Er is een sterk verband gevonden tussen luchtvervuiling en longkanker bij niet-rokers.

Oncologen over de hele wereld worden geconfronteerd met een fenomeen waar ze niet op voorbereid waren. Antirookwetgeving heeft effect, vooral in ontwikkelde landen; mensen roken minder en het aantal gevallen van longkanker onder rokers neemt af. Daartegenover staat dat steeds meer mensen deze tumor ontwikkelen zonder ooit gerookt te hebben. Deze tumor treft vrouwen vaker en is wereldwijd nu goed voor één op de vier gevallen. Het is nu de vijfde meest dodelijke vorm van kanker .

Afgelopen woensdag werd de eerste studie gepubliceerd over hoe luchtvervuiling een van de belangrijkste oorzaken van deze tumoren zou kunnen zijn. De studie onthult dat mensen met longkanker die niet roken "mutaties" en DNA-schade vertonen die sterk lijken op die van rokers. De studie, gepubliceerd in Nature , onthult ook andere genetische schade die verband houdt met vroegtijdige veroudering op cellulair niveau. De resultaten tonen een sterk verband aan tussen luchtvervuiling en longkanker, zonder dat tabak hierbij betrokken is.

Jaarlijks sterven meer dan vier miljoen mensen aan luchtvervuiling. Tot één op de vier mensen kan overlijden aan longkanker. De nieuwe studie richtte zich op deeltjes met een diameter van 2,5 micron, geproduceerd door de verbranding van fossiele brandstoffen, die diep in de luchtwegen kunnen doordringen en in de bloedbaan terecht kunnen komen. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie ademt negenennegentig procent van de wereldbevolking hoeveelheden van deze deeltjes in die de aanbevolen grenswaarden overschrijden. Alleen al in de Europese Unie veroorzaakt deze vorm van vervuiling jaarlijks meer dan 200.000 doden. In 2023 schatte een epidemiologisch onderzoek onder 30.000 patiënten dat het slechts drie jaar inademen van vervuilde lucht duurt voordat de incidentie van longkanker bij niet-rokers enorm stijgt.

De nieuwe studie gaat een stap verder door het volledige genoom te analyseren van 871 niet-rokers met longkanker in 28 landen – waaronder Spanje – en verspreid over vier continenten (Europa, Amerika, Azië en Afrika). De studie vergeleek de genetische kaart van deze patiënten met de niveaus van fijnstofvervuiling gemeten in 2,5 micron, geregistreerd door zowel satellieten als grondmeetstations, en verkreeg zo een gemiddelde van de blootstelling aan vervuiling in elk land.

De resultaten tonen aan dat hogere niveaus van vervuiling de mutatielast verhogen, met name die welke tumorgroei bevorderen. Patiënten uit meer vervuilde gebieden hebben bijna vier keer meer mutatiekenmerken die verband houden met tabak, en 76% meer kenmerken die verband houden met vroegtijdige celveroudering, geassocieerd met de verkorting van telomeren , de schilden die de chromosomen beschermen die het genoom groeperen.

"Een mutatiesignatuur is de afdruk die een specifiek proces op ons genoom achterlaat", vat Pilar Gallego samen, bioloog bij het Spaanse Nationaal Centrum voor Kankeronderzoek ( CNIO ) en medeauteur van de studie. Elke patiënt kan meerdere van deze signaturen hebben, legt de wetenschapper uit. In sommige gevallen lijken de signaturen sterk op elkaar tussen rokers en niet-rokers, en in andere gevallen zijn ze specifiek voor de eerstgenoemden, waaronder een die tot nu toe nog niet was ontdekt en waarvan de oorzaak onduidelijk is, voegt ze eraan toe.

"Dankzij deze studie zijn we dichter bij het aantonen dat vervuiling longkanker veroorzaakt, omdat we voor het eerst de overstap maken van epidemiologische gegevens naar het onderzoeken van het effect van vervuilende stoffen op het genoom", legt CNIO-bioinformaticus Marcos Díaz-Gay uit, eerste auteur van het artikel. De studie werd gecoördineerd door het National Cancer Center van de Verenigde Staten en er waren ook onderzoeksgroepen uit Canada, China, Turkije en het Verenigd Koninkrijk bij betrokken, waaronder de groep van Charles Swanton , verantwoordelijk voor het werk dat leidde tot de eerste studie die in 2023 onderzocht hoe vervuiling kanker veroorzaakt. Het artikel is ook medeauteur van Ludmil Alexandrov , een bioinformaticus aan de Universiteit van Californië, San Diego, die het concept van de mutatiesignatuur bedacht en hoogleraar was aan Díaz-Gay voordat hij naar Spanje kwam om zijn eigen groep bij het CNIO te leiden.

Het Spaanse team is gespecialiseerd in het gebruik van kunstmatige intelligentie om het genoom te scannen op mogelijke factoren die bepaalde ziekten verklaren. Dit jaar ontdekte het team een ​​verband tussen een bacteriële toxine bij kinderen en de groei van darmkanker bij steeds jongere mensen.

In deze nieuwe studie heeft het team een ​​andere mogelijke risicofactor voor longkanker bij niet-rokers ontdekt: de consumptie van aristolochinezuur . Deze stof is aanwezig in kruiden die veel gebruikt worden in de traditionele Chinese geneeskunde. Tot nu toe werd deze stof in verband gebracht met tumoren in de blaas, darmen, maag, nieren en lever. De studie onthult een genetische signatuur die verband houdt met deze stof, die in hoge mate aanwezig is bij niet-rokende patiënten met longkanker in Taiwan.

Het team wil nu hun bevindingen onderzoeken over longkanker en andere factoren, zoals het gebruik van marihuana, e-sigaretten en blootstelling aan radon, een gas dat in verband wordt gebracht met graniet en dat ook het risico op longkanker vergroot.

"Dit is een ongekende studie naar longkanker bij niet-rokers", benadrukt Rosario García-Campelo, bestuurslid van de Spaanse Vereniging voor Medische Oncologie. "Het is de grootste en meest diverse groep patiënten waarvan de genomische gegevens ooit zijn geanalyseerd. Hoewel de studie niet kan concluderen dat vervuiling deze tumoren veroorzaakt, opent het wel veel werkhypotheses op een gebied dat steeds zorgwekkender wordt ", voegt ze eraan toe.