Overlevingsstrategieën

De Mexicaanse economie draait al vierenhalve decennia op een patroon van structurele baanonzekerheid, waardoor miljoenen mensen permanent kwetsbaar zijn. Volgens de INEGI Economische Census zijn ongeveer zeven miljoen mensen zelfstandig ondernemer. Deze indicator is verre van een teken van ondernemersdynamiek, zoals elders het geval is, maar wijst op de kwetsbaarheid van de economische, fiscale en productieve structuur van het land.

De meeste van deze activiteiten houden verband met traditionele beroepen of diensten met een lage toegevoegde waarde die, als gevolg van technologische ontwikkelingen en de transformaties van de wereldeconomie, het risico lopen te verdwijnen of nog verder gemarginaliseerd te raken in de komende vijftien jaar. Dit proces dreigt de bestaande ongelijkheden te vergroten, aangezien huishoudens die afhankelijk zijn van deze inkomens nu al te maken hebben met een bestaanszekerheid die jaar na jaar verslechtert.

Deze precaire situatie doet zich voor in een context waarin de gemiddelde bbp-groei de afgelopen zeven jaar minder dan 1% bedroeg. Deze gegevens laten een vrijwel stagnerende economie zien, die niet in staat is de groeiende economisch actieve bevolking met stabiele banen en toegang tot sociale voorzieningen te absorberen. De dienstverlening, en met name de werkgerelateerde economische en sociale voorzieningen, is nog niet eens hersteld tot het niveau van vóór de pandemie. Dit betekent dat een aanzienlijk deel van de beroepsbevolking geen sociale zekerheid, pensioenspaargeld of effectieve toegang tot gezondheidszorg heeft.

De verzwakking van formele werkgelegenheid heeft niet alleen het gezinsinkomen uitgehold, maar ook hun vermogen om een leefbare toekomst op te bouwen. Dit is te wijten aan de voortzetting van een logica die arbeidsflexibiliteit en gebrek aan baanbescherming prioriteit geeft als mechanismen voor concurrentievermogen in een sterk hiërarchisch en steeds agressiever wereldwijd systeem, vooral sinds de nieuwe regering van Trump.

Geconfronteerd met deze realiteit hebben Mexicaanse huishoudens nieuwe overlevingsstrategieën ingezet, variërend van deelname aan sociale bijstandsprogramma's tot het zoeken naar inkomsten uit activiteiten die in veel gevallen buiten de wet vallen. De onvoorwaardelijke geldtransferprogramma's die de afgelopen jaren zijn geïmplementeerd, hebben de extreme armoede gedeeltelijk verminderd en de meest kwetsbare bevolkingsgroepen enige verlichting geboden, maar ze zijn onvoldoende om de situatie de komende maanden structureel te veranderen.

Tegelijkertijd wordt de uitbreiding van informele of illegale activiteiten een adaptieve reactie op een gesloten en uitsluitende arbeidsmarkt. Dit fenomeen is niet alleen een uiting van economische wanhoop, maar ondermijnt ook de sociale structuur en versterkt parallelle economieën die vaak concurreren met en overheidsinstellingen uithollen.

In deze context zijn het "Mexico Plan" en andere strategieën voorgesteld als fundamentele oplossingen voor de bovengenoemde problemen. De uitdaging is ervoor te zorgen dat de projecten die erin zijn opgenomen de productieve investeringen van de staat aanzienlijk verhogen en daarmee de voorwaarden scheppen voor voldoende particuliere investeringen om de economie in een nieuwe, positieve groeicyclus te brengen die ons op ten minste 4% van het jaarlijkse bbp brengt. Zonder dit plan zal het zeer moeilijk zijn om voldoende fatsoenlijke banen te creëren en duurzame investeringen in strategische sectoren zoals energie, wetenschap en technologie te garanderen.

Het doel is een model te creëren dat de in de grondwet vastgelegde welzijnsnormen kan uitbreiden en een robuust netwerk van sociale bescherming garandeert. Dit vereist dat de Mexicaanse staat de inertie van een gefragmenteerde economie doorbreekt en de intergenerationele cycli doorbreekt waarin informaliteit, armoede en illegaliteit de enige overlevingskansen zijn.

De geschiedenis van de 20e en 21e eeuw laat zien dat samenlevingen met een hoge mate van baanonzekerheid kwetsbare samenlevingen zijn, die niet in staat zijn om collectieve projecten op de lange termijn te ondersteunen. Het ontwikkelen van een alomvattende en emanciperende ontwikkelingsstrategie is daarom zonder twijfel een historische noodzaak.