Gezond, groen, diervriendelijk: de federale overheid heeft een duidelijke visie op hoe we boodschappen moeten doen. Migros, Coop, Aldi en Lidl zullen deze naar verwachting implementeren.

Na het werk in de supermarkt. In het mandje liggen melk, yoghurt, een ananas en de Uruguayaanse biefstuk die momenteel in de aanbieding is. Op het boodschappenlijstje staan ook paprikachips, watermeloen en avocado. Even snel afrekenen en dan naar huis.

Een volkomen onverwachte aankoop, zou je denken. Maar niet als het aan de federale overheid ligt.

Groenten en fruit moeten seizoensgebonden zijn en zoveel mogelijk in Zwitserland worden geteeld. Te veel zuivel- en vleesproducten zijn schadelijk voor het klimaat en ongezond. Om nog maar te zwijgen van chips.

Winkelen is politiek geworden. Dat blijkt wel uit de "Visie 2050: Zwitserse landbouw- en voedingsindustrie", een visie ontwikkeld door de federale overheid. Daarin staat onder andere: "Consumenten kopen voedsel dat duurzaam en diervriendelijk is geproduceerd."

De federale overheid heeft zelf weinig invloed op consumenten. Daarom nodigde het Bundesamt für Landwirtschaft (FOAG), dat de leiding heeft in dit dossier, afgelopen najaar alle belangrijke spelers in de Zwitserse detailhandel uit voor een rondetafelgesprek. Ook vertegenwoordigers van boeren en andere verenigingen waren aanwezig.

De bedoeling: De detailhandel moet zogenaamde streefcijfers opstellen waar iedereen zich aan moet houden. Deze moeten duurzamer consumentengedrag bevorderen: minder vlees, seizoensgebonden, regionaal en gezond.

Doelafspraken zijn een populair instrument dat door overheden wordt gebruikt om de industrie aan te zetten tot gedragsverandering. Er bestaan al verschillende afspraken in de landbouw. Zo heeft de Zwitserse suikerbietentelersvereniging een 'Traject voor de reductie van gewasbeschermingsmiddelen' ondertekend.

Van Migros, Coop, Aldi, Lidl, Volg en andere Zwitserse retailers wordt nu verwacht dat ze zich aan soortgelijke maatregelen committeren. In eerste instantie zal dit vrijwillig zijn, zoals benadrukt. Vanaf 2030 zal er echter "de mogelijkheid zijn van verplichte maatregelen", aldus de presentatie afgelopen najaar.

Insiders melden dat federale werknemers al zeer concrete ideeën hebben over hoe deze doelovereenkomsten eruit zouden kunnen zien. De voorstellen zijn niet alleen zeer gedetailleerd, maar beperken ook ernstig de economische vrijheid van retailers.

Bijvoorbeeld hoe de schappen moeten worden ingedeeld. De presentatie vermeldt: "Product placement (aandeel duurzame producten op ooghoogte)." Een ander onderdeel gaat over "het vergroten van het aandeel keurmerken". Met andere woorden: consumenten zouden meer biologische of IP-producten moeten kopen.

De in de presentatie vetgedrukte imperatief luidt: “Handel en consumptie moeten meedoen!”

Lukas Barth is adjunct-hoofd van de afdeling landbouwbeleid van het Federaal Bureau voor Landbouw en Consumentenbescherming. Desgevraagd antwoordde hij: "Detailhandelaren vormen de schakel tussen producenten en consumenten. Ze spelen een belangrijke rol en kunnen verantwoordelijkheid nemen voor een duurzaam voedselsysteem."

De federale overheid werkt momenteel aan een nieuwe landbouwstrategie, het zogenaamde Landbouwbeleid 2030. Voor het eerst wordt ook de detailhandel ter verantwoording geroepen. Dit heeft geleid tot een overleg met het Bundesamt.

Lukas Barth rechtvaardigt de acties van zijn agentschap met het mandaat van het Parlement om een holistische benadering van het voedselsysteem te hanteren. "Eerdere hervormingen van het landbouwbeleid waren voornamelijk gericht op de landbouw, maar de manier waarop verwerking, handel en consumptie zich gedragen, is ook cruciaal voor duurzame ontwikkeling."

Hij benadrukt echter dat ze zich nog in de ontwerpfase bevinden en nog maar net bezig zijn met het ontwikkelen van concrete voorstellen. Het proces is vrijwillig.

Volgens ingewijden is het Bundesamt afgeweken van zijn oorspronkelijke ideeën en staat het open voor suggesties van detailhandelaren.

Lukas Barth weigert bijvoorbeeld te bevestigen dat goedkoop buitenlands vlees in de toekomst een moeilijkere markt zou kunnen krijgen. Hij zegt simpelweg: "Dat is de verantwoordelijkheid van de detailhandel, maar theoretisch zou het een probleem kunnen zijn."

De volgende bijeenkomst tussen de industrie en de overheid vindt eind augustus plaats. Daar zal blijken of de industrie, die met felle concurrentie kampt, haar inspanningen aankan.

Alle benaderde bedrijven benadrukten beleefd dat ze de inzet van de federale overheid op het gebied van duurzaamheid verwelkomden.

Maar het wordt ingewikkeld in de details. Zo schrijft discounter Aldi: "Voor succes is het belangrijk dat alle belanghebbenden toegang hebben tot relevante normen en tools – zoals het Bud-keurmerk."

Belangrijk om te weten is dat Aldi het keurmerk Bud van de vereniging Bio Suisse nog steeds niet mag voeren, terwijl de discountketen dat wel wil en haar producten betrekt van boerderijen die gecertificeerd zijn door Bio Suisse.

Maar achter de schermen zou Coop, de belangrijkste partner van Bio Suisse, druk hebben uitgeoefend . De bond paste daarom de voorwaarden voor het Bud-label zo sterk aan dat Aldi er bijna niet meer aan kon voldoen.

De Duitse discounter hoopt nu met hulp van de federale overheid het Knospe-label te bemachtigen. Het is onwaarschijnlijk dat Coop daarmee akkoord gaat.

Lidl twijfelt of doelstellingen zoals die van de federale overheid überhaupt nodig zijn. "Wij zijn van mening dat in gebieden waar de sector al effectieve maatregelen neemt, verdere toezeggingen van de federale overheid niet absoluut noodzakelijk zijn."

Coop en Migros weigerden commentaar te geven toen ze werden benaderd. In plaats daarvan verwezen ze de zaak naar de vakbond IG Retail, een organisatie waarin de twee coöperaties hun politieke belangen bundelen. De vakbond IG Retail verklaarde geen commentaar te kunnen geven totdat de gesprekken waren afgerond.

Pas vorige week werd bekend dat IG Detailhandel een eigen klimaatinitiatief is gestart en daarmee Aldi en Lidl voor het hoofd stoot .

Dagmar Jenni, algemeen directeur van de Zwitserse Retailfederatie, die 1900 retailers verenigt, zegt: "Het kan niet de taak van de detailhandel zijn om consumenten voor te lichten." Er zijn oplossingen nodig die voor iedereen haalbaar zijn, of het nu kleine of grote retailers zijn. "We kunnen niet allemaal biologische winkels worden."

Totdat de handel en de federale overheid het eens kunnen worden over een aantal doelstellingen, zullen er waarschijnlijk veel meer avocado's en biefstukken worden verkocht.

Een artikel uit de « NZZ am Sonntag »