Koken zonder vuur / De Condimentary

Onlangs zei Juan Roig, eigenaar van Mercadona – een van de grootste supermarktketens van Spanje – dat "keukens in 2050 zullen verdwijnen omdat mensen niet meer thuis zullen koken." Het is een mogelijke, en tegelijk trieste, toekomst, vooral in landen waar velen gewend zijn geraakt aan het niet aanzetten van het fornuis, terwijl hele generaties steeds zelfgenoegzamer en lui worden en alles overlaten aan technologie of thuisbezorging. Maar als de keuken dichtgaat, welk deel van ons gaat er dan ook dicht?

Mens zijn is niet alleen bestaan: het is doen, het is denken. Het is verbeelden. Het is materie en gedachten transformeren met de handen, de geest en het hart. Het is uitvinden wat er niet is en het omzetten in voedsel, in een verhaal, in een idee. Het is fouten maken, twijfelen en het opnieuw proberen. Het is banden creëren die blijvend zijn, verbinden en ondersteunen.

Koken is leven. Je hoeft geen chef-kok te zijn of over geavanceerd keukengerei te beschikken: alles wat je nodig hebt is een pan, een mes, een paar handen, vuur en tijd. Het is een eenvoudig en diepgaand gebaar: snijden, mengen, kruiden, proeven, aanpassen. Het gaat om voor jezelf zorgen en om anderen geven. Het is zeggen: "Ik ben hier, bij jou of bij mij, en ik neem en waardeer deze tijd."

Denken en schrijven humaniseren ons ook. Omdat we daarmee bewustzijn, geheugen, verbeelding, twijfel en emotie gebruiken. Kunstmatige intelligentie kan woorden samenvoegen, maar kan niet dromen of bewegende smaken bedenken. Ik vroeg ChatGPT hoe een stoofpot uit Bogota smaakt, en hij antwoordde: 'een warme wolk op een koude dag.' Een gedicht voor een luchtverfrisser: een vals aroma zonder ziel.

In From Animals to Gods betoogt Harari dat de cognitieve revolutie ons menselijk maakte: het verbeelden, onszelf verhalen vertellen en er samen in geloven. Als we machines laten doen alsof ze voor ons denken, lezen, koken en schrijven, doven we die vlam . Het is als het eten van bevroren ajiaco: het ziet er zelfgemaakt uit, maar er was nooit vuur, een houten lepel of een oma die ervoor zorgde. We verliezen identiteit en menselijkheid terwijl een robot een harteloos gerecht klaarmaakt of woorden in onze mond legt. Zo verliezen we plezier, essentie en, bovenal, het voorrecht om te denken. Een leven zonder vuur is een leven zonder thuis.

Liefhebben is menselijk. Het is creëren en verlangen. Het is weerstand bieden aan haast. Het is ambachtelijk: het wordt bedacht, gekneed, gestreeld, gekust, geroken, geproefd en steeds opnieuw gevoeld, zoals een brood dat alleen rijst als we het de tijd geven. Koken is dat: het is liefhebben.

Als we stoppen met denken, schrijven, liefhebben, fantaseren en natuurlijk koken, en afhankelijk worden van industrie en technologie, wat blijft er dan over? Als we zijn wat we eten, worden we slechts geautomatiseerde consumenten, gecontroleerd door gemak. Niets blijft lang hangen, niets is opwindend, niets verbindt.

Misschien is het juist het niet opgeven van die behoefte die ons menselijk maakt. Weerstand bieden is het aansteken van de kachel, een brief schrijven met de hand, iemand uitnodigen om te eten wat jij hebt gekookt. Liefdevol zijn wanneer alles uit elkaar valt. Denken, creëren, falen, begrijpen en opnieuw beginnen.