Slapeloze nachten, problemen met de bloedsomloop, meer agressie: hoe hittegolven het lichaam, de geest en zelfs de hele economie belasten.

De hitte houdt Duitsland momenteel stevig in zijn greep. Met temperaturen die deze week in onder andere het westen en zuidwesten de 40 graden Celsius naderen, is voorzichtigheid geboden. Deze temperaturen kunnen levensbedreigende gevolgen hebben, vooral voor bepaalde mensen. Naarmate de opwarming van de aarde toeneemt, worden dergelijke hittegolven frequenter en intenser – en nemen de risico's toe.

Hitte is hard werken voor het menselijk lichaam. Het organisme streeft ernaar een constante temperatuur van rond de 37 graden Celsius te handhaven, omdat dit de periode is waarin de meeste cellen, eiwitten en het immuunsysteem optimaal functioneren. Extreme schommelingen verstoren deze processen. Als de lichaamstemperatuur van de mens boven de 42 graden Celsius of onder de 32 graden Celsius stijgt, kan dit dodelijk zijn.

Een vuistregel is: gevaar ontstaat wanneer het lichaam onder bepaalde omstandigheden meer warmte opneemt dan het kan afgeven. Dit is wanneer de lichaamstemperatuur buiten controle raakt en snel stijgt. Deze drempel is zeer individueel en hangt af van leeftijd, gezondheid, activiteit en gewenning. Bij temperaturen boven de 30 graden Celsius ervaart het lichaam van veel Midden-Europeanen aanzienlijk meer stress door afkoeling dan bij lagere temperaturen.

Het cardiovasculaire systeem staat bij warm weer flink onder druk. Mensen met chronische aandoeningen in dit gebied moeten daarom extra voorzichtig zijn. Naarmate we ouder worden, vertraagt ​​de regulering van de lichaamstemperatuur en neemt het aantal zweetklieren af, waardoor het natuurlijke airconditioningsysteem van het lichaam minder goed functioneert.

Omdat ouderen ook minder vaak dorst hebben, lopen ze het risico op uitdroging. Volgens de Malteser Relief Service kan zelfs een watertekort van één tot twee procent leiden tot hoofdpijn, vermoeidheid, concentratieproblemen en duizeligheid. Uitdroging is ook een risico voor baby's en jonge kinderen, en de zweetproductie neemt af.

Wanneer het zweetvermogen van het lichaam zijn grenzen bereikt, bouwt de hitte zich op: de lichaamstemperatuur stijgt snel – vaak binnen 10 tot 15 minuten – tot meer dan 40 graden Celsius of meer. Hierdoor zwellen de hersenen op, wat leidt tot hoofdpijn, bewustzijnsverlies of bewusteloosheid – een situatie waarin medische hulpdiensten moeten worden ingeschakeld.

Een hitteberoerte daarentegen veroorzaakt een daling van de bloeddruk. Dit resulteert in een verminderde bloedtoevoer naar de hersenen, wat kan leiden tot symptomen variërend van zwakte tot misselijkheid en duizeligheid, en zelfs bewusteloosheid. Ook dit is een noodgeval.

Volgens de Duitse Vereniging voor Neurologie (DGN) verhoogt hitte ook het risico op neurologische aandoeningen. Een studie van Duitse neurologen, gepubliceerd in het European Heart Journal, concludeert dat het risico op een beroerte aanzienlijk is toegenomen door de toenemende nachtelijke warmte.

Ja. Volgens schattingen van het Bundesamt für Umwelt en het Robert Koch-Institut zullen naar verwachting in 2023 en 2024 ongeveer 3000 mensen door hitte zijn overleden – voornamelijk mensen ouder dan 75 met reeds bestaande aandoeningen zoals dementie, hart- en vaatziekten of longziekten.

Volgens het Duitse Milieuagentschap blijft de sterfte stijgen als het meerdere dagen achter elkaar warm blijft zonder dat er 's nachts afkoeling optreedt. Na ongeveer drie tot vier dagen bereikt deze een constant hoog niveau.

Als de temperatuur 's nachts niet onder de 20 graden Celsius zakt, spreekt men van tropische nachten. Omdat het lichaam zich niet voldoende kan herstellen van de hitte, ontstaan ​​er vaak slaapstoornissen – met psychologische en mentale gevolgen.

Hitte kan mensen agressiever maken, wat op zijn beurt conflicten versterkt. Een Japans-Zuid-Koreaanse studie, gepubliceerd in het Yale Journal of Biology and Medicine, concludeert dat het risico op overlijden door aanvallen met 1,4 procent toeneemt voor elke graad stijging van de omgevingstemperatuur.

Het aantal agressieve incidenten neemt toe, wat resulteert in meer spoedopnames in acute psychiatrische ziekenhuizen. Volgens de Duitse Vereniging voor Psychiatrie en Psychotherapie, Psychosomatiek en Neurologie (DGPPN) neemt het aantal zelfdodingen zelfs toe.

Sebastian Karl, arts aan het Centraal Instituut voor Geestelijke Gezondheid in Mannheim en medeauteur van een beleidsnota van de Duitse Vereniging voor Psychologisch Onderzoek (DGPPN), benadrukt: "Veel mensen hebben aan den lijve ondervonden dat ze zich slechter voelen, slechter slapen of moeite hebben met concentreren als het echt warm is: hitte eist zijn tol van de psyche. Naarmate de temperatuur stijgt, neemt ook het risico op psychische aandoeningen toe: met 0,9 procent per graad Celsius."

Onderzoekers uit Duitsland en Denemarken geven een treffend voorbeeld van hoe de hersenen worden beïnvloed door hitte in een studie gepubliceerd in het tijdschrift iScience: ze analyseerden meer dan zeven miljoen toespraken van politici uit acht landen en concludeerden dat sprekers op warme dagen minder complexe taal gebruikten. Hoewel eenvoudiger taalgebruik positieve effecten kan hebben op burgers, is het ook een indicator van lagere mentale activiteit, schrijven de auteurs.

Ook nationale economieën lijden onder hitte: de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) heeft berekend in hoeverre de productiviteit afneemt door hittegolven. In een speciaal rapport concludeert het: Tien extra dagen met temperaturen boven de 35 graden Celsius leiden tot een daling van de jaarlijkse arbeidsproductiviteit met 0,3 procent. Dit effect is vergelijkbaar met het productiviteitsverlies als de energieprijzen met vijf procent zouden stijgen. Vooral langere hittegolven hebben enorme gevolgen.

Het Federaal Milieuagentschap verwijst naar studies die veronderstellen dat tijdens periodes van hoge hittestress in Centraal-Europa de productiviteit met maar liefst 12 procent kan afnemen als gevolg van meer ongevallen op de werkplek, minder concentratie en de daaruit voortvloeiende fouten.

Indien de temperatuur van de ruimtelucht in werkruimten de grenswaarde van 26 graden overschrijdt, dient de werkgever maatregelen te treffen conform de Arbeidsomstandighedenverordening. Vanaf 30 graden is dit verplicht.