Hoge kosten, steeds meer aanbieders: waarom illegaal streamen weer in opkomst is

Tientallen mobiele telefoons, USB-sticks, spelcomputers, contant geld, gouden munten en cryptovaluta met een waarde van 500.000 euro, plus een heel serverlandschap met vele terabytes aan data: dit is de buit die de Centrale Cybercrime-eenheid van de Beierse politie heeft aangetroffen bij verdachten in de districten Tirschenreuth en Pfaffenhofen an der Ilm, en in München en Hamburg.

De dienst doorzocht begin juni samen met de recherche van Weiden in totaal negen panden en bracht enkele dagen geleden een rapport uit . De reden voor de invallen: de verdachten worden ervan beschuldigd illegale streamingportals te exploiteren. De vermeende auteursrechtschendingen treffen zowel een Duitse aanbieder als internationale film- en serieportals zoals Netflix. Een forensisch laboratorium van de politie heeft de gegevens ter plaatse veiliggesteld.

De verdachten zijn vijf mannen: drie 25-jarige Duitsers, een 25-jarige Oostenrijker en een 27-jarige Azerbeidzjaan. Ze zouden de portals commercieel hebben geëxploiteerd; twee van hen zitten momenteel vast.

Dit is niet de eerste zaak in deze aard: pas in februari arresteerde het Beierse Centraal Bureau voor Cybercriminaliteit drie verdachten na een onderzoek van twee jaar. De beschuldiging: Ze zouden miljoenen euro's schade hebben toegebracht aan een grote Duitse aanbieder van betaaltelevisie via een illegaal streamingnetwerk. Er werden arrestatiebevelen uitgevaardigd tegen de drie mannen, onder andere op verdenking van commerciële computerfraude.

In maart ondernamen agenten van de Cybercrime Unit van de politie van Noordrijn-Westfalen actie tegen een 57-jarige man die naar verluidt illegaal betaalde streamingcontent aan duizenden gebruikers verkocht. In de kelder van een appartementencomplex namen agenten servers, ontvangers, encoders en satellietverdelers in beslag. En afgelopen najaar vingen Europese rechercheurs een bijzonder grote vis: de Italiaanse politie, samen met Europol en de Europese justitiële autoriteit Eurojust, arresteerde een groep die in verschillende EU-landen opereerde en naar verluidt 22 miljoen gebruikers van illegale streams voorzag, goed voor een omzet van meer dan € 250 miljoen per maand.

Wat bijzonder schrijnend is, is dat de politie zich waarschijnlijk niet zal beperken tot het aanpakken van alleen de portaalbeheerders. In de huidige zaak in Beieren hebben de autoriteiten al aangekondigd dat ze ook de klantenlijst van het illegale platform zullen onderzoeken. Gebruikers van de dienst kunnen dus ook juridische stappen verwachten.

Het nieuws van de afgelopen weken doet een beetje denken aan een reis terug in de tijd, naar de jaren 2000: destijds maakte het illegaal streamen van auteursrechtelijk beschermd materiaal een ware bloei door: voor elke legale download van een nummer waren er soms tien illegale downloads, terwijl onofficiële streamingportals enorm in opkomst waren, tot grote ergernis van de filmindustrie.

Rechthebbenden, advocatenkantoren en autoriteiten probeerden herhaaldelijk de activiteit in te dammen door een kat-en-muisspel te spelen: in 2011 werd de illegale portal Kino.to bijvoorbeeld offline gehaald – maar een paar dagen later was de opvolger weer online. Tegelijkertijd werden afschrikcampagnes gestart. De rake reclamespots van de toekomstige Kino Marketing GmbH zijn bijna iconisch: met rigoureuze slogans als "Piraten zijn criminelen" maakten ze vanaf 2003 onmiskenbaar duidelijk dat dergelijke activiteiten met gevangenisstraf konden worden bestraft.

Het was echter pas de opkomst van legale streamingdiensten die piraterij tegenging. Portals zoals Netflix en Spotify boden niet alleen een enorme catalogus aan films, series en muziek voor een betaalbare tien euro per maand. Nee, ze waren ook zo gebruiksvriendelijk dat het bezoeken van een virusgeïnfecteerde downloadsite vol pornografische advertenties simpelweg niet meer de moeite waard was. Het resultaat: zowel illegale downloads en streams, als het aantal waarschuwingen voor piraterij, daalden in de loop der tijd sterk .

De huidige invallen in Duitsland en Europa tonen echter aan dat illegale streamingportals nog steeds bestaan en dat ze zelfs weer aan populariteit winnen.

Uit een vorig jaar gepubliceerd onderzoek van marktonderzoeksbureau MUSO bleek dat het aantal illegale streamingbezoeken met 13 procent was gestegen ten opzichte van 2019. Waar er in 2019 nog ongeveer 125 miljard zogenaamde "piraterijbezoeken" werden geregistreerd, liep dit aantal in 2023 op tot 141 miljard. MUSO definieert een "piraterijbezoek" als een bezoeker die één of meer pagina's van een piraterijwebsite bezoekt. De aantallen zouden het jaar daarop echter weer licht zijn gedaald.

Uit een onderzoek dat afgelopen najaar in Noorwegen werd uitgevoerd door marktonderzoeksbureau Ipsos blijkt ook dat illegaal streamen weer sociaal acceptabel is. Ongeveer een kwart van alle respondenten gaf toe het afgelopen jaar op de een of andere manier illegaal auteursrechtelijk beschermde content te hebben verkregen – onder jongeren ligt dat percentage aanzienlijk hoger, namelijk op 44 procent. 60,9 procent van de deelnemers aan het onderzoek gaf nog steeds aan het afgelopen jaar betaald te hebben voor digitale content.

Al in 2022 bleek uit een onderzoek van het Bureau voor intellectuele eigendom van de Europese Unie (EUIPO) dat de consumptie van illegale content tussen 2017 en 2021 was afgenomen, maar in 2022 plotseling met 3,3 procent was gestegen. Televisie-inhoud vertegenwoordigt het grootste deel van de illegale content met 48 procent, terwijl muziek het kleinste deel vertegenwoordigt met zes procent.

Er zijn veel aanwijzingen dat de hernieuwde toename van illegaal streamen een binnenlands probleem is. Videostreamingdiensten en hun aanbod zijn zo divers geworden dat één dienst niet langer voldoende is om alle populaire films en series te bekijken.

Terwijl marktleider Netflix midden jaren 2010 nog een breed scala aan bekende producties aanbood, hebben veel producenten inmiddels hun eigen portals voor hun eigen producties, waaronder Disney, Amazon, Apple en Paramount. Daarnaast zijn er tal van Duitse aanbieders met nationale tv- of gelicentieerde content, zoals Sky/Wow, RTL Plus, Joyn en Magenta TV. Wie exclusieve Netflix- en Amazon-series, en daarnaast enkele Disney-kinderfilms en Duitse tv-series on demand wil kijken, heeft minstens drie of vier verschillende abonnementen nodig.

Tegelijkertijd zijn de prijzen van deze diensten de afgelopen jaren blijven stijgen. Terwijl de prijs van "tien per maand" oorspronkelijk voor streamingdiensten gold, kost een standaard Netflix-abonnement nu € 13,99 – alleen een abonnement met advertenties is goedkoper: € 4,99. Apple TV Plus, dat aanvankelijk € 4,99 kostte, kost nu het dubbele: € 9,99.

Uit het Noorse onderzoek blijkt dat meer dan de helft van de mensen onder de 30 (50,3 procent) het downloaden van films en series als een legitieme manier beschouwt om geld te besparen. Onder alle leeftijdsgroepen was dit percentage 31,5 procent.

De situatie met muziekstreaming is niet zo ingewikkeld, maar ook hier zijn de prijzen in de loop der jaren gestegen. Spotify, dat ooit € 9,99 per maand kostte, vraagt nu € 10,99. Volgens een bericht in de Financial Times zal het maandelijkse abonnementsgeld voor particulieren in 2025 opnieuw stijgen, naar € 11,99.

Naast de streamingkosten voor muziek en series zijn er allerlei andere producten die tegenwoordig op abonnementsbasis worden aangeboden: de maaltijdbox, de navullingen voor printercartridges, de fitness-app, de fotosoftware, de auto.

Abonnementengekte is al lang een onderwerp in de popcultuur – ironisch genoeg ook op streamingdienst Netflix zelf. In het nieuwe seizoen van de dystopische sciencefictionserie "Black Mirror" krijgt een vrouw een soort hersenvervanging via een abonnementsmodel, wat het jonge stel uiteindelijk financieel ruïneert.

Minstens de helft van de nieuwe verhalen in "Black Mirror" gaan over liefde en de triomf van het goede. Desondanks is het zevende seizoen van de sciencefictionserie "Black Mirror" een van de sterkste tot nu toe. Voor degenen die niet zo van sprankjes hoop houden, heeft bedenker Charlie Brooker wat advies.

De grootste verliezers in deze ontwikkeling zijn echter ongetwijfeld de sportfans. Werd de Bundesliga ooit volledig uitgezonden op de betaalzender Sky, in 2019 verwierf ook het Britse platform DAZN voor het eerst uitzendrechten, wat fans een extra abonnement opleverde. Dit is te danken aan de zogenaamde "no single buyer"-regel van de Duitse voetbalbond (DFL), die de verkoop van uitzendrechten aan één aanbieder verbood. Deze regel is inmiddels ingetrokken .

Wie echter naast de Bundesliga ook de Champions League wil kijken, heeft een derde abonnement nodig: op Amazon Prime Video. En dat kost flink wat geld: een Amazon-abonnement kost € 8,99 per maand, terwijl een Bundesliga-pakket met Sky € 24,99 kost voor nieuwe klanten gedurende 24 maanden en € 45 daarna. DAZN daarentegen heeft de prijzen voor bestaande klanten de afgelopen jaren verhoogd, eerst van € 9,99 per maand naar € 14,99, en vervolgens weer naar € 29,99. Wie zich vandaag aanmeldt voor een compleet voetbalpakket met Champions League bij DAZN, betaalt € 34,99 voor een jaar.

Voetbaluitzendingen spelen daarom een bijzonder belangrijke rol bij illegale streaming: minstens één van de invallen in Beieren was expliciet gericht tegen een platform dat content van een betaalzender uitzond. In het Noorse Ipsos-onderzoek gaf 11,6 procent van de respondenten ook aan voetbalstreams van onofficiële bronnen te hebben verkregen.

Omroepen en de Duitse voetbalbond (DFL) hebben hun controle op illegale streamers geïntensiveerd. Oliver Pribramsky van de DFL sprak in het voorjaar van dit jaar met de Duitse voetbalbond (dpa) over "door bendes georganiseerde internationale criminaliteit". Ze nemen strengere maatregelen tegen de exploitanten van de platforms.

"De DFL investeert al jaren in de bescherming van digitale rechten en zal dit blijven intensiveren", aldus algemeen directeur Steffen Merkel. De competitie "werkt al samen met wetshandhavingsinstanties, ook in het belang van onze partners." De competitie strijdt ook samen met de omroepen, die miljarden betalen voor de tv-rechten.

Of dit illegale streams zal voorkomen, is een tweede. Het lijkt er bijna op dat de contentindustrie, met al haar problemen, weer helemaal terug bij af is – net als in de jaren 2000.