Mexicaanse surrealistische fotograaf Graciela Iturbide, Prinses van Asturië Prijs voor de Kunsten 2025

De 83-jarige Mexicaanse fotografe Graciela Iturbide (Mexico-Stad, 1942) heeft onlangs de Prinses van Asturiëprijs voor de Kunst gewonnen. Hoewel ze in Spanje niet heel bekend is, heeft ze in haar eigen land, in de Verenigde Staten en in Frankrijk een lange en erkende carrière opgebouwd, waar ze opviel door haar visie op inheemse culturen en Mexicaanse volkstradities . Ook richtte hij zijn aandacht op de grootste artistieke ster van zijn land: in 2004 fotografeerde hij twee badkamers van Frida Kahlo , die in 1954 door Diego Rivera waren gesloten.

Volgens het juryrapport, onder voorzitterschap van Miguel Zugaza, werd Iturbide unaniem bekroond vanwege "een innovatieve visie en een buitengewone artistieke diepgang". "Iturbide heeft de menselijke natuur in beeld gebracht door middel van foto's vol symboliek, die een eigen wereld creëren: van primitief tot hedendaags; van de hardheid van de maatschappelijke realiteit tot de spontane magie van het moment. Graciela Iturbides werk, in zwart-wit, combineert documentaire met een poëtische beeldtaal. Met haar camera legt ze het dagelijks leven in Mexico vast met een diepe, respectvolle en evocatieve blik. Haar beelden tonen niet alleen wat ze ziet, maar ook wat ze voelt. Elke foto heeft een emotionele en culturele lading die ons uitnodigt om verder te kijken dan wat zichtbaar is." De kandidatuur werd voorgedragen door Juan Duarte Cuadrado , de Spaanse ambassadeur in Mexico.

De jury: "Met zijn camera legt hij het dagelijks leven in Mexico vast met een diepgaand, respectvol en beeldend perspectief."

Het toeval wil dat op 19 juni in het Casa de México in Madrid de tentoonstelling When the Light Speaks wordt geopend met een aantal van zijn meest representatieve foto's, die deel uitmaken van PhotoEspaña 2025. En een paar dagen geleden was zijn werk ook te zien op de 12e Kunstbiënnale van Lanzarote, met foto's die op het eiland zelf zijn gemaakt.

Iturbide had een passie voor zwart-wit en was op weg om filmregisseur te worden. Dankzij fotograaf Manuel Álvarez Bravo kwam ze echter in contact met fotografie. Hij had in het begin van de jaren zeventig een grote invloed op haar. Hij legde zijn bewegende camera neer en hield zijn fotocamera om een ​​werk te ontwikkelen waarin rituelen, de dood, volksreligiositeit en het leven van inheemse gemeenschappen zoals de Seris in Sonora - een groep nomadische vissers die in de Sonorawoestijn in het noordwesten van Mexico, vlak bij de grens met Arizona, leven - of de Zapoteken in Juchitán, Oaxaca, een hoofdrol spelen. Ook de rol van vrouwen in de Mexicaanse samenleving is voor haar erg belangrijk.

Haar bekendste serie, Juchitán de las mujeres , portretteert juist de kracht en de matriarchale rol van de Zapoteekse vrouwen uit Oaxaca. Het werd gemaakt tussen 1979 en 1989. Twee andere belangrijke werken van haar zijn Angel Woman (1979), een iconisch beeld van een vrouw die door de Sonorawoestijn loopt met een radiocassettespeler, en Our Lady of the Iguanas (1979), een portret van een Zapoteekse vrouw met leguanen op haar hoofd, een symbool van vrouwelijke kracht.

Beïnvloed door het Mexicaanse surrealisme - Frida Kahlo, Leonora Carrington -, volkskunst en lokale religiositeit, bevatten haar foto's vaak symbolen van dood, vruchtbaarheid, rituelen, dierlijkheid of metamorfose. Er is sprake van dubbelzinnigheid tussen het documentaire en het dromerige. Hoewel hij met echte onderwerpen werkt, creëert hij scènes die rechtstreeks uit een droom of een mythe lijken te komen. Vaak worden dieren, spiegels, maskers, altaren, begraafplaatsen en elementen die met het magische verband houden, afgebeeld.

Al in de jaren tachtig waren zijn foto’s te vinden in musea als het Pompidou (1982). Tussen 1980 en 2000 werd ze uitgenodigd om te werken in Cuba, Oost-Duitsland, India, Madagaskar, Hongarije, Frankrijk en de Verenigde Staten, waar ze een groot aantal werken produceerde. In de loop der jaren is zijn werk onder andere te zien geweest in het San Francisco Museum of Modern Art (1990), het Philadelphia Museum of Art (1997), het J. Paul Getty Museum in Los Angeles (2007), de Mapfre Foundation in Madrid (2009), het Fotomuseum Winterthur (2009) en de Barbican Art Gallery in Londen (2012).

Ze heeft bovendien talrijke prijzen gewonnen en wordt gezien als een van de belangrijkste fotografen van haar land.