Hij wil ook spelen: de nieuwe Azzurri-coach Gennaro Gattuso en de strijd tegen zijn imago

Aan het einde van zijn presentatie als bondscoach van Italië herhaalde Gennaro Gattuso het nog een keer: "Ik kan alleen maar toewijding en passie beloven." Alsof iemand daaraan had getwijfeld...

Heel Italië verwacht weinig anders van hem. Toen Gattuso nog over het veld paradeerde, viel hij niet op met zijn subtiele passes en pirouettes. Hij rende – ietwat onhandig, maar onvermoeibaar. Hij maakte slidings. Hij schreeuwde. Hij keek tegenstanders en scheidsrechters dreigend aan. Zijn bijnaam Rino veranderde al snel in Ringhio, wat grommen betekent. Het middenveld was van hem.

In Italië is Gattuso bijna synoniem met een onvoorwaardelijke, zelfs exorbitante, wil om te winnen. Onlangs schreef de Gazzetta dello Sport: "Waar gevochten wordt, is Gattuso."

Italiaanse voetbalfans zijn dol op hun estheten zoals Roberto Baggio en Andrea Pirlo. Maar ze zijn net zo dol op hardwerkende mensen zoals Gattuso – vooral nu de Azzurri een nieuw dieptepunt hebben bereikt. Ze hebben de laatste twee WK's gemist. En nu, na een 3-0 nederlaag tegen Noorwegen, zijn hun kansen op kwalificatie voor het volgende WK opnieuw in gevaar. De Italianen hadden Gattuso, de motivator, echt nodig op het middenveld.

Op 47-jarige leeftijd staat hij echter aan de zijlijn. Onder zijn voorganger, Luciano Spalletti, maakten de Azzurri op het EK 2024 al een verwarde en machteloze indruk. De briljante maar intellectuele clubtrainer leek steeds minder geschikt voor de rol van bondscoach. Hij raakte steeds meer verstrikt in systeemproblemen. Daardoor verloor hij ook de steun onder zijn spelers. Onlangs weigerden verschillende voetballers zich op te roepen. En de Azzurri maakten zichzelf in Oslo belachelijk.

De situatie doet denken aan 2019, toen Gattuso coach werd van SSC Napoli. Daarvoor was de selectie in opstand gekomen tegen stercoach Carlo Ancelotti. Gattuso bracht Napoli terug naar succes en redde het seizoen met een bekerzege. Het is tot nu toe de enige titel in zijn trainerscarrière. Gattuso miste dit voorjaar een tweede titel. Als coach van Hajduk Split was hij tot de laatste ronde in de race voor het Kroatisch kampioenschap.

Zijn trainerscarrière begon in 2013 in Sion, waar hij al snel de overstap maakte van speler naar speler-coach. President Christian Constantin zegt dat hij in hem het profiel van een leider zag – hoewel dat slechts drie wedstrijden duurde.

Later haalde Gattuso de krantenkoppen in Palermo, Kreta en Pisa. Dit waren niet de gemakkelijkste jaren van zijn leertijd. De voormalige wereldspeler kwam terecht bij wankele clubs, met ondoorzichtige structuren en onbetaalde lonen. Op Kreta gaf hij een explosieve persconferentie in een mix van Italiaans, Grieks en Engels.

Dit was niet het enige schandaal. Als coach van Napoli botste hij ook met scheidsrechters – net als in zijn moeilijke verleden. Afgelopen maart viel hij voormalig profvoetballer en huidige tv-analist Josko Jelicic verbaal aan tijdens een live-interview in Kroatië en noemde hem een ​​"slecht persoon". Gattuso kon de kritiek op Hajduk na hun 3-0 nederlaag tegen de uiteindelijke kampioen Rijeka niet waarderen.

Het gegrom is nooit verdwenen, zelfs niet met coach Ringhio. En het was zo luid dat sommige critici zich nu afvragen of Gattuso wel de status heeft om bondscoach te worden.

De misstappen in het Europese voetbal onthullen echter ook een andere kant van deze heethoofd. Toen spelers in Pisa en Kreta hun salaris niet ontvingen, betaalde hij die van zijn eigen bankrekening. Na bijna twee jaar als hoofdtrainer van zijn geliefde club, Milan, zag hij af van een ontslagvergoeding – een totaalbedrag van zo'n € 11 miljoen. Later weigerde hij ook betaling van Valencia CF toen hij na slechts 22 wedstrijden gedwongen werd te vertrekken. In beide gevallen eiste hij dat de club zijn personeel goed zou compenseren.

Deze mix van grinta en bescheidenheid komt ook voort uit zijn afkomst, uit een leven vol ontberingen en ontberingen. Gattuso groeide op in eenvoudige omstandigheden in het diepe zuiden, in Calabrië. Het barre klimaat van Schiavonea vormde hem. Hij speelde eindeloze wedstrijden op het strand, met dieselvaten van vissersboten als doelpalen. 's Avonds opende hij de sporttas van zijn vader Franco, die als amateur in de Serie D speelde. Hij hield van de geur van kamferolie en trok het oversized shirt aan.

Op amper 12-jarige leeftijd verliet Gattuso zijn geboortestad om voor het jeugdelftal van Perugia te gaan spelen. De clubleiding was getuige van zijn eerste uitbarsting tijdens een oefenwedstrijd. Ze haalden hem al na vijf minuten van het veld en Gattuso was woedend. De toenmalige technisch directeur, Walter Sabatini, vertelde in een tv-documentaire hoe hij de geagiteerde jongen moest kalmeren: "Maak je geen zorgen, we hebben je al gekozen." Gattuso's prestatie in die paar minuten was zo woedend dat hij de club meteen voor zich won.

Toen Perugia hem zeven jaar later weigerde te laten vertrekken, ontsnapte hij op een avond simpelweg via het raam van zijn kostschool en tekende bij Glasgow Rangers. Het nieuws over de verdwijning van de jonge speler werd uitgezonden op het primetime nieuwsprogramma van Rai 1. Het waren dit soort afleveringen die Gattuso tot een Calcio-legende maakten.

De meest amusante komt misschien wel van het moment van zijn grootste succes. Het weerspiegelt ook hoe Gattuso zichzelf zag. Hoewel hij zijn balcontrole gestaag had verbeterd in Milans sterrencast met Paolo Maldini, Kaká en Rui Costa, wilde Gattuso zijn grenzen niet verleggen vóór de penaltyserie in de WK-finale van 2006 tegen Frankrijk. Toen de toenmalige Azzurri-coach Marcello Lippi hem wilde laten spelen als de potentieel beslissende vijfde schutter, vluchtte Gattuso weg en verstopte zich onder de bank.

Fabio Grosso scoorde voor hem en won daarmee het WK. En toen Gattuso onder de bank vandaan kwam om te vieren, bleef zijn broekje haken. Dus vierde hij het in zijn onderbroek.

Nu zit hij op de Italiaanse trainersbank, na jaren van worstelen in lagere divisies en middelmatige resultaten bij topclubs als Milan, Napoli, Marseille en Valencia. Een ervaren grand seigneur als Claudio Ranieri zou eigenlijk de eerste keus zijn geweest voor de Azzurri. Hij bedankte. Vijfvoudig Champions League-winnaar Ancelotti speculeerde niet eens op een kans en sloot zich aan bij aartsrivaal Brazilië. Roberto Mancini, de bondscoach van Europees kampioen 2021, gaf de voorkeur aan de petrodollars van Saoedi-Arabië nadat hij zich niet had gekwalificeerd voor het WK en vertrok in 2023.

De Nazionale is niet langer een trekpleister voor coaches. Misschien omdat clubs en de bond er al jaren niet in slagen de talrijke talentvolle spelers consequent te ontwikkelen. Uiteindelijk ontbreken ze in de nationale ploeg of slaan ze een oproep af.

Gattuso wil vooral werken aan het saamhorigheidsgevoel; dat staat bij hem voorop. De spelers moeten met een glimlach naar de training komen, zei hij tijdens de eerste persconferentie. Maar daarvoor zal hij ze zeker indringend aankijken en een serieus gesprek voeren. "Als je teamgenoot niet voor je rent, wordt het lastig. Dat aspect moeten we bovenal veranderen," zei hij.

Met Gattuso en de Azzurri komen twee spelers met onbenut potentieel samen. "Het is het juiste moment voor hem", zei zijn oud-collega en huidige teamcoördinator Gianluigi Buffon . Buffon speelde nog als keeper, terwijl Gattuso al coach was. "We hadden het altijd moeilijk tegen Rino's teams", zei Buffon tijdens zijn presentatie. "Je zag dat ze een duidelijke identiteit hadden, dat ze er veel werk in hadden gestoken."

Buffon moet dat toegeven, aangezien hij medeverantwoordelijk was voor de keuze. Maar het verhaal is vergelijkbaar bij andere clubs. Bij een kleiner Milan speelde Gattuso een goed geordende wedstrijd en miste hij de Champions League-plaatsen met slechts één punt. Bij Napoli herinneren ze zich dynamisch voetbal met duidelijke instructies aan de spelers.

Hij kreeg ooit de grootste lof van Luis Enrique. Toen Gattuso van 2022 tot 2023 coach was in de Spaanse competitie, zei de huidige Champions League-kampioen in een interview: "Ik hou van Valencia's voetbal. Je zou kunnen denken dat Gattuso, als Italiaan, een verdedigende coach is. Maar hij is precies het tegenovergestelde." Valencia heeft structuur, balbezit en energie. "Ik geniet ervan om ze te zien." Gattuso wil niet alleen bijten. Hij wil ook spelen.