Een groeiend offensief tegen Iran zou gevaarlijke islamitische bondgenoten kunnen doen herleven. Zullen zij de doorslag geven?

Het escalerende offensief tussen Israël en Iran, met wederzijdse bombardementen die vijf dagen duren en oproepen tot een wapenstilstand negeren, is uitgegroeid tot het grootste aanhoudende offensief tussen de twee landen, die al tientallen jaren gezworen vijanden zijn.

Sinds de Amerikaanse president Donald Trump heeft verklaard dat zijn land namens Tel Aviv rechtstreeks aan het conflict kan deelnemen, is de angst toegenomen dat andere actoren – of het nu landen of gewapende groepen in het Midden-Oosten zijn – rechtstreeks zouden kunnen ingrijpen in wat een grootschalige oorlog met catastrofale gevolgen zou zijn, niet alleen voor de regio maar voor de hele wereld.

Alleen al deze week is het totale aantal doden opgelopen tot boven de 250, en het aantal gewonden is opgelopen tot boven de 1.000.

Daarom heeft Teheran deze week zijn intenties voor een staakt-het-vuren op tafel gelegd, op voorwaarde dat Washington niet meedoet. Dat zou de balans namelijk in het nadeel van Iran laten doorslaan, dat tot nu toe de zwaarste last van de aanvallen heeft gedragen.

In de publieke sfeer radicaliseerde de Islamitische Republiek haar retoriek echter verder. Ze waarschuwden dat door de interventie van de regering-Trump haar bases in de regio militaire doelen zouden worden. Tegelijkertijd dreigden ze Israël met ernstige gevolgen als het offensief door zou gaan.

Maar er is nog een ander aspect dat voor Israël een meervoudig kruispunt kan betekenen: de mogelijke wederopstanding van bondgenoten en facties van Iran in de regio.

En ondanks de zware klappen die de bondgenoten van Iran en hun bondgenoten de afgelopen maanden hebben gekregen, waardoor ze zelfs gedwongen werden hun aanvallen in te trekken, zijn er nog steeds wortels van deze groeperingen die opnieuw kunnen opduiken en een destabiliserende rol kunnen spelen.

Sterker nog, meerdere van deze groeperingen, die de zogenaamde As van het Verzet vormen, een alliantie georkestreerd door Teheran die meerdere landen in het Midden-Oosten omvat, hebben hun steun voor de Islamitische Republiek al uitgesproken.

Dit vormt een bedreiging voor de Hebreeuwse staat, die weliswaar het machtigste land in het Midden-Oosten is, met een enorm technologisch militair arsenaal - dat zelfs kernkoppen zou moeten bevatten - maar waarvan het grondgebied zich over een zeer klein gebied uitstrekt en het aantal inwoners amper 10 miljoen bedraagt. Iran, met een enorm grondgebied en meer dan 90 miljoen, zou een gevaar voor Tel Aviv kunnen vormen als er aanvallen op meerdere fronten door zijn 'proxies' worden toegevoegd.

De islamistische groepering Hamas, die op 7 oktober 2023 een gewelddadige inval in Israël uitvoerde, waarbij meer dan 1.200 doden vielen en ongeveer 250 mensen werden ontvoerd (van wie er 59 nog steeds gevangen zitten), is een van de grootste vijanden van Israël.

Door de geografische nabijheid is het een constant militair doelwit geworden. Na het bloedbad in 2023 heeft Israël hierop een offensief ingezet dat deze groep heeft gedecimeerd, maar tegelijkertijd een ongekende humanitaire crisis in de Gazastrook heeft veroorzaakt, die al aan meer dan 55.000 mensen het leven heeft gekost, van wie de meesten Palestijnse burgers.

De islamistische groep benadrukte zelfs dat Iran "een hoge mate van wilskracht en paraatheid" toont in deze recente confrontatie met het Hebreeuwse land. "De zionistische vijand kan de oorlog beginnen, maar heeft niet de sleutels tot de afloop ervan in handen", aldus de verklaring.

Sinds de inval van 7 oktober heeft de sjiitische organisatie Hezbollah verschillende aanvallen op Israëlisch grondgebied uitgevoerd ter ondersteuning van de Palestijnse terreurorganisatie. Hezbollah werd opgericht in 1982 en is vandaag de dag een invloedrijke politieke macht met een enorme militaire structuur, die ook door Iran wordt gefinancierd.

" Hezbollah is veel sterker dan Hamas. Naar schatting ontvangen ze jaarlijks bijna 1 miljard dollar van Iran en beschikken ze over extra middelen dankzij hun betrokkenheid bij illegale economieën zoals drugshandel en witwassen. Hun raketarsenaal wordt geschat op 100.000 stuks. Ze zijn ongetwijfeld een zeer gevaarlijke speler", vertelde Janiel Mleamed, doctor in Internationale Veiligheid en hoogleraar aan de faculteit Politicologie en Internationale Betrekkingen aan de Universidad del Norte, aan EL TIEMPO.

De Israëlische aanvallen op Hezbollah in de afgelopen maanden hebben echter bijna de gehele militaire leiding onthoofd, inclusief leider Hassan Nasrallah. Sindsdien heeft de groep een minder actieve rol in het conflict gespeeld en is Libanon begonnen met onderhandelingen over een wapenstilstand om de groep te ontwapenen.

Maar "de organisatie is nog niet af", aldus professor Oscar Palma, docent in de masteropleiding internationale veiligheid aan de Universiteit van Leicester.

Tien jaar geleden namen de Houthi-rebellen – een politieke beweging die in de jaren negentig ontstond en sjiitische stammen en religieuze groeperingen verenigt – de macht over in Sana'a, de hoofdstad van Jemen. Deze ontwikkeling is door de opstandelingen uitgebuit om conflicten in het Midden-Oosten te beïnvloeden, met name de oorlog in Gaza. Sindsdien vormen ze een destabiliserende macht.

Volgens een rapport van Reliefweb, een digitale dienst van het VN-Bureau voor de Coördinatie van Humanitaire Zaken (OCHA), telden de Houthi-strijders in 2022 meer dan 200.000 strijders. Tegenwoordig ligt dat aantal naar schatting nog hoger.

Met Iraanse steun hebben de Houthi's grootschalige aanvallen op Israël uitgevoerd. Ze richten zich voornamelijk op aanvallen in de Rode Zee op koopvaardijschepen waarvan ze denken dat ze van Israël zijn of banden met Israël hebben. De aanvallen vormen ook een zware klap voor de wereldwijde financiën, aangezien deze passage 10% van de wereldwijde maritieme markt vertegenwoordigt.

De groep kan ook raketten en zelfmoorddrones richting Israël lanceren. Melamed verduidelijkt echter dat "ze vanwege hun afstand – zo'n 2000 kilometer – een beperkter instrument zijn."

Daarbij komt nog hun militaire capaciteit, die bestand is gebleken tegen offensieven. Naar schatting hebben ze de afgelopen tien jaar meer dan 25.000 luchtaanvallen doorstaan. In dit opzicht is Oscar Palma van mening dat een "systematischer strategie" van Israël nodig is om de verdediging van deze groep echt op de proef te stellen.

Ook het islamitische verzet in Irak en Syrië, vertegenwoordigd door ongeveer 3.000 strijders uit verschillende milities, is een speler in de As van het Verzet.

In Irak zijn aanvallen uitgevoerd op bases en konvooien die door de Verenigde Staten worden gebruikt. Dit zou opnieuw kunnen gebeuren als de Amerikanen meer bij deze oorlog betrokken raken.

De pro-Iraanse Iraakse militie Kataib Hezbollah, de belangrijkste militie binnen het Islamitische Verzet in Irak, waarschuwde de Verenigde Staten dat zij hun "belangen en bases" in het Midden-Oosten zullen aanvallen als zij ingrijpen in het conflict tussen Israël en Iran.

"Als de Verenigde Staten ingrijpen in de oorlog, zullen we direct optreden tegen hun belangen en bases, verspreid over de regio, en wel zonder aarzeling", aldus de secretaris-generaal van de militie, Abu Hussein al-Hamidawi, in een verklaring.

Er is dan ook regionale bezorgdheid dat wat er gebeurt grote gevolgen kan hebben en de inspanningen van deze groepen in de regio kan verenigen. Dit zou kunnen leiden tot een 'reactivering' van de As van het Verzet. Dit zou de toch al ongekende escalatie tussen Iran en Israël nog verder verergeren.

Bovendien zou interventie door landen als de Verenigde Staten andere landen die bondgenoten van Iran zijn, ertoe kunnen aanzetten een agressievere houding aan te nemen. Dit is het geval bij Rusland en China, landen die dicht bij de Islamitische Republiek staan ​​en die zich in het recente conflict aan de kant van Teheran hebben geschaard.

Ondanks de brandpunten van het conflict is het hebben van meerdere fronten niets nieuws voor Israël. "Het is niets nieuws of verrassends voor de veiligheidstroepen", zegt Melamed.

Desondanks zouden de humanitaire kosten van een grootschalig conflict in het Midden-Oosten verwoestend zijn, naast de politieke en economische gevolgen.

Palma betwijfelt echter of Israël in staat is een conflict met zoveel partijen te winnen.

"Hoewel Israël in alle theaters aanwezig kan zijn en in elk daarvan een militaire capaciteit kan handhaven, is de vraag of het hiermee strategisch iets zal bereiken – met andere woorden, gelooft het werkelijk dat het de netwerken van Hezbollah, Hamas of de Houthi's volledig kan vernietigen? Misschien zouden de Verenigde Staten ingrijpen als de escalatie te heftig en duizelingwekkend wordt, tot het punt waarop Israël zich enigszins bedreigd voelt", concludeert de expert.