COMMENTAAR - Het leven is goed in de schaduw van UBS. Maar Zwitserse banken lopen het risico slachtoffer te worden van hun eigen succes

Twee jaar na de ondergang van Credit Suisse domineert UBS de publieke perceptie van banken in Zwitserland. De discussies zijn verhit: het gaat over de toekomstige regulering van de bank en hoe streng de aanvullende eisen van politiek en overheid moeten zijn ten aanzien van het extra eigen vermogen van de laatste overgebleven grootbank.

Dit zijn gouden tijden voor concurrenten. Het luide debat over het eigen vermogen gaat over buitenlandse deelnemingen van systeembanken – en dat is geen issue voor de binnenlands georiënteerde kantonnale, regionale en Raiffeisenbanken, die het grootste deel van het lokale financiële centrum vormen.

Het is dus goed om in de schaduw te leven van een UBS die vooral met zichzelf en politiek bezig is. Veel binnenlandse banken hebben de afgelopen twee jaar recordresultaten behaald. Het leek alsof het geld van de klanten gewoon naar hen toe stroomde, zonder dat zij er iets aan deden. Alsof er niets is veranderd sinds de afschaffing van het bankgeheim. Hier word je dik van, maar ook impotent, luidt een legendarische spreuk van de overleden bankier Hans Bär.

Eén ding is zeker: veel geld en zaken zijn van CS naar andere banken verhuisd. Vooral de kantonnale banken hebben geprofiteerd van de onzekerheid van CS-klanten – als een haven van stabiliteit met staatsgarantie. Bijna relevanter was echter de sterke meewind die financiële instellingen kregen door de renteverhoging door de Zwitserse Nationale Bank (SNB). De banken verdienden meer dankzij de gestegen rentetarieven.

Voor hen lijkt dat voorlopig voldoende. In de eerste maanden na de val van de grote bank namen sommige banken extra personeel aan om nieuwe rekeningen te openen voor teleurgestelde CS-klanten. Er zijn echter geen grote strategische offensieven door banken ondernomen die specifiek het marktaandeel van UBS in CS willen uitdagen.

Ook op het gebied van de bedrijfsfinanciering – ondernemers vreesden een kredietcrisis – is er weinig veranderd: in sommige sectoren van de industrie is de concurrentie van buitenlandse financiële instellingen, vooral uit Frankrijk en Duitsland, merkbaar. Maar zelfs grote binnenlandse banken zoals de Zürcher Kantonalbank (ZKB) en Raiffeisen Schweiz, die wel de capaciteit hebben, willen hier niet op grote schaal blijven investeren.

Het lijkt erop dat hun succes de banken comfortabel en zelfgenoegzaam heeft gemaakt. Jarenlang zijn veel bedrijven er niet in geslaagd om te diversifiëren en hun afhankelijkheid van centrale belangen te verminderen. Bijvoorbeeld over innovaties. Met uitzondering van de betaalapp Twint heeft de lokale financiële sector de afgelopen jaren nauwelijks aandacht getrokken met innovaties die een echte meerwaarde voor klanten bieden.

Wat aan klanten als innovatief wordt verkocht, is vaak slechts een aanpassing van bestaande producten. Of ze voldoen niet aan hun behoeften, zoals de directe betalingen die vorig jaar zijn ingevoerd. Hiermee kunnen overboekingen tussen banken binnen enkele seconden worden uitgevoerd en duren ze niet langer een werkdag, zoals voorheen het geval was. Maar dat kost geld. Afhankelijk van de bank worden er kosten van 2 tot 5 frank aangerekend. Veel bankklanten accepteren liever de extra werkdag of blijven hun geld zoals voorheen splitsen.

Het vermoeden is duidelijk: het zou kunnen dat het de medewerkers zijn die het voor banken lastig maken om te innoveren. Vaak bestaan ​​directies en managementteams niet uit professionals op het gebied van digitalisering, maar uit mensen die het vak hebben geleerd in een tijd waarin betalingen per post de norm waren. Misschien is dat de reden dat ze het zo moeilijk vinden om aan de werkelijke behoeften van hun klanten en die van de markt te voldoen.

Een voorbeeld hiervan zijn duurzame investeringen. Zo wilde de Basellandschaftliche Kantonalbank (BLKB) met haar digitale bank Radicant van deze trend profiteren. Maar de kantonnale bank maakte een rekenfout. Radicant werd in 2023 gelanceerd – minder dan een jaar later moest de staatsbank 22 miljoen frank afschrijven op haar dochteronderneming. Tegenwoordig richt fintech zich meer op conventionele bankdiensten en promoot het duurzaamheid niet meer zo agressief als voorheen.

De kantonnale bank was echter niet de enige die veel geld en marketinginspanning in deze trend investeerde en deze als innovatief aan haar klanten verkocht. Maar het overgrote deel van hun klanten liet zich niet onder druk zetten om deze producten te kopen. De sterke groei van duurzame investeringen in Zwitserland is de laatste tijd afgevlakt.

Daar zijn veel redenen voor. Niet alleen de sterke tegenbeweging in de VS, die nog eens werd versterkt door de regering van Donald Trump. Zo zijn de beloften over de effectiviteit van veel van deze producten controversieel. Maar de waarheid is waarschijnlijk eenvoudiger: voor de meeste particuliere investeerders is hun eigen vermogen belangrijker dan het zogenaamd goede doen.

Liever comfortabel dan innovatief. Je moet je deze houding wel kunnen permitteren. Maar dat is ook de schuld van de bankklanten. Ze hebben een hoge tolerantie voor middelmatige prestaties. Het duurt lang voordat meneer en mevrouw Swiss van bank veranderen. Bovendien is de veelgenoemde bedreiging voor de bedrijfsmodellen van banken door fintechs en neobanken zoals Revolut grotendeels uitgebleven.

Wat nog erger is, is dat vanuit het perspectief van de klant de indruk ontstaat dat veel banken hun IT fundamenteel niet goed beheersen. Dit is een belangrijk gebied voor financiële instellingen. Het gaat om het geld van hun klanten. Daarom geldt hier nultolerantie. Dat denk je misschien wel.

Maar de grootste kantonnale bank van Zwitserland heeft de afgelopen maanden met een aantal tegenslagen te maken gehad: een jaar geleden betaalde de ZKB bijvoorbeeld 30.000 werknemers in de stad Zürich het dubbele van hun loon vanwege een technische fout bij een leverancier van Swisscom. Wat de bank nog meer in verlegenheid bracht, was dat ZKB-klanten in juni via hun e-banking-app de rekeninggegevens van andere klanten konden bekijken. Ook de toezichthouder op de financiële markten had hier terecht belangstelling voor.

Raiffeisen Zwitserland moest afgelopen najaar zelfs de introductie van haar nieuwe app stopzetten. Eén jaar testen was niet voldoende om een ​​app te bouwen die stabiel genoeg was voor de ongeveer twee miljoen klanten van de bank. Voor een fintechbedrijf zou deze periode voldoende zijn om meerdere versies van een app op de markt te brengen. Dat geldt niet voor Raiffeisen: de lancering van de app is voor onbepaalde tijd uitgesteld. Als gevolg hiervan moest de IT-manager van de bank vertrekken. Het project heeft de bank waarschijnlijk enkele miljoenen franken gekost.

UBS kan zich zo'n debacle niet veroorloven. Zij staat voor het moeilijkste onderdeel van de integratie van Credit Suisse. In het tweede kwartaal wil de grote bank beginnen met het migreren van Zwitserse CS-rekeningen naar haar eigen platform. Om technische redenen ontvangen alle CS-klanten nieuwe IBAN-rekeningnummers. Dit is een risico voor de grote bank. De vervelende bureaucratische rompslomp kan frustrerend zijn voor CS-klanten. Als u veel nieuwe overschrijvingen moet doen en een nieuwe salarisrekening op het werk moet opgeven, kunt u zelfs van bank wisselen.

De concurrenten van UBS weten dit ook. Maar er is momenteel geen sprake van euforie onder de Zwitserse banken. Integendeel, de stemming is juist veel ingetogener. De belangrijkste renteverlagingen van de Zwitserse Nationale Bank (SNB) zetten de rentemarges van de banken onder druk, maar ook omdat de instellingen de definitieve regels van Bazel III moeten implementeren. Hierin is onder andere vastgelegd dat banken meer kapitaal ter beschikking moeten stellen voor financiering.

Bovendien is het voor financiële instellingen momenteel moeilijk om toegang te krijgen tot het geld van hun klanten. Een reden hiervoor zou kunnen zijn dat klanten er de voorkeur aan geven om te investeren als de beurs stijgt, in plaats van ze op hun bankrekening te laten staan. Hierdoor wordt het voor financiële instellingen moeilijker om zichzelf te herfinancieren en opnieuw meer leningen te verstrekken.

Daarom is het des te belangrijker dat banken proberen te diversifiëren en zich agressiever van elkaar te onderscheiden. Anders lopen ze het risico slachtoffer te worden van hun eigen succes. Want wat als de grote technologiebedrijven de banksector betreden met een superapp die alles kan? Van betalingen tot leningen tot investeringen: kosteneffectief en ondersteund door AI. Dan zouden zelfs traditioneel trage klanten er ineens de smaak van te pakken kunnen krijgen – en hun rug kunnen keren naar de goede oude Zwitserse bank.