Bondscommissaris wil geen AfD-leden bij de politie: scherpe kritiek op voormalig SPD-parlementslid

Het is niet zo dat het besluit van het Bundesamt für Verfassungsschutz (Bundesamt für Verfassungsschutz) om de hele AfD als "zeker rechts-extremistisch" te classificeren, de partij in chaos heeft gestort. Veel blijft vooralsnog hetzelfde. De inlichtingendienst mocht de AfD al monitoren, en het etiket extremisme kleeft er al jaren aan. En een mogelijk partijverbod, dat door het rapport van de inlichtingendienst zou kunnen worden opgelegd, is niet iets van vandaag of morgen, maar eerder van overmorgen, als het al gebeurt.

De beslissing baart echter grote zorgen bij sommige AfD-leden, van wie sommigen zich tot de partij hebben gewend – omdat de promotie van de partij directe gevolgen kan hebben voor individuen. Vooral ambtenaren en werknemers in de publieke sector vragen zich af of ze hun baan kunnen verliezen als hun partij ongrondwettelijk wordt verklaard. Terwijl de AfD haar leden gerust wil stellen, eisen anderen professionele consequenties.

Voor de federale politiecommissaris Uli Grötsch is de zaak duidelijk. Lidmaatschap van de AfD en het werken als politieagent zijn "onverenigbaar", vertelde hij aan de Rheinische Post. In een recent interview verwees Grötsch ook naar de beslissing van het Bundesamt für Verfassungsschutz (Bundesamt für Verfassungsschutz). "Lidmaatschap met zichtbare betrokkenheid bij de AfD", aldus de politiecommissaris, "moet leiden tot ontslag."

Volgens Grötsch betekent commitment dat een lid de AfD "openlijk" steunt, bijvoorbeeld door zich kandidaat te stellen voor de gemeenteraad of de Bondsdag . De Groenen zien dit op een vergelijkbare manier. "Iedereen die de staat dient, kan niet bijdragen aan de vernietiging ervan", aldus Marcel Emmerich, woordvoerder binnenlands beleid van de Bondsdagfractie, in de Berliner Zeitung. Iedereen die politiek actieve AfD-leden toestaat om bij de politie te blijven, hen toegang geeft tot wapens en "staatsbevoegdheden" overdraagt, brengt het vertrouwen in de rechtsstaat en de veiligheid van de bevolking in gevaar. "De federale en deelstaatregeringen worden opgeroepen om onmiddellijk maatregelen te nemen om infiltratie van AfD-leden in veiligheidsdiensten te voorkomen en extreemrechtse AfD-leden uit hun functie te ontheffen", aldus Emmerich.

Sinds de upgrade van de AfD bekend werd, buigen de ministeries van Binnenlandse Zaken van verschillende deelstaten zich over de gevolgen voor partijleden. De portal T-Online was de eerste die hierover berichtte. Ook hier hebben de zorgen betrekking op politie- en administratief personeel. Het is moeilijk te zeggen hoeveel AfD-leden hierdoor getroffen zouden kunnen worden. De partij gaf bij een gesprek aan geen statistieken over werkgelegenheid bij te houden. Volgens een analyse van het ARD -tijdschrift Report Mainz zouden meer dan 220 AfD-leden in de ambtenarij disciplinaire maatregelen kunnen krijgen. Zij hebben zich de afgelopen vijf jaar kandidaat gesteld voor de partij. Onder hen bevinden zich met name leraren, politieagenten, administratief personeel en militairen.

Advocaat vindt algemene ontslageisen twijfelachtig

Er is geen automatische garantie dat de professionele status van een lid wordt beïnvloed door het Bundesamt für Verfassungsschutz . Uiteindelijk moeten rechtbanken altijd per geval beslissen, zeggen juristen. "Het enkele lidmaatschap van een partij die niet grondwettelijk verboden is – zelfs als deze als vermoedelijk of bewezen rechtsextremistisch wordt aangemerkt – is op zichzelf niet voldoende om ontslag uit de ambtenarij te rechtvaardigen", legt advocate Katharina Sponholz van advocatenkantoor Buse Herz Grunst uit. Sponholz is docent bestuursrecht.

Doorslaggevend is het individuele gedrag van een agent, zegt de advocaat. "Een tuchtrechtelijke plichtsverzuim kan zich alleen voordoen als politieke betrokkenheid specifiek onverenigbaar is met de plicht tot loyaliteit aan de vrije en democratische grondwettelijke orde." Hiervoor moet elk individueel geval zorgvuldig worden onderzocht. Dit strookt niet helemaal met de woorden van de politiechef, die AfD-leden per se uit de politie wil laten verwijderen. Advocaat Sponholz verwoordt het zo: "Algemene oproepen tot ontslag zonder rekening te houden met specifiek gedrag tijdens of buiten dienst, roepen daarom aanzienlijke constitutionele zorgen op."

Na AfD-initiatief: Vakbond bekritiseert politiechef

De uitspraken van Grötsch stuitten op gemengde reacties bij politieagenten. De Berlijnse Politiebond (GdP) heeft zeker begrip voor het initiatief. Ze nemen al jaren een "zeer duidelijk standpunt" in over de AfD, zegt perswoordvoerder Benjamin Jendro, wijzend op een resolutie over onverenigbaarheid die landelijk geldt binnen de bond. De GdP is van mening dat de classificatie door het Bundesamt für Verfassungsschutz gevolgen kan hebben voor alle agenten. "Omdat ze niet alleen onderworpen zijn aan de neutraliteitsplicht, maar ook aan de plicht tot loyaliteit aan de grondwet en goed gedrag, en met hun ambtseed hun trouw aan de vrije, democratische basisorde hebben gezworen." Het lidmaatschap van een extreemrechtse partij, zegt Jendro, spreekt dit tegen.

Rainer Wendt ziet de zaken anders. De bondsvoorzitter van de Duitse Politiebond (DPolG) ergert zich niet alleen aan de uitspraken van de commissaris, maar ook aan het feit dat zijn functie überhaupt bestaat. "Als het aan de heer Grötsch lag, zouden alleen SPD- leden in overheidsdienst kunnen blijven, misschien ook leden van de Groenen of Links", aldus Wendt in deze krant. "Gelukkig ligt dat niet aan hem. Zijn functie is, zoals bekend, zo overbodig dat die nooit gecreëerd had mogen worden." De rechten en plichten van ambtenaren vloeien voort uit de grondwet en de ambtenarenwetten, en daarom zal elk individueel geval ook in de toekomst worden onderzocht.

Wendts reactie is begrijpelijk. Voordat Uli Grötsch in maart 2024 door de Bondsdag tot politiecommissaris werd gekozen, was hij lid van de SPD (Sociaaldemocratische Partij). Grötsch, zelf politieagent en sinds 2013 parlementslid, was lid van de SPD-commissie Binnenlandse Zaken en de parlementaire controlecommissie, die toezicht houdt op de Duitse inlichtingendiensten. In zijn fractie heeft hij herhaaldelijk aandacht besteed aan rechtsextremisme.

Vorig jaar werd hij de eerste commissaris van de federale politie en trad hij af als parlementslid. Nu is hij belast met het onderzoeken van "structurele tekortkomingen en ongewenste ontwikkelingen" binnen de federale politie, het Bundesrecherchebureau en de Bondsdagpolitie, zoals vermeld op de website van het parlement. Burgers kunnen klachten indienen bij Grötsch. Zijn positie heeft echter tot controverse geleid. Het verkiezingsprogramma van de CDU / CSU stelde dat beschuldigingen tegen ambtenaren moeten worden onderzocht door het Openbaar Ministerie en de rechtbanken. "We zullen speciale rechercheurs afschaffen, zoals de commissaris van de federale politie, die door de "Stoplicht"-coalitie is ingesteld."

Dat is nog niet gebeurd. De CDU/CSU blijft echter "sceptisch" over de positie, zegt woordvoerder binnenlands beleid Alexander Throm (CDU). "De politiechef moet zich zijn duidelijk omschreven wettelijke mandaat herinneren", benadrukte Throm in reactie op een vraag van deze krant. "Hij is niet verplicht om publiekelijk commentaar te leveren op alle zaken die de politie aangaan, maar om te fungeren als een onafhankelijk aanspreekpunt voor burgers die vermoedens van wangedrag door politieagenten willen melden – bijvoorbeeld in verband met etnisch profileren." Zijn taak, voegde hij eraan toe, is om aanwijzingen zorgvuldig te onderzoeken en te helpen bij terechte klachten.

Wat betreft de behandeling van AfD-leden bij de politie, dringt Throm aan op terughoudendheid: "Zolang de AfD niet verboden is, is een algemene ontslageis uitgesloten." Het hangt altijd af van het specifieke, individuele geval.