatie heeft tot gevolg dat veel slachtoffers in onzekere en slecht betaalde banen terechtkomen, wat hun economische situatie nog verder verslechtert.

Armoede en racisme versterken elkaar door sociale segregatie – dat wil zeggen de ruimtelijke scheiding van woongebieden van sociale groepen. Mensen die in armoede leven, wonen vaak in achtergestelde stedelijke gebieden met een slechtere infrastructuur. Dit bemoeilijkt de toegang tot onderwijs en werk. Tegelijkertijd bevordert ruimtelijke scheiding vooroordelen en wantrouwen tussen verschillende bevolkingsgroepen.

Een scheiding doet pijn – vaak ook financieel. Als u vroegtijdig duidelijkheid verschaft over onderhoud, activa en verzekeringen, kunt u het proces versnellen en een aantal kosten vermijden

Deze dynamiek heeft ook politieke implicaties. Gemarginaliseerde groepen hebben vaak minder politieke invloed, wat kan leiden tot frustratie en vervreemding. De maatschappelijke polarisatie die hieruit voortvloeit, bemoeilijkt de dialoog en het zoeken naar oplossingen voor deze complexe problemen.

Om de vicieuze cirkel van racisme en armoede te doorbreken, zijn uitgebreide maatregelen nodig:

1. Investeren in onderwijs : Alle kinderen moeten toegang hebben tot kwalitatief goed onderwijs, ongeacht hun achtergrond. Dat vraagt ​​om gerichte ondersteuning van kansarme scholen en om bewustwording van het onderwijzend personeel over onbewuste vooroordelen.
2. Hervormingen van de arbeidsmarkt : Discriminatie bij aanwerving en promotie moet actief worden bestreden. Anonieme sollicitatieprocedures en diversiteitsquota kunnen hierbij helpen.
3. Versterking van politieke participatie : In politieke besluitvormingsprocessen moet de stem van alle bevolkingsgroepen gehoord worden. Participatieve benaderingen op lokaal niveau kunnen hierbij een eerste stap zijn.
4. Interculturele dialoog : ontmoetingen tussen verschillende bevolkingsgroepen moeten worden gestimuleerd om vooroordelen te verminderen en wederzijds begrip te bevorderen.
5. Gegevensverzameling en onderzoek : Om gerichte maatregelen te kunnen ontwikkelen, zijn betere gegevens over de situatie van minderheden nodig. Het vastleggen van migratieachtergrond in onderwijsstatistieken zou hierbij een belangrijke stap zijn.

De bestrijding van armoede en racisme vereist een herbezinning op alle niveaus van de samenleving. Alleen door de complexe onderlinge verbanden tussen deze fenomenen te begrijpen en aan te pakken, kunnen we een eerlijkere en meer inclusieve samenleving creëren. Dit is niet alleen een morele verplichting, maar is ook economisch zinvol: een samenleving die het potentieel van al haar leden benut, is innovatiever, productiever en uiteindelijk succesvoller.

Veel huiseigenaren willen hun huis renoveren om energiekosten te besparen. Maar soms is het moeilijker dan je denkt. Met vindingrijkheid en een paar trucjes kan het plan echter worden uitgevoerd

Ook de economie heeft hier een verantwoordelijkheid. Bedrijven die zich richten op diversiteit en inclusie profiteren aantoonbaar van een breder perspectief en een hogere werknemerstevredenheid. Diversiteitsmanagement moet daarom niet worden gezien als een kostenfactor, maar als een investering in toekomstige levensvatbaarheid.

De weg naar een eerlijkere samenleving is lang en uitdagend. Maar met de gezamenlijke krachten van politiek, bedrijfsleven en maatschappelijk middenveld kunnen we dit doel bereiken – in het belang van iedereen.