Familie is alles: hoe kapitein Gianluigi Aponte zijn MSC tot heerser van de zeeën maakte

"Vertel nooit iemand buiten de familie wat je denkt." Dit citaat komt van Vito Corleone, de peetvader van de maffiafilms. Maar de Italiaanse miljardair Gianluigi Aponte had het ook kunnen zeggen. Hij is een van de machtigste rederijen ter wereld en is gevestigd in Genève – net als zijn bedrijf MSC, dat onder andere de grootste vloot containerschepen op de zeven zeeën beheert.

Noch Aponte, noch zijn zakelijke activiteiten hebben iets maffia-achtigs. Maar als het gaat om geheimhouding en hoe de familie als basis voor het bedrijf kan dienen, kan Aponte de peetvader evenaren. Weinig bedrijven hebben zoveel invloed op de wereldhandel als MSC, maar zijn tegelijkertijd zo geheimzinnig en toch zo stevig in familiehanden.

De eigenaar heeft in meer dan vijftig jaar een imperium opgebouwd. Tegenwoordig heeft de MSC-groep wereldwijd meer dan 200.000 werknemers en beheert niet alleen vrachtschepen, maar ook een van 's werelds grootste cruiserederijen en havenfaciliteiten in 31 landen. De omzet bedraagt tientallen miljarden Zwitserse franken. Bijna niemand buiten het bedrijf weet precies hoeveel.

Gianluigi Aponte, inmiddels 85, doet er alles aan om dat zo te houden. Omdat MSC niet beursgenoteerd is, hoeft de groep nergens financiële cijfers te publiceren. Vragen van de media worden doorgaans zonder commentaar beantwoord. Interviews met leden van de familie Aponte zijn zeldzamer dan schrikkeljaren.

Aponte's zoon, Diego, leidt de activiteiten van de groep. Zijn dochter, Alexa, is de financieel directeur. Zijn schoonzoon, Pierfrancesco Vago, leidt de cruiseactiviteiten. Zijn schoondochter, Elâ Aponte-Soyuer, houdt toezicht op de haventerminals. Gianluigi, voorzitter van de raad van bestuur, heeft alle touwtjes in handen; hij is eigenaar van de helft van de groep. De andere helft is van zijn vrouw, Rafaela. Zij leidt ook de MSC Charitable Foundation.

"La famiglia è tutto", luidt een Italiaans spreekwoord. Familie is alles. MSC heeft dit geïnternaliseerd. "Onze medewerkers zijn als familie voor ons", legt Gianluigi Aponte uit in een bedrijfsvideo uit 2024. En familie staat voor toewijding: "Het is belangrijk om geen fouten te maken", vervolgt de baas. "Elke medewerker moet op elk niveau de beste zijn, van schoonmaker tot kapitein. Dat is een missie."

Kapitein Gianluigi Aponte is bijna zijn hele leven op deze missie geweest. De titel van kapitein is zo belangrijk voor hem dat MSC hem regelmatig vermeldt in officiële publicaties. Het is ook een titel die hij door hard werken heeft verdiend: Aponte, geboren in 1940, is de telg uit een gevestigde zeevarende familie uit een kustplaatsje in de buurt van Napels. Zijn vader stierf jong. Gianluigi volgde de marine-academie in Napels en behaalde zijn officiersgraad. Aanvankelijk was hij piloot op passagiersveerboten.

Tijdens een van deze reizen, naar verluidt van Napels naar het eiland Capri, ontmoette hij in de jaren 60 Rafaela Diamant. Zijn toekomstige vrouw kwam uit een in Genève gevestigde Israëlische bankiersfamilie. Het echtpaar keerde terug naar Genève, en ook Aponte waagde zich aan de bankwereld.

Maar een meer is geen vervanging voor de zee. Aponte voelde zich al snel weer aangetrokken tot de brug. In 1970 namen Gianluigi en Rafaela hun spaargeld, leenden nog eens $ 200.000 en kochten hun eerste schip. Het was een oud Duits vrachtschip, dat Aponte omdoopte tot "Patricia" – naar Rafaela's moeder. Als kapitein verklaarde hij dat het altijd zijn droom was geweest om scheepseigenaar te worden.

De "Patricia" pendelde tussen Europa en Afrika. "We vervoerden allerlei soorten vracht. Wat er maar beschikbaar was en betaald werd," zei Aponte later. Hij voer op routes die andere kapiteins niet wilden. Al snel bouwde hij een vloot op – met schepen die andere kapiteins niet wilden omdat ze oud waren. Maar ze waren goedkoop, en dus onderbood Aponte de prijzen van de concurrentie.

Hij vernoemde het tweede vrachtschip naar Rafaela. Zo ontstond de Mediterranean Shipping Company, kortweg MSC. Genève werd het hoofdkantoor, net zoals het de familiewoning was geweest. Tegenwoordig staat er in Apontes kantoor, met uitzicht op het meer in de verte, een miniatuurzeilschip. Zo'n getuige van het verleden was waarschijnlijk nooit in zijn vloot te bekennen, maar hij zag wel wat de toekomst van de wereldhandel zou worden: containers.

In plaats van goederen simpelweg op een schip te laden, is het veel efficiënter om ze eerst in een container te laden en de containers vervolgens op het schip te stapelen. Als de containerafmetingen gestandaardiseerd zijn, bijvoorbeeld 20 of 40 voet lang, gaat het laden en lossen veel sneller. Aponte heeft zijn vloot in de jaren 80 volledig vernieuwd.

Ondanks al zijn expansiedrift wilde hij nooit afhankelijk worden. Aponte leende nooit geld op de beurs, hoefde nooit vreemden in huis te nemen en keerde nooit dividend uit aan mede-eigenaren. Zijn opmars was gebaseerd op bankleningen en, bovenal, op het herinvesteren van winsten. De zakenman wordt omschreven als pragmatisch en vriendelijk – maar ook vooruitstrevend, bekwaam en daadkrachtig.

Net als tijdens de coronacrisis: de vrachtprijzen schoten omhoog en reders verdienden een fortuin. Ook de winst van MSC en de activa van Aponte explodeerden. Maar MSC herinvesteerde. Aponte bestelde niet alleen nieuwe schepen, net als zijn concurrenten, maar kocht ook hun oude schepen. "MSC zou alle schroot hebben opgekocht", zegt een insider hoofdschuddend. Maar vandaag de dag bezit MSC 650 containerschepen, bijna twee keer zoveel als zijn op één na grootste concurrent, AP Moeller-Maersk. Er staan er nog eens 129 in bestelling.

Schepen hebben havens nodig, dus investeert MSC in haar invloed op haventerminals. TIL, de dochteronderneming van de groep, heeft al belangen in meer dan 70 faciliteiten. Binnenkort zal dit aantal stijgen tot 43, aangezien TIL, samen met de Amerikaanse vermogensbeheerder Blackrock, van plan is een groot deel van de havenactiviteiten van de Hongkongse miljardair Li Ka-shing over te nemen. De transactie van $ 23 miljard zou mogelijk zijn gemaakt door de nauwe band tussen Gianluigi Aponte en Li.

Maar de verkoop, aangekondigd in maart, is opgeschort. De 43 terminals omvatten ook twee havenfaciliteiten aan het strategisch belangrijke Panamakanaal. De Chinese overheid is niet blij met het verlies van invloed daar door Li's verkoop. Het lijkt erop dat het door Peking gecontroleerde Cosco, zelf een van 's werelds grootste rederijen, zich bij het consortium wil aansluiten en vetorechten wil eisen. Vracht is macht – en nu is MSC zo groot geworden dat zelfs Gianluigi Aponte de macht moet delen.

Hoeveel makkelijker is het dan om de liefde van mensen voor de zee om te zetten in een business? In 1987 kocht Aponte een kleine, insolvente cruisemaatschappij. Daarmee legde hij de basis voor wat later MSC Cruises zou worden. Zijn groep deed verdere, beter beheersbare overnames in de logistieke sector, maar ook buiten de sector: bijvoorbeeld twee jaar geleden, toen MSC grootaandeelhouder werd van de Zwitserse ziekenhuisuitbater Hirslanden .

De familie Aponte woont discreet in verschillende villa's in Genève. Hun huis is naar verluidt voorzien van voordelige belastingafspraken die MSC met de stad heeft gesloten. Niet voor niets: het tijdschrift Forbes schat het gezamenlijke vermogen van de baas en zijn vrouw op 63 miljard Zwitserse frank.

De Apontes werd echter één voordeel ontzegd: Zwitserse reders voerden lange tijd campagne voor het vervangen van een normale winstbelasting door een tonnagebelasting, zoals die in andere landen wordt toegepast. In dit systeem worden bedrijven belast op basis van hun laadvermogen, niet op basis van hun winst. Dit resulteert over het algemeen in aanzienlijk minder terugverdientijd. Maar de belastinghervorming werd in 2024 door het parlement verworpen .

Het valt nog te bezien of het Juso-initiatief inzake erfbelasting hetzelfde resultaat zal opleveren. Het voorstel, dat eind november ter stemming wordt voorgelegd, behelst een belasting van 50 procent op erfenissen van meer dan 50 miljoen Zwitserse frank. Dit zou de woonplaats van de familie in Zwitserland in gevaar kunnen brengen. Voor Gianluigi Aponte is MSC een project dat meerdere generaties bestrijkt.

De eigenaar zette al vroeg de koers uit, zodat zijn kinderen aan niets anders zouden denken dan aan het bedrijf. "We zijn meer op kantoor opgegroeid dan daarbuiten. Dit is onze familie", legde dochter Alexa uit in de eerder genoemde bedrijfsvideo . Haar broer Diego studeerde nautische studies en werkte als ingenieur op MSC-schepen voordat hij in het management stapte en onder andere de terminal oprichtte.

Diego heeft ook al herhaald hoezeer hij hoopt dat de kinderen van de derde generatie hetzelfde pad zullen bewandelen als hij en zijn zus. De Apontes weten al vroeg hoe ze de zeillust kunnen bijbrengen: hun kleinkinderen hebben al de kans gehad om MSC-schepen te dopen. Wie zou er na die tijd niet zelf kapitein willen worden?