Vrij Saksen | Pellmann faalt voor het Federale Hof van Justitie: toe-eigening blijft ongestraft

Worden de persoonlijke rechten van een politicus geschonden wanneer zijn felste politieke tegenstander pretendeert samen te werken ? Het Bundesgerichtshof in Karlsruhe ontkende dit dinsdagmiddag en verwierp een beroep van Sören Pellmann, covoorzitter van de parlementaire fractie van de Die Linke in de Bondsdag . Pellmann krijgt daarom niet de € 10.000 die hij had geëist tegen de kleine, extreemrechtse partij Freihe Sachsen. "Het is betreurenswaardig dat het Bundesgerichtshof de kans vandaag heeft gemist om de bescherming tegen desinformatie en politieke toe-eigening door extreemrechtse partijen te versterken met het meest effectieve middel voor letselschadeclaims: de erkenning van een financiële schadevergoeding", aldus Pellmann over de uitspraak.

In september 2022 registreerde de Die Linke een demonstratie bij de Opera van Leipzig met Pellmann en Die Linke-parlementslid Gregor Gysi onder de slogan "Hete herfst tegen sociale kou: Lagere prijzen – energie en voedsel moeten betaalbaar zijn." Kort daarna registreerden de Vrije Saksen een demonstratie bij het Gewandhaus, eveneens gelegen aan de Augustusplatz, met de slogan "Vrije Saksen steunen het maandagprotest van Sören Pellmann en de Die Linke – Samen tegen de top."

Ze deden ook veel om de indruk te wekken dat dit een gezamenlijke demonstratie was met gemeenschappelijke zorgen. Op de lijst van sprekers stonden Compact-oprichter Jürgen Elsässer en André Poggenburg, die zelfs door de AfD als te rechts werd beschouwd, op de vijfde en zesde plaats, Gregor Gysi en Sören Pellmann.

Laatstgenoemde verkreeg vervolgens een verbod van de regionale rechtbank van Leipzig, met het argument dat zijn geloofwaardigheid als linkse activist ernstig zou worden geschaad als het vermoeden zou ontstaan dat hij samenwerkte met rechtse groeperingen. Hoewel de regionale rechtbank hiermee instemde en de Vrije Saksen veroordeelde tot betaling van € 10.000, vernietigde de Hogere rechtbank van Dresden de uitspraak. Ook deze rechtbank oordeelde dat er sprake was van een schending van persoonlijke rechten, hoewel deze niet ernstig genoeg was om een boete te rechtvaardigen.

Het is des te verrassender dat het Bundesgerichtshof, voor het eerst tijdens de mondelinge behandeling op dinsdag, zich fundamenteel afvroeg of Pellmanns "materiële persoonlijke rechten" überhaupt waren aangetast. Om dit te doen, zo betoogden de rechters, hadden de Vrije Saksen zonder enige ambivalentie de indruk moeten wekken van een gezamenlijke demonstratie. Hoewel sommige formuleringen dit suggereerden, wekten andere ("alle demonstraties zijn toegestaan") de tegenovergestelde indruk. Bovendien maakte het Bundesgerichtshof tijdens de mondelinge behandeling duidelijk dat het het Instagram-kanaal van de Vrije Saksen beschouwde als een mediakanaal, net als traditionele uitgeverijen, en daarmee het mediaprivilege toepaste. Dit privilege bepaalt dat journalistieke media zijn vrijgesteld van bepaalde gegevensbeschermingsregels bij de verwerking van persoonsgegevens.

"Zo wordt nepnieuws beschermd. Alleen de rechter kan er iets aan doen."

Daniel Czeckay, advocaat van Sören Pellmann

Dit is echter een perspectief dat verstrekkende gevolgen kan hebben, vreest Pellmanns advocaat, Daniel Czeckay: "Niemand heeft ooit eerder met dit argument gehandeld. Zo wordt nepnieuws beschermd. Toch zijn de rechtbanken de enigen die er iets aan kunnen doen. Alleen boetes helpen." In het belang van hun eigen geloofwaardigheid moeten politici zich kunnen verdedigen tegen politieke coöptatie tegen hun wil, meent Czeckay. Maar als het voldoende is om in de toekomst een paar nuancerende zinnen te gebruiken om ongestraft te blijven, "zijn persoonlijke rechten in wezen dood."

Ook in Karlsruhe werd de politieke dimensie van de zaak grotendeels genegeerd. Het aanhaken bij bestaande protesten is immers een beproefde extreemrechtse tactiek, die de Vrije Saksen ook gebruikten bij de boerenprotesten. Bovendien hanteren delen van de rechtse scene een frontoverschrijdende strategie en streven ze naar een alliantie van links en rechts tegen "het establishment". De oproep in Leipzig – "Loop apart, staak samen!" – kon precies zo worden opgevat. De toevoeging "tegen de top" was ook terecht.

Pellmann ziet de rechtszaak daarom als een proces dat verder gaat dan zijn persoonlijke zaak. "Een succesvolle uitspraak had een juridische bouwsteen kunnen vormen in de strijd tegen neonazisme en nepnieuws", aldus de politicus van de Die Linke. "Neonazi's die proberen politieke tegenstanders te instrumentaliseren en te coöpteren, hadden over de hele linie aangeklaagd kunnen worden voor schadevergoeding – een effectief afschrikmiddel."

Ook het argument van Pellmanns advocaten dat de extreemrechtse groepering een "imago-overdracht" van Gysi en het rechtstreeks gekozen parlementslid Pellmann nastreefde, kon de rechters niet overtuigen. Het was immers onwaarschijnlijk dat extreemrechtse activisten een politicus van de Linkerpartij als een belangrijke getuige voor hun agenda zouden beschouwen. De visie van de Vrije Saksen op de zaak was in Karlsruhe niet beschikbaar. De extreemrechtse activisten waren niet aanwezig en een advocaat van het Bundesgerichtshof had geweigerd hen te vertegenwoordigen.