Geschiedenis, erfgoed en nalatenschap van de Wixárika-cultuur, de enige levende inheemse traditie op de Werelderfgoedlijst van UNESCO

De route van de Heilige Plaatsen van Wixárika naar Wirikuta strekt zich uit van west naar noordwest over meer dan 500 kilometer tussen de staten Jalisco, Nayarit, Durango, Zacatecas en San Luis Potosí. De recente opname op de Werelderfgoedlijst van UNESCO (de Organisatie van de Verenigde Naties voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur ) markeert een mijlpaal in de strijd voor rechtvaardigheid voor inheemse volken in Mexico, en tevens de erkenning van traditionele gebruiken die de planeet beschermen, aldus de organisatie zelf. Het is de eerste keer dat een levende inheemse traditie op de lijst is opgenomen. Volgens een verklaring van het Ministerie van Cultuur beschouwt de Wixaritari-gemeenschap (meervoud van Wixárika) opname op de lijst als een instrument voor het voortbestaan van hun cultuur, aangezien het de hoogste wettelijke bescherming vertegenwoordigt die hun erfgoed kan krijgen onder het internationaal recht.

De mensen van de Sierra

De Wixárika, wat "mensen met een diep hart die van kennis houden" betekent, is een inheems volk dat voornamelijk de Sierra Madre Occidental bewoont, waartoe de staten Nayarit, Jalisco, Durango, Zacatecas en San Luis Potosí behoren. Na de komst van de Spaanse veroveraars naar het Amerikaanse continent in de 16e eeuw, wisten de Wixárika de hegemonie van hun cultuur te behouden door eeuwenlang te leven tussen de bergen, plateaus en steile kliffen van de Sierra. Deze ontoegankelijke gebieden maakten het mogelijk om hun wortels vrijwel intact te bewaren.

Volgens een publicatie van de regering van Jalisco woont de grootste dichtheid van Wixárika in de gemeenten Mezquitic, Bolaños en Huejuquilla, allemaal binnen de staat. Er wonen ongeveer 14.300 Wixaritari in dit gebied.

Het is gebruikelijk om de Wixárika te omschrijven als Huichol , hoewel het boek Wixárika, een volk in communicatie, uitgegeven door het Ministerie van Openbaar Onderwijs (SEP), benadrukt dat het onjuist is om deze naam te gebruiken. De naam betekent namelijk "hij die vlucht" en werd door de veroveraars op een denigrerende manier opgelegd.

De Wixárika-cultuur

De natuur en de spirituele wereld zijn diep geworteld in hun culturele wortels. Hun wereldbeeld is gebaseerd op de overtuiging dat de wereld is geschapen door goden die deel uitmaken van natuurlijke elementen zoals de zon, de maan, planten en dieren. Het bewaren van evenwicht tussen deze elementen is een essentieel onderdeel van de Wixárika-gemeenschap.

Een van de emblematische planten van deze inheemse bevolking is de hikuri , ook wel bekend als peyote ( Lophophora williamsii) . Volgens een publicatie op de website van het Nationaal Instituut voor Inheemse Volken (INPI) noemen de Wixárika de plant "de oudere broer" en vinden er enkele van de belangrijkste spirituele ceremonies plaats, omdat de plant volgens hun wereldbeeld medicinale en magische eigenschappen heeft . Een van de belangrijkste geboorteplaatsen van de hikuri is Wirikuta, een regio die voornamelijk in de woestijn van San Luis Potosí ligt.

Wixárika-kunst

Van stukken gemaakt met chaquiras (kleine glazen kralen) tot traditionele handgeborduurde kledingstukken: de grote verscheidenheid aan kleuren is een van de belangrijkste kenmerken van de kunstwerken van Wixárika. Het kan ambachtslieden maanden kosten om ze te voltooien.

De werken vertellen heilige verhalen over de elementen die hun spiritualiteit bepalen, zoals hert, peyote, maïs en vuur. Ze worden beschouwd als poorten naar de spirituele wereld, waar ze communiceren met hun goden.

De Wixárika-route

De Wixárika Sacred Sites Route naar Wirikuta beslaat meer dan 500 kilometer land en begint in het Huichol-gebergte, de Sierra Madre Occidental, en loopt richting Wirikuta tot aan de Chihuahuan-woestijn . Hier wordt een reeks rituelen uitgevoerd om de relaties met de natuurlijke elementen, die als voorouderlijke goden worden beschouwd, te onderhouden en zo het succes van de landbouwcyclus van de milpa en het welzijn van de bevolking te waarborgen, aldus een bulletin van het Nationaal Instituut voor Antropologie en Geschiedenis (INAH).