Honger in een voedselproducerend land: een filosofische benadering van een zorgwekkend probleem

In 2001, midden in de crisis, begon Matías Bruera zich te interesseren voor een tegenstelling die in Argentinië nog steeds bestaat: het land produceert heel veel voedsel, maar heeft toch een hoog percentage van de bevolking dat honger lijdt.

Sindsdien heeft de socioloog, hoogleraar en onderzoeker van ideeëngeschiedenis aan de Universiteit van Buenos Aires en de Nationale Universiteit van Quilmes, en voormalig ambtenaar, diverse boeken over voedsel geschreven. In "Eten en Gegeten Worden: Aanwijzingen voor een Fenomenologie van Incorporatie" (Fondo de Cultura Económica), een werk dat voortvloeit uit zijn proefschrift, behandelt hij het probleem vanuit een filosofisch perspectief .

Een citaat van de Duitse filosoof Peter Sloterdijk inspireerde een van de uitgangspunten van het boek, waarin het begrip 'incorporatie' centraal staat. In plaats van zich te richten op representatie – dat wil zeggen, de relatie tussen het intellect en de dingen – was Bruera geïnteresseerd in reflecties op voedsel als een belichaamd, lichamelijk fenomeen, waarbij men zich ergens in laat opgaan.

Eten is een levensbehoefte, maar ook een sociale ervaring, doordrongen van gedachten en esthetiek die vaak het geweld van de productie verhullen. Waar men eet, zoals de titel al aangeeft, wordt er iets gegeten.

"Hoewel eten een diepgewortelde sociale handeling is die inherent is aan elk beschavingsproces, is het ook een roofzuchtige handeling, een dierlijke handeling. Daarom proberen alle pogingen tot verfijning – van het meest basale gebruik van vuur om te koken tot het gebruik van keukengerei om wat we koken naar onze mond te brengen met behulp van geïndustrialiseerde middelen en elementen – het instinct om te eten dat we als levende wezens bezitten, te maskeren. Het sublimeren van deze handeling en het transformeren ervan tot iets sociaals, cultureels, puurs en spiritueels, waardoor we onze dierlijke natuur kunnen overstijgen, is alleen mogelijk geweest door een esthetische verbeelding of gereguleerde vormen van gedrag", stelt Bruera in een passage.

Het boek is onder andere geïnspireerd door Walter Benjamin en is fragmentarisch opgebouwd uit citaten die de verhandelingen en interpretaties rondom het eten met elkaar verbinden.

Een handeling die, voor zover ze een relatie legt tussen iets externs (voedsel) en een persoon, subjectieve implicaties heeft, een handeling die een web van betekenis en manieren om met de wereld om te gaan om zich heen weeft. Zoals het populaire gezegde luidt: "We zijn wat we eten."

Het integreren van voedsel is ook een manier om verbeeldingen te internaliseren . Vooral in de hedendaagse samenleving, zegt Bruera, lijkt voedsel beïnvloed te worden door de opkomst van gourmet en diëtetiek, twee discoursen die eetgedrag structureren dat echter degenen die geen vaste dagelijkse levensstandaard hebben, niet bereikt.

"Voedsel is niet meer wat het ooit was, maar eerder, fundamenteel en in een van de meest gewichtige betekenissen, een object van moreel geschil of een artefact van fysiek welzijn – gezond of niet – dat een dissociatie heeft veroorzaakt tussen de libidineuze dimensie en het technische karakter ervan. Losgekoppeld van zijn historische context is het dus meer dan wat dan ook een artefact van technische reproduceerbaarheid geworden", stelt Bruera.

Voedsel werd niet altijd gemeten in voedingsstoffen en calorieën. Tegenwoordig is er een logica die het gebruikt als middel om verschillende doelen te bereiken : van het vertragen van veroudering tot het beschermen van het milieu.

Als het zicht het bevoorrechte zintuig was in de moderniteit, maakt Bruera's benadering plaats voor de smaak, een zintuig dat in filosofische tradities doorgaans als 'minderwaardig' wordt beschouwd .

Tegelijkertijd ontdekt hij de verbinding tussen woorden en eten , voor zover ze beide een gemeenschappelijke basis vinden in hetzelfde lichaamsdeel: de mond. Dit verbindt eten verder met gedachten.

Eten en gegeten worden: aanwijzingen voor een fenomenologie van incorporatie , door Matías Bruera (Fondo de Cultura Económica).