Nieuw boek: ‘Friedrich Merz past niet in het macho-stereotype’

Wat wil Friedrich Merz (CDU) nu eigenlijk? Tijdens de verkiezingscampagne profileerde hij zich als een doener, maar al vóór zijn aantreden was het de vraag wat er op zijn agenda stond en wat hem dreef.

De goedkeuring in maart van het enorme schuldenpakket met een meerderheid van de oude Bondsdag riep voor het eerst deze vraag duidelijk op, maar alleen al in de afgelopen week hintte hij eerst op een nieuwe opheffing van de bereikbeperking op wapens die aan Oekraïne werden geleverd, om deze vervolgens weer in te trekken, en positioneerde hij zich tegelijkertijd kritisch ten opzichte van het Israëlische militaire offensief in de Gazastrook, dat hij eerder onvoorwaardelijk had verdedigd. Dit alles wekt bewondering bij sommigen, maar irritatie bij anderen.

Historicus Rödder: Merz belichaamt het hartland van de christendemocraten in Rijnland-Westfalen

Mariam Lau , journaliste bij Zeit en al jaren een volger van Merz, behandelt deze vragen in haar boek 'Merz. Op zoek naar het verloren centrum', dat afgelopen vrijdag is verschenen. In het door Ullstein uitgegeven portret wordt in twaalf hoofdstukken het fenomeen Merz onderzocht en geprobeerd dit te ontrafelen – als een openhartige operatie op het kanselierschap, om het zo maar te zeggen.

Bij de lancering van haar boek woensdag bij uitgeverij Ullstein plaatste Lau, geflankeerd door de adjunct-hoofdredacteur van Der Spiegel Melanie Amman, de minister-president van Sleeswijk-Holstein Daniel Günther (CDU) en de geschiedenisprofessor en CDU-lid Andreas Rödder, haar observaties in de context van de eerste weken van Merz' kanselierschap.

De tekst in Lau's boek vraagt: "Een conservatief in beweging – of op het verkeerde pad?" Rödder beschouwt Merz als de belichaming van het “hartland van de klassieke christendemocratie van Rijnland-Westfalen”, “hij staat voor de partij van de ouderen”. Waarschijnlijk is dit ook de reden waarom CDU-deelstaatleider Günther, die tot de liberale vleugel wordt gerekend, zich door Merz vertegenwoordigd voelt, zoals hij zelf zegt. Lau legt later uit dat Merz sinds zijn aantreden vooral steun kreeg van de liberalen binnen de CDU.

Over representatie gesproken: sinds zijn kabinet aan de slag is gegaan, staat de relatie van Friedrich Merz met vrouwen weer ter discussie. Er zijn te weinig vrouwen in machtsposities en het coalitiecomité wordt te veel door mannen gedomineerd. Lau wijdt in haar boek een heel hoofdstuk aan dit onderwerp. Ze sprak met de vrouw van Merz en concludeerde: "Merz past niet in het stereotype van een macho." Haar indruk, legt de journaliste uit, is dat Merz en zijn vrouw elkaar in het verleden wel eens gesteund hebben, bijvoorbeeld als het gaat om de kinderopvang. Tegelijkertijd zal de bondskanselier zich waarschijnlijk zonder problemen in kringen van uitsluitend mannen kunnen bewegen.

Mariam Lau: Merz' vaste overtuiging is zijn 'Westernisme'

Intussen was het gemengde gezelschap bij Lau's boekpresentatie het erover eens dat Merz' kanselierschap "niet helemaal zeker" was begonnen, zoals Andreas Rödder het noemt. Tegelijkertijd herinnert de leider van de liberaal-conservatieve denktank “Republik21 ” eraan dat andere regeringen ook enige tijd nodig hadden om hun weg te vinden en vervolgens “opmerkelijke resultaten” boekten. Hij verwijst naar de eerste rood-groene federale regering onder Gerhard Schröder, die in 1998 aan haar werkzaamheden begon. Daniel Günther spreekt in dit verband van een ‘onmenselijke maatstaf’ die op Merz wordt toegepast. Er moet rekening mee worden gehouden dat hij pas enkele weken geleden is aangetreden.

Maar zelfs in deze korte tijd heeft Merz herhaaldelijk laten zien dat hij moeite heeft met het integreren van zijn coalitiepartner en andere belanghebbenden. Dat bleek bijvoorbeeld uit de reacties van de SPD op de door Merz geïnitieerde discussie over het beperken van de reikwijdte van Duitse wapens in Oekraïne. Mariam Lau vermoedt dat de bondskanselier niet van plan is om met zijn coalitiepartner samen te werken. In het ergste geval zou Merz' gedrag "overduidelijke bravoure" zijn. Günther is het in ieder geval met het eerste deel van de analyse eens en zegt dat Merz moet vertrouwen op het functioneren van de interne communicatiemechanismen van de coalitie.

Maar wat zijn de sterke punten van Merz? vraagt ​​Spiegel-journalist Amman zich tegen het einde van het evenement af. Het antwoord van Mariam Lau is duidelijk: Merz’ enige vaste overtuiging is zijn ‘westerse overtuiging’. Hij is in de jaren negentig politiek gesocialiseerd en gelooft sterk in het idee van Europese integratie. Dit verklaart waarschijnlijk het profiel van Merz als bondskanselier, die zich in de eerste weken van zijn ambtstermijn vooral bezighield met buitenlands beleid. Partijgenoot Günther benadrukt nog iets: Merz overtuigt met zijn fysieke kracht. Slechts een beperkt aantal mensen in Duitsland is fysiek in staat om als bondskanselier meer dan 18 uur per dag aandachtig en aanwezig te zijn. “Ik twijfel er niet aan dat hij deze macht heeft”, zegt Günther.

Mariam Lau: Merz. Op zoek naar het verloren midden. Ullstein, Berlijn 2025. 336 pagina's, 24,99 euro