Werktijden: Overheid propageert ouderwets wereldbeeld – Transformatie is anders – een column

Je zou bondskanselier Friedrich Merz (69) en zijn CDU-secretaris-generaal Carsten Linnemann (47) bijna dankbaar kunnen zijn voor het initiëren van de discussie: hoeveel werk is nodig voor hoeveel welvaart, wie is verantwoordelijk, en hoe kunnen de productiviteit en het concurrentievermogen van Duitsland weer omhoog? Maar ja: bijna dankbaar.

Soms lijkt het erop dat de woordvoerders van New Old Work de discussie vooral met zichzelf voeren: hier verduidelijken, daar terugkrabbelen, jongeren hier prijzen voor hun harde werk, daar kritiek leveren op hun eisen. De conclusie: we moeten allemaal meer werken voor onze welvaart – maar niemand hoeft zich geviseerd te voelen, en bij twijfel kunnen ze naar elke andere vaag demografisch gedefinieerde groep wijzen. Eén probleem lijkt in ieder geval onze werk-privébalans te zijn.

Er blijven vragen over. Om er maar één te stellen die voor de hand ligt: ​​wat is, anders dan een evenwichtige individuele balans tussen werk en privé, een teken van welvaart? En om verder te gaan met een fundamentelere vraag: waarom krijgen mensen in 2025 nog steeds aandacht, politieke verantwoordelijkheid en een reputatie van economische competentie die productiviteit zien als een lineaire functie van werkuren en vooruitgang primair als een toename van de output? Als LBBW-CEO Rainer Neske (60) een nog beter idee heeft dan de afschaffing van een nationale feestdag die in maart werd besproken, en eind mei pleit voor de afschaffing van – u raadt het al – twee nationale feestdagen – waarom is dat dan een kop en geen clou?

Nogmaals: het is fundamenteel goed dat het belang van werk en de vormgeving van het kader ervan worden besproken. Maar zoals in bijna alle transformatiediscussies, blijft de ruimte voor oplossingen beperkt. Ondanks de discursieve opbouw blijft de politieke en creatieve verbeelding helaas beperkt. Opnieuw worden er geen wenselijke toekomstscenario's geschetst die verder gaan dan "het veiligstellen van onze welvaart". In plaats daarvan wordt "De Denen kunnen ook tot hun 70e met pensioen!" gezien als een goed argument, en zorgvuldig geselecteerde statistische gegevens over zorgwerk en gelijkheid dienen als een solide databasis.

Dit is het punt waarop een column met de titel "Altijd vooruit!", die hier al voor de vijftigste keer verschijnt, steeds weer stuit: op de koppige drang, die alle aspecten van design raakt en ook in deze discussie terugkomt, om een ​​industrieel gepositioneerd superland voor alle tijden te zijn, waarvan het businessmodel en het besturingssysteem altijd houdbaar zijn geweest en alleen nog een paar slimme digitale updates nodig hebben.

Het feit dat softwarematige waardecreatie, datagedreven structurele verandering en een algemene technologische paradigmaverschuiving de prestaties en het concurrentievermogen van de Duitse kernindustrieën op de proef stellen, is echter al meerdere zittingsperiodes genegeerd. Mogelijk waren er binnen delen van de "stoplichtcoalitie" ambities in andere richtingen. Maar zelfs daar heersten sterke traagheidskrachten en overheerste het geloof in oude sterktes en recepten. De CDU en CSU hebben hierop geen monopolie – ze vullen het slechts aan met een patriarchale meritocratie.

De discussies over de toekomst die eigenlijk gevoerd zouden moeten worden, worden helaas aan de kant geschoven door de ideologisch gedreven verspreiding van het eigen ouderwetse wereldbeeld – hier vermomd als een oproep om de zaken samen aan te pakken. Dit is vooral tragisch omdat dergelijke discussies zeker ook meerwerk, productiviteit, overwerk, flexibilisering en pensioenmodellen zouden omvatten. Dit gebeurt echter in de geest van het communiceren van verandering en een visie die de versleten ideeën en beloftes van het industriële kapitalisme vervangt. Wie de transformatie echt vorm wil geven, wie de economie en de samenleving klaar wil maken voor de toekomst, moet de radicale veranderingen in de wereld erkennen, de kennissamenleving bevorderen – en tegelijkertijd werk en leven in de hele samenleving daadwerkelijk in evenwicht brengen.

Hoe dan ook, wat er nu wordt aangeboden, garandeert geen vooruitgang en concurrentievermogen – en dan hebben we het nog niet eens gehad over kunstmatige intelligentie en beslissingsautomatisering. We willen het discours niet overspoelen met sciencefiction.