De VN waarschuwt dat economische barrières en niet een gebrek aan kinderwens de oorzaak zijn van het lage geboortecijfer.

De wereld ervaart al decennia lang een ongekende daling van de vruchtbaarheidscijfers - van 5 kinderen per vrouw in 1950 tot 2,25 kinderen in 2024 - wat zelfs conservatieve westerse politici ertoe heeft gebracht te waarschuwen voor een " dreigende demografische ineenstorting ", ondanks het feit dat met meer dan 8 miljard mensen die de planeet delen en een toenemende levensduur, de menselijke bevolking nog nooit zo hoog is geweest. Tegelijkertijd waarschuwen ze voor een bevolkingsexplosie in het Globale Zuiden. De realiteit is dat miljoenen mensen geen kinderen hebben of niet zoveel als ze zouden willen, omdat ze te maken hebben met economische en sociale barrières die hen daarvan weerhouden. Dit is de belangrijkste conclusie van het laatste rapport van het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties (UNFPA) , dat dinsdag werd uitgebracht en getiteld The Real Fertility Crisis: The Search for Reproductive Agency in a Changing World is, waarin de organisatie aan de kaak stelt dat de meest intieme reproductieve beslissingen, zoals het gebruik van anticonceptie of het stichten van een gezin, worden ondermijnd of ontzegd aan miljoenen mensen.

"Dit verhaal gaat niet over mensen die het moederschap of vaderschap opgeven, maar over mensen die door economische, sociale en systemische barrières worden belemmerd om dat recht uit te oefenen", zei Natalia Kanem, directeur van UNFPA, tijdens een online persconferentie. "Zelfs in landen met de laagste geboortecijfers willen de meeste mensen twee of meer kinderen. Het probleem is dat ze dat niet kunnen", voegde ze eraan toe.

Zelfs in landen met de laagste vruchtbaarheidscijfers willen de meeste mensen twee of meer kinderen.

Natalia Kanem, uitvoerend directeur van UNFPA

Om tot deze conclusie te komen, voerde het VN-fonds een enquête uit onder meer dan 14.000 mensen in 14 landen, die samen meer dan een derde van de wereldbevolking vertegenwoordigen. De resultaten zijn overweldigend: één op de vijf volwassenen in de vruchtbare leeftijd gelooft dat ze niet het aantal kinderen kunnen krijgen dat ze willen. Van degenen die hun gezin al compleet hadden, gaf 31% aan minder kinderen te hebben dan ze hadden gewild. En één op de vier gaf aan een kind te willen, maar dat niet te kunnen krijgen op het moment dat ze dat wel hadden gewild.

De redenen zijn talrijk, maar één factor springt er bovenuit: de economie. Negenendertig procent van de ondervraagden gaf aan dat financiële beperkingen hun vermogen om het gewenste aantal kinderen te krijgen hebben beïnvloed of zullen beïnvloeden. Gebrek aan toegang tot fatsoenlijke huisvesting, onzekerheid over de baan en de hoge kosten van onderwijs en kinderopvang zijn enkele van de meest genoemde redenen.

Maar er zijn ook andere zorgen, zoals "zorgen over conflicten, het milieu of het politieke klimaat waarin we leven", zegt Kanen, die zich herinnert dat een jonge Oekraïense vrouw hen vertelde dat ze kinderen wilde, maar elke dag de moeilijkheden zag waarmee gezinnen in haar land te maken hadden. "Ik wil zo'n leven niet voor mezelf of mijn toekomstige kinderen", stelde ze, aldus de directeur van UNFPA.

Volgens Kanen ontkracht het rapport daarmee een van de meest herhaalde stellingen van bepaalde conservatieve regeringen en pro-natalistische bewegingen: dat de jeugd van vandaag de dag geen interesse meer heeft in het stichten van een gezin. In plaats daarvan onthult het dat de frustratie van reproductieve verlangens een wereldwijd fenomeen is. Het komt voor in landen met een hoge en lage vruchtbaarheid, onder vrouwen en mannen, gehuwden en alleenstaanden, heteroseksuelen en LHBTIQ+-mensen.

Bedreiging voor de vrijheid

Maar net zoals miljoenen mensen niet de kinderen krijgen die ze willen, blijkt uit het onderzoek van UNFPA ook dat één op de vijf mensen zegt dat ze onder druk zijn gezet om kinderen te krijgen terwijl ze dat eigenlijk niet wilden, en dat één op de drie volwassen vrouwen een ongewenste zwangerschap heeft gehad.

"Veel landen kampen met een vergrijzende en krimpende bevolking, een tekort aan arbeidskrachten en stijgende kosten voor gezondheidszorg en pensioenen. Dit zijn reële zorgen, maar ze leiden bij sommigen tot misverstanden ", merkt Kanem op. De directeur van UNFPA zinspeelt op de " aandringen dat vrouwen en jongeren meer kinderen krijgen ", in plaats van "de deelname van vrouwen aan de arbeidsmarkt te bevorderen, waarvan is aangetoond dat het de economische productiviteit verbetert in een context van vergrijzing." Ze voegt eraan toe dat "in sommige gevallen de buurman je misschien aanspoort om te trouwen voordat het te laat is; in andere gevallen kan het de overheid zijn, met advertenties", die de last van het krijgen van kinderen bij vrouwen legt, suggereert ze.

Er zijn regeringen die nog verder gaan en ‘beperkingen opleggen aan de beschikbaarheid van anticonceptiemiddelen’

Natalia Kanen, uitvoerend directeur van UNFPA

Maar er zijn ook regeringen die verder gaan en "beperkingen opleggen aan de beschikbaarheid van anticonceptiemiddelen" of het recht op abortus inperken, hekelt Kanen. Het gebrek aan toegang tot veilige abortus, herinnert de directeur van UNFPA zich, "leidt tot onveilige abortus", een van de belangrijkste oorzaken van moedersterfte wereldwijd. Bovendien lijden veel vrouwen die een onveilige abortus overleven aan infecties die een belangrijke oorzaak zijn van secundaire onvruchtbaarheid. "De werkelijke bedreiging is niet de daling van de vruchtbaarheidscijfers, maar de bedreiging van de vrijheid en het keuzevermogen van mensen", concludeert ze.

En terwijl heteroseksuele vrouwen die samenwonen, richting moederschap worden geduwd, "worden LHBTIQ+-ers en alleenstaanden vaak de toegang tot vruchtbaarheidszorg ontzegd, en immigranten soms ook de toegang tot betaalbare kraamzorg", stelt Kanen scherp. Ze vraagt ​​zich af: "Wie wordt waardig geacht om een ​​gezin te stichten?"

In Sub-Sahara Afrika is onvruchtbaarheid, waar een groot stigma op rust, vooral onder vrouwen, de belangrijkste reden voor een consult bij de gynaecoloog, aldus het UNFPA. Toch heeft "slechts 2% van de getroffen stellen toegang tot effectieve behandeling."

Gezien de obsessie met geboortecijfers en demografische samenstelling stelt UNFPA een andere aanpak voor: in plaats van te vragen hoeveel kinderen een land nodig heeft, zouden we moeten vragen wat mensen nodig hebben om de kinderen te kunnen krijgen – of juist niet te krijgen – die ze willen. Het antwoord ligt in het garanderen van hoogwaardige seksuele en reproductieve gezondheidszorg voor iedereen, het bevorderen van een goede balans tussen werk en privé (vaderschapsverlof of betaalbare kinderopvang), het bevorderen van gendergelijkheid in de zorg en het beschouwen van migratie als een geldige strategie om de vergrijzing aan te pakken.

Het rapport concludeert dat "het echte probleem niet is dat individuele beslissingen over voortplanting niet in lijn zijn met de doelen van een staat of een economie, maar dat de omgeving en het beleid niet zijn afgestemd op de wensen van mensen."