Europees kampioenschap voetbal voor vrouwen | Een Zwitsers zomersprookje

Tiina Kipari ziet er moe en gelukkig uit toen ze afgelopen vrijdag instapte in de speciale trein van de Zwitserse spoorwegen, die op voetbalfans wachtte bij halte Bern Wankdorf. Het Zwitserse vrouwenelftal had net een meer dan eervol afscheid genomen van Spanje in de kwartfinales (0-2), waarbij de speelsters een ereronde maakten met een bordje "Merci Fans". Het gezicht van de in Zweden geboren speelster, beschilderd met een Zwitserse vlag, weerspiegelt nauwelijks somberheid. Integendeel. De 53-jarige is ervan overtuigd dat zij, samen met de bijna 30.000 andere mensen in het Wankdorfstadion, getuige was van een opleving.

Ze heeft hier duidelijk een speciaal instinct voor: haar taak is om kinderen de waarde van sport bij te brengen. Kipari woont al tien jaar met haar familie in Zwitserland en werkt als directeur jeugd en sport op de basisschool in Wilen, in het kanton Schwyz. Ze gelooft dat voetbal noodzakelijk is om meisjes in de maatschappij te promoten.

Velen waren er altijd al in geïnteresseerd, maar waren vaak bang om als enige meisje te voetballen met een groep jongens. Deze meisjes misten rolmodellen, legde de lerares uit. Nu is er een verandering gaande: vijf of zes meisjes uit elke klas, legde ze uit, zijn nu enthousiast om te voetballen.

De lokale voetbalclub is betrokken bij Kipari's school. De Zwitserse voetbalbond biedt programma's aan voor vrouwen om les te geven in de betreffende klassen. Ze vindt dit fantastisch. Terug in Scandinavië had Kipari al de theorie geopperd dat de wiskundige formule beter werkt als de drie componenten kloppen: hardlopen, presteren en leren.

Maar waarom zou het voetbal moeten zijn? "Omdat je minder uitrusting nodig hebt dan bij skiën of ijshockey. Omdat de clubs niet zo duur zijn als bij tennis," zegt de leraar. Een overtuigend argument.

Vóór de kwartfinales marcheerden 25.000 mensen door de oude binnenstad van Bern naar het Wankdorfstadion – de plek waar Helmut Rahn Duitsland in 1954 naar zijn eerste wereldtitel leidde. Wie had ooit zo'n enthousiasme van de Zwitsers voor het nationale vrouwenelftal verwacht?

"Ik had nooit gedacht dat zoiets in Zwitserland zou gebeuren."

Pia Sundhage, bondscoach van het Zwitserse nationale voetbalelftal

Zelfs de bondscoach van het Zwitserse nationale voetbalelftal en Zweedse globetrotter Pia Sundhage was verbaasd: "Ik had nooit gedacht dat zoiets in Zwitserland zou gebeuren", zei de 65-jarige. Toen ze anderhalf jaar geleden naar Bern verhuisde, had ze zich zo'n golf van enthousiasme nooit kunnen voorstellen. Ze was wel bondscoach van het Zweedse nationale elftal tijdens hun thuiskampioenschap in 2013 en beleefde daar een hype die de speelsters beroemd maakte. "Maar dat is meer dan tien jaar geleden", zei Sundhage. "We hebben sindsdien veel geleerd. Ik denk dat de uitgangspositie voor Zwitserland beter is dan destijds in Zweden."

Minstens één zomer lang is de nuchtere aanvoerder van het Zwitserse vrouwenteam, Lia Wälti, populairder dan Granit Xhaka, de strijdlustige aanvoerder van het mannenteam. Velen dachten dat alleen Alisha Lehmann zoveel aandacht kon genereren. De Zwitserse international, met bijna 17 miljoen volgers op Instagram en nog eens 12 miljoen op TikTok, is de meest gevolgde vrouwelijke voetballer ter wereld. Haar zelfpromotie lijkt op het randje – en heeft soms weinig met sport te maken. Maar op dit EK staat voetbal centraal.

De 14e editie van het toernooi is qua sfeer en organisatie al een groot succes, nog vóór de finale zondag van start gaat. De amateuristische, soms provinciale sfeer die bijvoorbeeld heerste op het EK van 2009 in Finland en zelfs het EK van 2013 in Zweden is verleden tijd. Toch zal het EK van 2025 nog steeds een vertrouwd, soms levendig evenement zijn, ondanks de inmiddels zeer professionele omstandigheden voor de teams, die nu zelfs gebruik maken van de meest luxueuze hotels.

Het hele project werd geleid door de Europese voetbalbond (UEFA) , met het hoofdkantoor in Nyon, een prachtige streek aan het Meer van Genève. Nadine Keßler had de leiding. De Europees kampioen van 2013 en Wereldvoetballer van het Jaar 2014 is ervan overtuigd dat alleen een gezonde groei het vrouwenvoetbal ten goede kan komen. Desondanks werd er een nieuw recordaantal van meer dan 600.000 toeschouwers behaald en waren bijna alle stadions uitverkocht, met een capaciteit variërend van 7.750 (Sion) tot 34.250 (Basel).

Het EK voor vrouwen vormde een tegenwicht tegen de acties van FIFA, de wereldvoetbalbond die eveneens in Zwitserland is gevestigd. Voorzitter Gianni Infantino zet zijn expansionistische ambities meedogenloos voort en overdrijft voortdurend de competities voor mannen en vrouwen – of bedenkt compleet nieuwe competities. Het schijnbaar absurde WK voor clubs in de VS , dat deels gelijktijdig met het EK voor vrouwen werd gehouden, werd mogelijk gemaakt door Saoedische donateurs. De FIFA-baas moest samenwerken met de Amerikaanse president Donald Trump. Het volgende WK voor vrouwen, eveneens georganiseerd door FIFA, vindt in 2027 plaats in Brazilië, gevolgd door de VS. Voor 2031 staan 48 teams gepland.

Het EK vrouwenvoetbal van 2029 blijft 16 deelnemers tellen, ongeacht of het in Duitsland, Polen, Italië, Portugal, Zweden of Denemarken plaatsvindt. Waarom een kader opleggen dat niet past? Waarom de competitie opblazen als veel Europese landen er (nog) niet klaar voor zijn, betoogt Keßler. Ze wil geen luchtkastelen bouwen.

In Zwitserland waren er fanzones zoals die in Basel aan de Barfüsserplatz, die perfect pasten. In Zürich wezen tien grote, rode voetbaldoelen, de zogenaamde "Rode Doelen", de weg. Een project van de Hamburgse lichtkunstenaar Michael Batz, dat al gebruikt was op het WK van 2006. Jongeren verzamelden zich 's avonds bij een van deze doelen op de Idaplatz voor publieke vertoningen van vele wedstrijden. De televisies stonden volgepakt om nieuwe heldinnen te vieren. Zoals Géraldine Reuteler, een getalenteerde technicus met een enorme tatoeage op haar linkerdij. Een Engels gezegde dat voor de 26-jarige vanzelfsprekend was: "De wereld is veel groter dan je hersenen. Leef niet langer alleen in je hoofd."

Op dertienjarige leeftijd verliet Reuteler haar ouderlijk huis om te trainen als voetbalster bij een nationale voetbalacademie. Zeven jaar speelde ze voor Bundesligaclub Eintracht Frankfurt, maar ze was nog nooit zo populair als deze zomer. "Reuteler verlost een hele natie", riep Calvin Stettler van de Zwitserse Radio en Televisie (SRF) in de microfoon na haar cruciale doelpunt. Ze werd in drie opeenvolgende groepswedstrijden uitgeroepen tot "Speler van de Wedstrijd" en clubs als Olympique Lyonnais en Paris Saint-Germain strijden nu om haar contract. Daar zou ze misschien wel 20.000 of 25.000 euro per maand kunnen verdienen – drie keer zoveel als in Duitsland. De salarissen van de beste vrouwen stijgen snel, maar liggen nog ver onder de waanzinnige bedragen die mannen verdienen.

"De Zwitserse bevolking was helemaal weg van het toernooi."

Tanja Reinhardt Marketing Organisatie Zwitserland Toerisme

Ook het toerisme hoopt te profiteren van de hype rond het EK, legt Tanja Reinhardt van de staatsmarketingorganisatie Zwitserland Toerisme uit. Onder de 600.000 stadionbezoekers bevonden zich meer buitenlandse gasten dan ooit tevoren. Jaarlijks vinden er al vier miljoen overnachtingen uit Duitsland plaats – en dat aantal zou in de toekomst nog verder kunnen stijgen. "Ook worden er clichés doorbroken. Ik heb Duitse gasten ook horen zeggen: 'Het is niet zo duur.' Een pizza kost hier geen € 7,50 meer," zegt Reinhardt. "En ze hebben gezien dat het openbaar vervoer werkt. In sommige gevallen is het bijna te perfect." Ze ziet de effecten zowel intern als extern: "De Zwitserse bevolking is meegesleept door het toernooi. Voetbal is niet de nummer één sport, zeker niet in de winter."

Maar het vrouwenvoetbal trok niet overal mensen. De "2. Akt Sportsbar", niet ver van de populaire Schanzengraben in Zürich, biedt meerdere dagen per week voetbaluitzendingen aan. Op negen schermen, met daarnaast fastfood en bier. Terwijl de laatste groepswedstrijd van Zwitserland werd uitgezonden en de SRF-presentator opnieuw zijn vreugde aan het volk verkondigde, stond de barman alleen aan de bar. Hij legde uit dat zijn bar de dagen ervoor bomvol had gezeten. Tijdens de halve finales van het WK voor clubteams. Chelsea FC en Paris Saint-Germain speelden simpelweg aantrekkelijker dan Alisha Lehmann, zei hij bondig. Op 14 juli sloot zijn stamkroeg twee weken. Midden in het EK vrouwenvoetbal.