COMMENTAAR - Vrijhandel met Mercosur, interne markt met de EU, schadebeperking met de VS: er staat momenteel veel op het spel voor Zwitserland

Het is zowel een succes als een déjà-vu-gevoel. De EVA-landen IJsland, Liechtenstein, Noorwegen en Zwitserland kondigen de afronding aan van hun onderhandelingen over een vrijhandelsovereenkomst met de Mercosur-landen Argentinië, Brazilië, Uruguay en Paraguay, die samen ongeveer 270 miljoen consumenten tellen. Dit volgt op een overeenkomst die ze al in 2019 vierden.

Net terug uit Buenos Aires verklaarde een tevreden Bondsraadslid Guy Parmelin vrijdag op de luchthaven van Zürich dat de onderhandelingen complex en moeizaam waren geweest. Ze hadden echter betere voorwaarden weten te bedingen dan de EU, die al een akkoord met Mercosur had bereikt voor 2024. Gezien de geopolitieke onzekerheden was dit des te bemoedigender. Christoph Mäder, voorzitter van Economiesuisse, voegde eraan toe dat hij het Mercosur-akkoord zag als een belangrijk signaal voor op regels gebaseerde, coöperatieve handelsbetrekkingen.

In feite zijn er zoiets als twee werelden. Aan de ene kant de VS, die zich onder Donald Trump op een onvoorspelbare en eenzijdige manier isoleert die nog maar kort geleden ondenkbaar was. Volgens WTO-gegevens is het ongewogen gemiddelde tarief op Zwitserse importen in de VS sinds begin dit jaar gestegen van 3,5 naar 15 procent – ​​exclusief de zogenaamde "wederkerige" straftarieven. Aan de andere kant is er de rest van de wereld, waar verschillende landen momenteel hun economische integratie met derde landen verdiepen. Dit omvat de Mercosur-groep. Deze groep heeft haar markt tot nu toe meer geïsoleerd dan andere. Het gemiddelde tarief bedraagt ​​7 procent en de invoer van speciaal beschermde goederen is onderworpen aan tarieven tot 35 procent. Nu zal 95 procent van de goederen die vanuit Zwitserland worden geëxporteerd, vrijgesteld zijn van tarieven; sommige direct na de inwerkingtreding, andere geleidelijk met overgangsperiodes van 5 tot 15 jaar. Volgens het Staatssecretariaat voor Economische Zaken zou dit, op basis van de huidige goederenstromen, een besparing van CHF 180 miljoen per jaar aan douanerechten opleveren.

Maar het is ook een déjà-vu-gevoel, omdat er al eerder een akkoord was aangekondigd. Toen kwam de coronapandemie en de regeringswisseling in Brazilië. Maar vooral de weerstand van Zwitserse milieuorganisaties, boeren en, meer recent, de farmaceutische industrie dwong tot heronderhandelingen.

Nu verplicht een apart hoofdstuk exporteurs om duurzame productietechnieken te gebruiken, ontbossing tegen te gaan en kinderarbeid en gedwongen arbeid te verbieden. Bij meningsverschillen zal een bilateraal panel van experts bijeenkomen en openbare aanbevelingen doen. Dit is aanzienlijk meer dan mogelijk zou zijn zonder een vrijhandelsovereenkomst. Bondsraadslid Parmelin adviseerde critici vrijdag om eerst de verdragsteksten te lezen alvorens hun verontwaardiging te uiten. Deze zullen echter pas na de ondertekening van de overeenkomst aan het einde van de zomer worden gepubliceerd.

Zwitserse boeren zullen op hun beurt waarschijnlijk proberen extra steun te verkrijgen. Zij genieten aanzienlijke bescherming in de Mercosur-overeenkomst. De belastingvrije quota voor vlees en Argentijnse wijn zijn strikt beperkt en overschrijden de reeds geïmporteerde hoeveelheden niet. Mercosur-producenten genieten daardoor slechts een klein prijsvoordeel ten opzichte van andere producenten uit derde landen.

Tot slot maakt de farmaceutische industrie zich zorgen over de Braziliaanse praktijk van discriminatie van importeurs ten opzichte van binnenlandse producenten, de dreiging met dwanglicenties bij prijsonderhandelingen en het niet beschermen van testgegevens. De vrijhandelsovereenkomst verplicht de landen om zich te houden aan de bepalingen inzake eigendoms- en octrooibescherming in de TRIPS-overeenkomst van de Wereldhandelsorganisatie inzake intellectuele-eigendomsrechten. Een herzieningsclausule met betrekking tot gegevensbescherming bepaalt dat de verdragspartijen een gezamenlijke commissie kunnen inschakelen. Dit is meer dan wat de EU met Mercosur heeft onderhandeld, maar desalniettemin minder dan wat de farmaceutische industrie wenste. De industrie erkent dit eenvoudigweg en roept de Zwitserse regering op om de implementatie ervan nauwlettend te volgen.

Er is altijd reden om details te bekritiseren, maar we mogen het grotere geheel niet uit het oog verliezen. De Zwitserse exportsector staat momenteel onder enorme druk. De VS stelt het wereldwijde handelssysteem ter discussie. Een bilaterale overeenkomst met de VS kan hooguit de schade beperken en de onzekerheid enigszins verminderen. Bilaterale vrijhandelsovereenkomsten met de rest van de wereld bieden daarentegen mogelijkheden voor exportgerichte bedrijven om hun risico's te spreiden. Bestaande overeenkomsten kunnen periodiek worden verbeterd. Een wereld met vrijhandelsovereenkomsten is aanzienlijk beter dan een wereld zonder. De Zwitserse farmaceutische industrie heeft dit erkend in het geval van India en nu ook Mercosur. Boeren en de Groenen zouden dit voorbeeld moeten volgen.

Ten slotte moeten tegenstanders van de nieuwe overeenkomsten met de EU niet alleen aan het grotere geheel, maar ook aan de omvang ervan worden herinnerd. De overeenkomsten met de EU transformeren de interne markt van de EU tot een binnenlandse markt voor Zwitserland, waar meer dan de helft van alle handel via verloopt. Mercosur en India daarentegen houden zich alleen bezig met de handel in goederen, die momenteel elk ongeveer één procent van de totale handel uitmaken.

De Zwitserse onderhandelingsteams hebben een aanzienlijk aantal nieuwe overeenkomsten afgerond of staan ​​op het punt deze af te ronden. Deze vormen samen één geïntegreerd kader, met de interne markt als kern en gefaciliteerde toegang tot verre markten eromheen. De bal ligt nu bij politici en kiezers, die hopelijk het grotere plaatje zullen zien en het snel zullen implementeren. Dit zal ervoor zorgen dat de welvaart van Zwitserland behouden blijft, ondanks alle geopolitieke tegenslagen.