Vaak eindigen geschillen over erfenissen voor de rechter.

Een merkwaardige overeenkomst tussen een inmiddels overleden man en zijn huisarts ligt momenteel voor bij het Bundesgerichtshof (BGH) in Karlsruhe. In ruil voor medisch advies en behandeling beloofde de man zijn arts na zijn dood een stuk land. De hoogste burgerlijke rechtbank van Duitsland onderzoekt nu of deze overeenkomst rechtmatig is.

In januari 2016 sloten de latere erflater en de huisarts uit Noordrijn-Westfalen een "overeenkomst over zorg, onderhoud en erfenis" voor een notaris. De een beloofde medische diensten zoals huisbezoeken en telefonische bereikbaarheid, terwijl de ander hem na zijn overlijden het eigendom van een woning garandeerde. Twee jaar later overleed de patiënt.

Toen de huisarts vervolgens failliet ging, wilde de curator de toegezegde goederen overdragen aan de boedel. Hij kon dit echter niet afdwingen via de rechter. De regionale rechtbank van Bielefeld wees de rechtszaak af en ook het hoger beroep bij de Hogere regionale rechtbank van Hamm was niet succesvol.

Het probleem: De beroepscode van de betreffende artsenvereniging Westfalen-Lippe bepaalt dat artsen geen geschenken of andere voordelen mogen vragen of accepteren als dit de indruk wekt dat hun medische onafhankelijkheid in gevaar komt. De rechtbank oordeelde dat de huisarts deze regel met de overeenkomst over de nalatenschap had overtreden. De nalatenschap is daarom ongeldig.

De regeling is gebaseerd op de modelberoepscode van de Duitse Artsenkammer, die door de Duitse Artsenkammer is goedgekeurd en vastgesteld. Hoewel deze code op zichzelf niet bindend is, hebben de meeste nationale artsenkammeren de modelregeling inzake ongeoorloofde giften in welke vorm dan ook in hun eigen beroepscode opgenomen, aldus de Duitse Artsenkammer.

De medische professie heeft al vroeg ingezien dat er een zeer bijzondere relatie bestaat tussen hen en de patiënten die ze behandelen, zegt Torsten Münnch, een specialist in medisch recht. Zieke patiënten zijn immers afhankelijk van medische behandeling – en het succes van die behandeling hangt op zijn beurt weer in belangrijke mate af van het vertrouwen dat de patiënt in de arts heeft. Daarom hebben artsen zichzelf al vroeg ethische regels opgelegd.

Bijvoorbeeld de regeling voor giften en schenkingen, die woensdag in Karlsruhe wordt besproken. Belangrijk is dat deze norm niet afhangt van de vraag of er daadwerkelijk sprake is van beïnvloeding, benadrukt Münnch. "Het gaat er alleen om of de indruk wordt gewekt dat de onafhankelijkheid van de beslissing van de arts wordt beïnvloed." Een boeket bloemen haalt de grens waarschijnlijk niet – "maar de waarde die hier op het spel staat, is zeer hoog."

Overtredingen van de beroepscodes van de artsenverenigingen worden volgens Münnch vaak door de verenigingen zelf gecontroleerd en bestraft. "Alleen als de vereniging een zware maatregel, zoals een boete, wil opleggen, moet ze een tuchtprocedure starten." Daarom zijn er tot nu toe weinig gerechtelijke uitspraken over deze kwestie gedaan – en die hebben meestal betrekking op giften van de farmaceutische industrie en niet op giften van patiënten.

De zaak bij het Bundesgerichtshof heeft echter nog een ander uniek kenmerk, aldus Münnch. Namelijk dat het onroerend goed was toegezegd als onderdeel van een erfovereenkomst, niet in het testament van de patiënt. De vrijheid van testamentair handelen, beschermd door de Grondwet, bepaalt dat men in principe het recht heeft zelf te bepalen wat er met het eigen vermogen gebeurt, zelfs na overlijden. Naar aanleiding hiervan oordeelde de Oberlandesgericht Frankfurt twee jaar geleden in een andere zaak dat een testament waarin een man een stuk grond aan zijn arts naliet, geldig was.

De eiser, de curator van de huisarts, beriep zich in de huidige procedure ook op de uitspraak van Frankfurt, aldus Münnch. "Maar dat argument ging niet op, omdat we hier geen testament hebben, maar een contract waarin de patiënt zich ergens toe verbindt." De rechtbank in Karlsruhe zal nu beoordelen of het Bundesgerichtshof het oordeel van de lagere rechtbanken deelt. Of er woensdag uitspraak wordt gedaan, is nog onduidelijk.