Directeur Berlijns Jobcentrum onthult grootschalige fraude met burgeruitkeringen: ‘We hebben te maken met leerbendes’
Bendes roven belastinginkomsten af – en de belastingbetalers betalen de prijs. Nieuwe cijfers onthullen nu de volledige omvang van de fraude: volgens een reactie van de federale overheid op een parlementair onderzoek van de Groenen werden er alleen al in 2024 421 gevallen van bendegerelateerde fraude met belastinginkomsten geregistreerd. In 209 gevallen werd strafrechtelijke aanklacht ingediend. Het jaar ervoor waren er 229 gevallen – en slechts 52 aanklachten. En 2025 is nog maar net begonnen – maar in mei waren er al 195 nieuwe verdachte gevallen gemeld. Bijna één op de twee gevallen belandde bij de politie.
De oplichterij is verraderlijk: nepbanen, valse huren, vervalste documenten – alles lijkt legitiem, maar erachter schuilt georganiseerde fraude. Wat een onschuldige applicatie lijkt, bestaat in werkelijkheid uit een geavanceerd systeem van uitbuiting, oplichting en diefstal van sociale uitkeringen. Gelsenkirchen , Duisburg en Berlijn luiden al geruime tijd de noodklok en eisen betere gegevensuitwisseling en meer bevoegdheden. Dit komt ook doordat de daders steeds brutaler worden.
Winfried Leitke, directeur van het Berlijnse Spandau Job Center , constateert een alarmerende professionalisering van de methoden. Hij vertelde de Berliner Zeitung: "Helaas getuigen de frauduleuze structuren van een hoge mate van professionaliteit – bijvoorbeeld door middel van valse sofinummers, huur- en arbeidsovereenkomsten en vertaaldiensten die mensen begeleiden naar afspraken bij het Job Center."
Hij noemt voorbeelden: tijdens steekproefsgewijze controles en inspecties in het wooncomplex Habersaathstraße begin juli werd ontdekt dat er de afgelopen maanden 82 registraties waren gedaan op twee huisnummers. De geregistreerde personen verbleven daar echter niet. Leitke merkt op: "De procedure in de Habersaathstraße, die onlangs door het stadsdeelkantoor Mitte werd verijdeld, komt overeen met een klassieker patroon dat we herhaaldelijk zien."
Mensen – voornamelijk EU-burgers uit Oost-Europa – worden met beloftes naar Duitsland gelokt, legt de manager van het jobcentrum uit. De mensen achter de regeling voorzien hen van bedrieglijk vervalste documenten die een legale verblijfsvergunning en recht op een uitkering suggereren. De gedupeerden leven echter vaak in mensonwaardige omstandigheden, worden uitgebuit en fungeren tegelijkertijd als frontman voor een lucratieve fraudeconstructie. Vaak fungeert de vermeende werkgever ook als verhuurder, tolk en contactpersoon – een compleet, ondoorzichtig systeem. "Veel van deze mensen zijn zelf slachtoffer van deze constructies", vertelt Leitke aan de Berliner Zeitung. Hij voegt eraan toe: "De mensen achter de regeling profiteren op meerdere manieren – via huur, geregelde banen en uiteindelijk de frauduleus verkregen sociale uitkeringen."
De arbeidsbureaus, waarvan er twaalf in de hoofdstad gevestigd zijn, staan onder enorme druk. De gevallen van uitkeringsfraude vereisen een aanzienlijke hoeveelheid onderzoek – ondanks de toch al krappe personeelsbezetting. "Het opsporen en vervolgen van deze frauduleuze constructies vereist aanzienlijke inspanningen – ondanks de toch al hoge werkdruk", aldus Leitke. De arbeidsbureaus werken al nauw samen met het Hoofdkantoor van de Douane en de rechterlijke macht.
Directeur van het Jobcenter in Spandau: Wij zijn geen opsporingsdienstenOp organisatorisch niveau proberen de Berlijnse arbeidsbureaus dit tegen te gaan. Ze vertrouwen op technische waarschuwingssystemen binnen specialistische procedures, verzoeken om administratieve bijstand van andere autoriteiten en hun eigen veld- en opsporingsdiensten. Daarnaast zijn er aangewezen contactpersonen voor samenwerking met het hoofdkantoor van de douane en het Openbaar Ministerie. Tegelijkertijd heeft elk Berlijns arbeidsbureau een eigen kantoor voor de afhandeling van administratieve overtredingen en als interface met de opsporingsautoriteiten. Eén ding is echter duidelijk: "De arbeidsbureaus zijn geen opsporingsautoriteiten – wij vertrouwen op nauwe samenwerking met politie en douane", benadrukt Leitke. De regelgeving inzake gegevensbescherming staat echter vaak effectieve onderzoeken in de weg. Hij steunt daarom de politieke oproep tot geautomatiseerde gegevensvergelijking met kinderbijslagkantoren, belastingdiensten, scholen en veiligheidsdiensten.
Fraude met burgerinkomen: netwerken houden rekening met juridische situatieMaar de rechterlijke macht maakt het de autoriteiten vaak niet makkelijker. In veel gevallen mislukken arbeidsbureaus in hun pogingen om uitkeringen te stoppen – omdat de rechtbanken in het voordeel van de aanvragers oordelen. "Zelfs als het arbeidsbureau twijfels heeft over de werknemersstatus, is een mini-job vaak voldoende om in een versnelde procedure bij de sociale rechter een uitkering toe te kennen. In twijfelgevallen oordelen rechtbanken tegen het advies van het arbeidsbureau in," aldus Leitke. Het gevolg: netwerken houden direct rekening met de juridische situatie.
De directeur van het Spandau Job Center legt uit dat de focus op georganiseerde criminele organisaties niet mag leiden tot een algemeen wantrouwen jegens alle EU-burgers. "We bekijken elke aanvraag individueel", zegt hij, en voegt eraan toe: "De overgrote meerderheid van de EU-burgers woont hier legaal en is dringend nodig op de Duitse arbeidsmarkt – vooral in beroepen waar een tekort is."
Maar het blijft een strijd onder moeilijke omstandigheden. Degenen achter de schermen leren snel, passen hun methoden aan en zijn vaak moeilijk te pakken. "We hebben te maken met lerende bendes", vat Leitke samen. "En wij moeten ook leren – sneller, digitaler, meer genetwerkt."
Burgerinkomen wordt hervormd: politieke druk groeitHet debat over misbruik van burgerinkomens gaat onverminderd door, zelfs in het licht van de nieuwe cijfers. De CDU-SPD-coalitie werkt al aan een hervorming van de hervorming. Sancties moeten eerder worden ingevoerd en arbeidsbureaus krijgen meer bevoegdheden. De CDU en CSU roepen op tot daadkrachtig optreden. Carsten Linnemann (CDU) kondigde onlangs op Welt TV een uitgebreide hervorming van de sociale zekerheid voor het najaar aan.
Wie weigert te werken, heeft geen hulp nodig, aldus de nieuwe interpretatie. Voor Oekraïners wordt de burgeruitkering met terugwerkende kracht tot 1 april stopgezet – zij worden dan overgezet naar de Wet op de uitkeringen voor asielzoekers. CDU-leider Friedrich Merz riep onlangs ook op tot strengere maatregelen tegen uitkeringsfraude, sprak van "valse prikkels" en kondigde een alomvattende hervorming van de verzorgingsstaat aan. Onder andere worden arbeidsbureaus versterkt en de controles aangescherpt.
Bärbel Bas (SPD) gaat nu voorstellen ontwikkelenDe bal ligt nu bij bondsminister van Arbeid Bärbel Bas (SPD). Zij zal voorstellen ontwikkelen – een commissie zal eind dit jaar onderzoeken waar de burgertoeslag kan worden aangescherpt. Misbruik van de burgertoeslag is ook een aandachtspunt, bevestigde een woordvoerder van het ministerie aan de Berliner Zeitung: "De federale regering onderzoekt momenteel hoe de maatregelen die in het regeerakkoord zijn afgesproken, kunnen worden uitgevoerd." In het akkoord staat: "Grootschalig misbruik van sociale uitkeringen, zowel in Duitsland als door mensen die in het buitenland wonen, moet een halt worden toegeroepen." Concrete wetgevende stappen "worden momenteel voorbereid of gecoördineerd."
Tot nader order blijft het dagelijkse leven van de Berlijnse autoriteiten een strijd tegen de goed georganiseerde misdaad.
Berliner-zeitung
