EURO 2025: Waarom vrouwenteams uit Oost-Europa het moeilijk hebben

"Dit is meer dan een toernooi. Het is een beweging. En de respons vanuit heel Europa en daarbuiten bewijst dat vrouwenvoetbal niet alleen bestaat, maar ook een nieuwe standaard zet", aldus Nadine Kessler, voormalig Duits international en uitvoerend directeur van de UEFA, verantwoordelijk voor vrouwenvoetbal.

Veel hiervan is onomstreden: volgens de UEFA werden er vóór de start van de groepsfase van EURO 2025 meer kaarten verkocht dan tijdens het hele EURO 2022 , is de betrokkenheid bij vrouwenvoetbal op sociale media sindsdien met 55 procent toegenomen en is het prijzengeld met 156 procent gestegen tot € 41 miljoen.

Dit zijn indrukwekkende cijfers, maar ze mogen niet verhullen dat de ontwikkeling van het vrouwenvoetbal lang niet in alle regio's van Europa zo positief is.

Kroatië is internationaal succesvol in het mannenvoetbal. En de vrouwen?

Polen is het enige Oost-Europese team dat zich dit jaar heeft gekwalificeerd voor het EK. En in de 41 jaar sinds de start van het EK vrouwenvoetbal hebben slechts twee andere Oost-Europese teams aan dit toernooi deelgenomen: Oekraïne op het EK 2009 en Rusland vijf keer tussen 1997 en hun uitsluiting van het internationale voetbal in 2022.

Dit staat in schril contrast met het mannenvoetbal, waar elf van de 24 teams op het volgende EK in Duitsland in 2024 uit Oost-Europa kwamen – ook al boekten ze daar geen grote successen. Kroatië bewees dat het ook anders kan: ze verloren alleen in de finale van het WK van 2018 en vier jaar later vierden ze hun derde plaats in Qatar . En het Kroatische vrouwenvoetbalelftal? Dat heeft zich nog nooit gekwalificeerd voor een EK.

Goran Ljubojevic, voormalig bondscoach en huidig sportief directeur van de Kroatische nationale vrouwenkampioen ZNK Osijek, vertelde DW dat de regio altijd achter is gebleven, aangezien clubs pas in de jaren negentig begonnen met het introduceren van vrouwenprogramma's. Er wordt ook weinig geïnvesteerd in vrouwenvoetbal. Bovendien, zegt Ljubojevic, belemmeren sociale normen de sport: "Het culturele probleem in onze landen is dat mensen vinden dat meisjes niet moeten voetballen, dat ze thuis moeten blijven en huisvrouw moeten zijn."

Zijn ouderwetse rolmodellen hiervoor verantwoordelijk?

De gendergelijkheidsindex van de Europese Unie , gepubliceerd in 2024, bevestigt zijn oordeel tot op zekere hoogte. Geen enkel Oost-Europees land presteert boven het EU-gemiddelde.

"Ik weet niet of het mannelijk brein in Kroatië ooit zal veranderen en of dit deel van Europa ooit vrouwenvoetbal op hetzelfde niveau zal accepteren als in West-Europa of de VS", zegt Ljubojevic bedachtzaam.

De sportdirecteur van Osijek vindt de zichtbaarheid van vrouwenvoetbal belangrijk. Het is immers in zijn thuisland, maar ook in het oosten en zuiden van het continent, duidelijk dat de belangstelling voor het EK vrouwenvoetbal groot is en dat de stadions uitverkocht zijn.

Mensen keken naar de EK-wedstrijden, het WK in Australië [en Nieuw-Zeeland 2023 - red.]. Ze zagen de volle stadions en dachten: 'Wow, ik wist niet dat er zoveel mensen naar vrouwenvoetbal keken.' Er verandert dus iets in hun gedachten. Maar zelfs dan denk ik dat de infrastructuur nog steeds niet goed genoeg is om vrouwenvoetbal hier te laten floreren.

Groot potentieel in het vrouwenvoetbal in Oost-Europa

Hoewel ZNK Osijek het succesvolste vrouwenteam van het land is, komen er gemiddeld slechts zo'n 300 toeschouwers naar hun wedstrijden. Dat is nog steeds meer dan bij bijna elk ander team in Oost-Europa. Ljubojevic gelooft dat er voldoende talent is. Er zou echter wel geïnvesteerd moeten worden in training, infrastructuur en de salarissen van de spelers om hen in staat te stellen fulltime profvoetballers te worden.

De UEFA heeft de afgelopen jaren steunprogramma's voor vrouwenvoetbal in Oost-Europa gelanceerd. Volgens professor Dariusz Wojtaszyn van de Universiteit van Wrocław in Polen beginnen deze langzaam hun vruchten af te werpen. "Er zijn de afgelopen jaren veel positieve ontwikkelingen geweest", vertelde de historicus en politicoloog, die het vrouwenvoetbal in Oost-Europa uitgebreid heeft bestudeerd, aan DW. "De budgetten voor vrouwenvoetbal zijn in alle Centraal- en Oost-Europese landen aanzienlijk gestegen, meestal met meer dan 100 procent. Daarom ben ik zeer positief over de initiatieven van de UEFA. Ze leveren echt tastbare resultaten op."

Invloed van politiek en geschiedenis op vrouwenvoetbal

Volgens de UEFA hebben de vernieuwde vrouwencompetities, waaronder de Champions League en Europa League, ervoor gezorgd "dat alle competities en alle finalerondes open en toegankelijk blijven voor clubs en teams van alle bonden".

De brief van de UEFA aan DW vervolgt: "In deze periode hebben we indrukwekkende prestaties gezien van Oost-Europese clubs, zowel op club-, nationaal als jeugdelftalniveau. We zullen blijven samenwerken met de betreffende bonden, zoals we dat ook met al onze aangesloten bonden doen, om de prestaties en ontwikkeling van het voetbal op pan-Europees niveau te verbeteren."

Wetenschapper Wojtaszyn wijst erop dat de politiek in de regio de ontwikkeling van vrouwenvoetbal heeft belemmerd. Hoewel de communistische systemen die tot in de jaren negentig in veel van deze landen heersten, streefden naar gendergelijkheid, brachten ze een "paternalistisch gezinsmodel" en "traditionele sociale verhoudingen voort die de mogelijkheden voor vrouwenemancipatie beperkten", aldus Wojtaszyn. De val van het communisme verergerde de problemen vervolgens nog verder.

"De ineenstorting van het staatssponsoringssysteem bracht voetbalclubs in grote economische problemen", legt de Poolse academicus uit. "Onder deze omstandigheden was het voor het vrouwenvoetbal, dat minder belangstelling trok, extreem moeilijk om op de vrije markt te concurreren met het mannenvoetbal om sponsoring." Het resultaat: de speelvelden waren in zeer slechte staat en de vrouwelijke voetballers waren amateurs, geen professionals.

De opkomst van rechtse partijen in landen als Roemenië , Polen, Slowakije en Hongarije – en de daarmee gepaard gaande heropleving van ‘traditionele’ waarden – heeft het professionele voetbal voor veel vrouwen eveneens onaantrekkelijk gemaakt.

Doel: Oost-Europees gastland van een Europees kampioenschap voor vrouwen

Hoewel zijn spelers nog steeds andere banen nodig hebben om rond te komen, heeft Ljubojevic hoge verwachtingen van de toekomst. "We hebben een enorme talentenpool, net als in het mannenvoetbal, maar niemand heeft ze goed opgeleid", zegt de technisch directeur van ZNK Osijek. "Over een paar jaar zal het veel, veel beter zijn. We hebben geweldige spelers en presteren momenteel echt op het hoogste niveau."

Nina Patalon is bondscoach van het Poolse nationale team, dat voor het eerst deelnam aan het EK in Zwitserland. Ze verwacht een sterke stijging van het aantal speelsters in haar land na het EK: van 30.000 naar 300.000.

Ljubojevic is van mening dat Kroatië en andere landen in Oost-Europa iets soortgelijks nodig hebben om hun vrouwenvoetbal te stimuleren. Misschien door zelf een EK te organiseren. Polen heeft zich tevergeefs aangemeld voor het toernooi van 2025 en er was geen kandidaat uit Oost-Europa voor 2029.

"Ja, we kunnen het. Maar we moeten het serieus nemen. De bond, het land en alle anderen moeten geld en tijd investeren", zegt Ljubojevic. "Vrouwenvoetbal is de nieuwe golf, en we moeten meeliften op die nieuwe golf. Maar we zijn er nog niet."

Dit artikel is een bewerking van het originele Engelse artikel "Waarom was Polen het enige gemakkelijke Europese team op Euro 2025?"