De vrouwen die overleven door de verkoop van kush, de drug die in Liberia voor chaos zorgt: "Als ik kon, zou ik morgen stoppen, maar ik heb geen keus."

Evelyn (niet haar echte naam) verschijnt met een trage pas en vermoeide ogen in een bar in Monrovia, de hoofdstad van Liberia . Ze wordt vergezeld door een tweejarig meisje voor wie ze al sinds haar geboorte zorgt en dat ze, naar eigen zeggen, altijd bij zich draagt, zelfs wanneer ze kush gaat verkopen in een van de meer dan 866 getto's van de stad. Deze krachtige synthetische drug – die nitazenen, synthetische opioïden en cannabinoïden bevat – verscheen voor het eerst rond 2017 in Sierra Leone en heeft zich in slechts een paar jaar tijd snel verspreid naar verschillende landen, waaronder Liberia, vanwege de lage kosten en de hoge verslavende werking.

Evelyn is een van de laatste en zwakste schakels in de drugshandel. "Ik ben in 2020 begonnen met de verkoop van kush -sigaretten", vertelt de 42-jarige vrouw aan deze krant. "Op een dag kwam een ​​vrouw die al in de business zat naar me toe en vertelde me dat ik meer geld zou verdienen met de verkoop van kush dan ik destijds met mijn werk verdiende. En zo ben ik begonnen", herinnert ze zich.

Vroeger verkocht Evelyn water op straat in de stad. "Maar ik verdiende er niets mee, en het was ook nog eens gevaarlijk," zegt ze. De mensen – voornamelijk vrouwen en kinderen – die deze vorm van informele handel bedrijven, werken overdag onder een brandende zon en 's nachts voorzichtig over de donkere wegen, nauwelijks verlicht door de koplampen van auto's en motortaxi's. Nu verkoopt Evelyn kush van "laat in de middag" tot drie uur 's nachts. "Dan sta ik om zes uur op om mijn kinderen klaar te maken voor school," zegt ze. "Als ik kon, zou ik morgen stoppen. Maar ik heb geen keus," voegt ze eraan toe.

Ze zegt dat ze door kush te verkopen het schoolgeld van haar vier kinderen kan betalen, ze twee keer per dag te eten kan geven en zelfs af en toe naar de apotheek kan gaan. "Armoede en gebrek aan werk zorgen ervoor dat velen kush of andere middelen verkopen. En er zijn veel vrouwen die dat doen," legt ze uit. Uit eigen ervaring weet ze dat het soms de vrouwen zelf zijn die het initiatief nemen om de drug te verkopen of te vervoeren om geld te verdienen en hun gezin te onderhouden. "We besloten het te doen om te overleven. Hier geven gezinnen er vaak de voorkeur aan om hun zonen te laten studeren, dus het is voor ons moeilijk om gekwalificeerd werk te vinden. Ik heb geprobeerd werk te vinden als huishoudelijk werker, maar dat was onmogelijk," zegt ze.

Vrouwen, een sleutelfiguur in het bedrijfsleven

Christian Ani, coördinator van het Enhancing Africa's Response to Transnational Organized Crime (ENACT)-programma van het Institute for Security Studies (ISS), stelt dat vrouwen in West-Afrika een steeds actievere rol spelen in de kushhandel , hoewel precieze gegevens hierover ontbreken. "Het gebrek aan onderzoek naar hun rol in de kushhandel wordt voornamelijk toegeschreven aan patriarchale vooroordelen", legt Ani uit. "Vrouwen worden vaak beschouwd als niet in staat om illegale activiteiten te ontplooien. Maar in werkelijkheid zijn ze belangrijke spelers, en hun aantal neemt toe."

Ani voegt eraan toe dat velen van hen kush verkopen als bijzaak. "Dat ze in dit geval onderschat worden, is een 'voordeel' ten opzichte van mannen, omdat ze het over de grens kunnen vervoeren, onopgemerkt bij controleposten kunnen blijven, en het op stadsmarkten kunnen verkopen, waar ze het tussen andere koopwaar verstoppen," aldus de expert.

In Liberia, een land met 5,6 miljoen inwoners, leeft 45% van de bevolking in multidimensionale armoede – een indicator die niet alleen financiële armoede omvat, maar ook toegang tot diensten, onderwijs, gezondheidszorg, enzovoort – en lijdt 8% aan ernstige voedselonzekerheid, aldus een rapport van het Wereldvoedselprogramma (WFP). Bovendien eist de genderkloof een bijzondere tol van vrouwen. In dit land brengen vrouwen gemiddeld 3,4 jaar school door, vergeleken met 6,5 jaar voor mannen. Dit is een van de redenen waarom 94% van de vrouwen in dit land in informele banen terechtkomt, minder actief is in productieve sectoren en minder verdient, volgens een analyse van de Wereldbank .

Naar schatting zijn er in de afgelopen drie jaar duizenden doden gevallen door de Kush-plant in West-Afrika.

"Er zijn veel vrouwen in het getto", geeft Evelyn toe. "Ik had graag geneeskunde gestudeerd en voor mensen gezorgd, maar ik had de kans niet. Ik wil anderen geen pijn doen, ook al zeggen ze dat ze zich goed voelen als ze roken", zegt ze met gebogen hoofd. "Zij", legt Evelyn uit, "zijn de meer dan twintig gebruikers per dag die bij haar kushsigaretten komen kopen voor 100 Liberiaanse dollar per stuk (ongeveer 0,43 euro). Haar klanten zijn werkloze mannen en vrouwen tussen de 15 en 30 jaar, en zelfs minderjarigen. Om te kunnen blijven roken, stelen de mannen telefoons of verkopen ze het schroot dat ze verzamelen op de openluchtstortplaatsen van Monrovia.

"Vrouwen stappen vaak in de prostitutie, zelfs voor de prijs van één sigaret", zegt Evelyn. "In het getto zie ik ze met een man achter een muur gaan, naar me terugkomen en me het geld geven dat ze net hebben gekregen, en om kush vragen. Ik hoef dat geld nooit, en soms probeer ik ze ervan te weerhouden te stoppen, maar dat is onmogelijk. Als je eenmaal begint met roken, is het heel moeilijk om eruit te komen."

Een gezondheidsnoodsituatie in Liberia

Evelyn zegt dat ze verschillende jongeren heeft zien sterven aan kush , zelfs na het roken van één sigaret. "Ambulances? Die komen niet eens als je op het randje van de dood staat. Ze hebben geen tijd voor drugsverslaafden," legt ze uit. "Degenen die roken, kennen de risico's die ze lopen, maar ze blijven gebruiken omdat het hen even doet vergeten hoe hun leven eruitziet. Velen zijn getraumatiseerd door geweld en de verliezen die de oorlog heeft geleden," zegt ze. Ook zij verloor veel tijdens de burgeroorlogen die tussen 1989 en 2003 naar schatting 250.000 doden in haar land veroorzaakten. Onder de doden waren haar ouders, die tijdens het conflict omkwamen. Onderzoek van Christian Ani , gepubliceerd in ENACT, bevestigt dat in Liberia "bendecultuur en drugsmisbruik worden gekenmerkt door de erfenis van burgeroorlogen en het langdurige falen van de staat in het land na het conflict."

Naar schatting zijn er de afgelopen drie jaar duizenden doden gevallen door kush in West-Afrika. Sinds 2021 heeft de drug zich verspreid naar andere landen in de regio, waaronder Guinee, Gambia, Guinee-Bissau en Senegal. Het probleem heeft zo'n omvang bereikt dat de regeringen van Sierra Leone en Liberia in 2024 de noodtoestand voor de volksgezondheid hebben uitgeroepen vanwege het hoge gebruik .

De Liberiaanse regering is van plan om dit jaar 800.000 dollar (693.706 euro) uit te trekken voor de bestrijding van de kush- epidemie , maar Evelyn heeft daar weinig hoop op. "Het geld dat voor burgers bedoeld is, komt nooit terecht waar het hoort", zegt ze. "Er zijn hier ook rehabilitatiecentra, maar die kosten een fortuin: tussen de 500 en 600 dollar (433 en 520 euro) voor zes maanden therapie. Degenen die erheen zijn gegaan, keren terug naar de getto's om drugs te gebruiken", legt ze uit.

Na die eerste ontmoeting in de bar blijft Evelyns telefoon dagenlang uit. Een week later meldt een vriendin dat ze is gearresteerd.

Twee weken later vertelt Evelyn, inmiddels uit haar huis, wat er is gebeurd. Ze vertelt dat ze een nacht in de cel heeft doorgebracht, gedwongen werd al haar geld af te geven, geslagen werd en met een stok op haar rug, benen en hoofd werd geslagen. Ze zegt dat dit meestal minstens één keer per week gebeurt, aangezien de invallen van de Liberiaanse Drugsbestrijdingsdienst (LDEA) frequenter zijn geworden sinds de Liberiaanse president Joseph Boakai in 2023 aantrad.

"Een groep agenten komt aan, slaat me, zet me in de auto en brengt me naar het hoofdkantoor. Daar zeggen ze dat ik hen zowel de kush als al het geld dat ik bij me heb moet geven als ik niet voor de rechter wil verschijnen. Ze weten dat ik hen alles geef zonder vragen te stellen, omdat ik geen geld heb om mezelf juridisch te verdedigen," legt ze uit. Volgens haar verslag hebben de vrouwelijke agenten soms zelfs hun vingers in haar vagina gestoken om "te controleren of ik daar ook de kush verstopte." Nu is Evelyn bang om terug te keren naar het getto. "Ik weet niet wat ik moet doen," zegt ze terwijl ze het haar van haar dochter in orde maakt.

Minstens één keer per week komt er een groep agenten naar me toe, slaat me, zet me in een auto en brengt me naar het hoofdkwartier. Daar zeggen ze dat ik ze zowel de drugs als al het geld dat ik bij me heb moet afgeven, anders beland ik voor de rechter.

Evelyn, kushverkoper

"Ze slaan ze en doen zaken met een paar mannen", beschuldigt haar broer.

Volgens Ani is corruptie in landen als Liberia wijdverbreid en "treft het alle lagen van de bevolking, mede door de wijdverbreide straffeloosheid van de rechterlijke macht." "Bovendien worden ambtenaren in bepaalde contexten vaak slecht betaald door de overheid, dus zoeken ze elders winst", zegt ze. Liberia staat op plaats 135 (van de 180) in de Corruption Perceptions Index van Transparency, een wereldwijde anti-corruptiecoalitie.