VN-Oceaanconferentie start in Nice: wat kan het opleveren?

Zonder oceanen zou er geen leven op aarde zijn. Ze bedekken meer dan 70 procent van onze planeet, leveren ongeveer de helft van de zuurstof ter wereld, bieden leefgebieden aan talloze dieren en planten, reguleren het weer, absorberen klimaatschadelijke koolstofdioxide en leveren belangrijke grondstoffen zoals zand en mineralen.

Dit maakt het des te belangrijker dat de oceanen in goede staat zijn. Tijdens de Oceaanconferentie van de Verenigde Naties (VN) komen vertegenwoordigers van 130 landen vanaf maandag 9 juni bijeen om te bespreken hoe de oceanen beter beschermd en duurzamer beheerd kunnen worden. De conferentie duurt een week in de Franse stad Nice.

Het doel is om maatregelen voor de bescherming en het duurzame gebruik van de oceanen te versnellen. Zo heeft de internationale gemeenschap zich ertoe verbonden om tegen 2030 30 procent van de land- en zeegebieden onder wettelijk bindende bescherming te brengen. Tot nu toe geldt dit echter slechts voor 8,4 procent van de zee- en kustgebieden, volgens een strategiedocument van de VN-Oceaanconferentie . Dit betekent volgens het VN-secretariaat dat er tegen 2030 nog eens 78,3 miljoen vierkante kilometer beschermd gebied moet worden aangewezen om de doelstelling te behalen.

De conferentie staat in het teken van Duurzame Ontwikkelingsdoelstelling 14 (SDG 14). Deze beoogt onder andere alle vormen van zeevervuiling – met name plastic afval – te verminderen, de verzuring van de oceaan te verminderen en visbestanden duurzaam te beheren. Veel van de SDG 14-doelen waren gepland voor 2020 en 2025. De Oceaanconferentie zal nu de balans opmaken. Verwacht wordt dat landen ook talloze nieuwe vrijwillige toezeggingen zullen doen om de bescherming van de oceaan te bevorderen.

De Noord-Atlantische Oceaan beleefde in de zomer van 2023 een ongekende hittegolf. Dit resulteerde in recordtemperaturen op het land en natuurrampen. Onderzoekers hebben nu de oorzaken van deze extreme opwarming van de oceaan ontdekt.

Het "Europese Oceaanpact" van de Europese Commissie zal ook op het wereldtoneel worden gepresenteerd. Het strategiedocument werd afgelopen donderdag gepubliceerd en kreeg meteen scherpe kritiek van milieuactivisten. "Met het Oceaanpact dat gisteren werd gepresenteerd, laat de Europese Commissie een belangrijke kans liggen voor daadwerkelijke bescherming van de zee", aldus Sascha Müller-Kraenner, bondsdirecteur van de Duitse milieuhulp ( DGU), een dag later. "Zonder concrete maatregelen, deadlines en juridisch bindende specificaties blijft de strategie een loze belofte."

UNESCO is ook van plan de uitbreiding van haar Global Ocean Observing System in Nice aan te kondigen. Dit systeem gebruikt realtime gegevens van schepen met wetenschappelijke instrumenten om de oceanen te monitoren. Er maken al 2000 schepen deel uit van deze vloot en het doel is om dit aantal tegen 2035 uit te breiden tot 10.000.

De Copernicus Climate Change Service publiceert sinds 2016 zijn jaarlijkse "Ocean State Report" over de toestand van de oceanen. Vorig jaar werd duidelijk dat klimaatverandering de oceanen steeds meer aantast. Hittegolven kwamen vaker voor, duurden langer en waren intenser, en het zee-ijs in de poolgebieden bleef afnemen.

Alleen al het Noordpoolgebied verloor tussen 1979 en 2023 elk decennium 4 procent van zijn zee-ijs.

Bron: Ulf Mauder/dpa

De warmte in de oceanen zorgt voor een toename van extreme weersomstandigheden, zoals hevige regenval op het land. Tegelijkertijd verstoort het het mariene ecosysteem: de Amerikaanse National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) observeert momenteel 's werelds grootste koraalverbleking. Volgens het rapport werd 83,9 procent van de koraalriffen wereldwijd getroffen door hittestress tussen 1 januari 2023 en 31 mei 2025.

En de situatie zou nog erger kunnen worden: "Onze simulaties suggereren dat koraalriffen deze eeuw wereldwijd met nog eens 70 procent zullen krimpen als gevolg van het huidige beleid van landen op het gebied van de uitstoot van broeikasgassen, omdat de temperaturen van de oceanen blijven stijgen", schreef marien bioloog Noam Vogt-Vincent van de Universiteit van Hawaï in een artikel voor "The Conversation".

Bovendien neemt de vervuiling van de oceanen toe. Milieuorganisatie WWF schat dat er momenteel 80 tot 150 miljoen ton plastic afval in de oceanen drijft. Dit komt overeen met het gewicht van de helft van de wereldbevolking. Bovendien komt er jaarlijks meer dan 19 miljoen ton plastic afval bij. Dit afval vormt een bedreiging voor talloze zeedieren, die het plastic inslikken of erin verstrikt raken en uiteindelijk sterven. Bovendien kan plastic afval giftige chemicaliën afgeven.

Plastic afval kan een dodelijke val voor zeedieren vormen.

Bron: IMAGO / blickwinkel

Maar klimaatverandering en vervuiling zijn niet de enige bedreigingen voor de mariene biodiversiteit. Ook toenemende overbevissing speelt een rol. Uit het rapport "The State of World Fisheries and Aquaculture" van de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO) van vorig jaar blijkt dat het aandeel biologisch duurzame visbestanden in 2021 is gedaald tot 62,3 procent – ​​2,3 procent minder dan in 2019. Tegelijkertijd is het aandeel niet-duurzaam beviste bestanden sinds midden jaren zeventig toegenomen – van 10 procent in 1974 tot 37,7 procent in 2021.

Maar er is nog veel dat we niet weten over de oceanen. Zo maakte een Amerikaans onderzoeksteam begin mei bekend dat minder dan 0,001 procent van de totale diepzeebodem is verkend. UNESCO zet zich in voor een betere kaartlegging van de zeebodem en de biodiversiteit ervan.

"Tot nu toe weten we minder over de zeebodem dan over het maanoppervlak", zegt Audrey Azoulay, directeur-generaal van UNESCO. "Leren van de oceaan is het grootste wetenschappelijke avontuur van onze tijd. Om te slagen, kan de internationale gemeenschap de waarschuwingen van wetenschappers niet langer negeren en moet ze massaal investeren in oceanografisch onderzoek, dat momenteel minder dan 2 procent van de nationale onderzoeksbudgetten uitmaakt."

Volgens Stefan Hain vervult de Oceaanconferentie verschillende belangrijke rollen. "Internationale en in veel landen zijn de politieke prioriteiten de afgelopen jaren aanzienlijk veranderd", aldus het hoofd van de Milieubeleidseenheid van het Alfred Wegener Instituut. "De VN-Oceaanconferentie kan de aandacht van het publiek vestigen op de oceanen en hun betekenis voor het aardsysteem, het wereldwijde klimaat en de mensheid, om de impuls voor oceaanbescherming die in de loop der jaren en decennia is opgebouwd, te behouden."

Het gaat er ook om een ​​overzicht te krijgen van de huidige situatie. "De VN-Oceaanconferentie kan ook dienen om zowel de synergieën als de hiaten in de veelheid aan bestaande oceaanbeschermingsactiviteiten te benadrukken en manieren te vinden om deze hiaten te dichten met nieuwe projecten en initiatieven", vervolgde Hain.

Voor Christian Wild staat de bescherming van de oceanen centraal tijdens de conferentie. "Het hoofddoel is om een ​​zo groot mogelijk gebied te beschermen, deze gebieden met elkaar te verbinden en de kwaliteit van de bescherming te verbeteren", aldus het hoofd van de werkgroep 'Mariene Ecologie' aan de Universiteit van Bremen. Mariene ecosystemen moeten zodanig worden hersteld dat ze zich beter kunnen aanpassen aan klimaatverandering. "Dit vereist bindende internationale overeenkomsten, een positieve dialoog tussen wetenschap en politiek en voortdurende financiële steun voor beschermings- en herstelmaatregelen."

Ondertussen hoopt Alice Vadrot dat de VN-Oceaanconferentie andere lopende onderhandelingen, zoals die over een moratorium op diepzeemijnbouw of de internationale overeenkomst over plastic, kan versnellen. "De UNOC (VN-Oceaanconferentie, r.d.) biedt een geweldige kans om de toekomst van oceaandiplomatie en duurzaam mariene behoud een solide basis te geven en de huidige onderhandelingslijnen holistisch te bekijken en te bevorderen", aldus de hoogleraar internationale betrekkingen en milieu aan de Oostenrijkse Universiteit van Wenen.

Volgens haar zullen drie dingen het succes van de conferentie bepalen: Ten eerste "of en hoe de EU zich positioneert als een pionier op het gebied van internationale mariene bescherming." Ten tweede is China's standpunt over mariene bescherming (China is immers 's werelds grootste visserijnatie). En ten derde is "of de VS zich in deze context houdt aan hun terugtrekking uit de internationale milieudiplomatie" cruciaal. De VS hebben zich bijvoorbeeld onlangs teruggetrokken uit het Klimaatakkoord van Parijs.

"De internationale oceaandiplomatie bevindt zich op een cruciaal punt", stelt Vadrot. "De derde Wereldoceaanconferentie in Nice gaat daarom niet alleen over mijlpalen op het gebied van oceaanbehoud en duurzame financiering. Het gaat ook over de vraag naar de toekomst van de internationale milieudiplomatie en de vooruitzichten voor een multilateraal oceaanbeleid waarin alle staten deelnemen aan de dialoog met het maatschappelijk middenveld en de academische wereld."