Er is een mysterieus radiosignaal van een NASA 'zombie'-satelliet opgevangen. Het signaal was al 60 jaar inactief.

Wetenschappers zijn al jaren geïntrigeerd door zogenaamde snelle radioflitsen (FBR's), extreem krachtige flitsen die slechts enkele milliseconden duren, maar in sommige gevallen een hoeveelheid energie kunnen uitstralen die gelijkstaat aan wat de zon in jaren vrijgeeft. Het meest verontrustende aan dit fenomeen is dat, hoewel instrumenten op de grond het tientallen keren hebben kunnen detecteren, de bron ervan nog niet is vastgesteld, aangezien de meeste ervan naar de diepe ruimte wijzen.

De bron van een van deze FRB's, gedetecteerd op 13 juni vorig jaar, is echter wél gevonden. En het is niet wat wetenschappers verwachtten: het is een NASA-satelliet die al meer dan 50 jaar onbeheerst, inactief en zwevend in een baan om de aarde ronddrijft.

"We melden de detectie van een emissiegolf over een bandbreedte van 695,5 MHz tot 1031,5 MHz door de Australian Square Kilometer Array Pathfinder (ASKAP)", schrijft een team onder leiding van astronoom Clancy James van het International Centre for Radio Astronomy Research van Curtin University in Australië in een artikel dat online beschikbaar is op Arxiv en is goedgekeurd voor toekomstige publicatie in The Astrophysical Journal Letters. "De golf werd gelokaliseerd door tijdsvertragingen in het nabije veld van de reeds lang buiten gebruik gestelde Relay 2-satelliet te analyseren", schrijven ze.

Relay 2 werd gelanceerd in 1964 en was slechts korte tijd operationeel voordat het in 1967 werd stilgelegd. Sindsdien bevindt het zich in een vrij hoge baan, ver boven het Internationale Ruimtestation (ISS), dat inmiddels ruimteafval is geworden. Bijna 60 jaar na de lancering, in juni 2024, produceerde de satelliet een onverwacht signaal. "Het was een ongelooflijk krachtige radiopuls die gedurende een zeer korte periode vrijwel alles aan de hemel overschaduwde", legt James uit aan New Scientist .

De puls duurde slechts 30 nanoseconden, wat niet overeenkomt met de duur van de inactieve systemen van de satelliet en de mogelijkheid van een opzettelijke transmissie uitsluit, aldus de studie (die nog niet door vakgenoten is beoordeeld). Daarom zochten James en zijn collega's naar alternatieve theorieën. De groep, die inderdaad de hemel afspeurde naar dit soort verschijnselen met de Australian Square Kilometer Array Pathfinder (ASKAP), wijst op een micrometeorietinslag op de sonde of een ophoping van elektriciteit.

Wat de onderzoekers aanvankelijk zorgen baarde, was dat het signaal niet afkomstig was van een verafgelegen sterrenstelsel, maar afkomstig was uit de Melkweg. De puls begon zo dicht bij de aarde dat ASKAP er niet op kon focussen, net zoals een telefooncamera soms moeite heeft met het scherpstellen op objecten in de buurt. Toen James en zijn collega's op 13 juni 2024 de locatie van de bron van een nanoseconde radiosignaal wilden traceren, ontdekten ze tot hun verbazing dat het veel dichter bij huis vandaan kwam dan snelle radioflitsen gewoonlijk doen: op slechts 4500 kilometer van de aarde.

Dit komt uiteraard niet van een magnetar, de enige bewezen boosdoener als bron van FRB-signalen, zoals een studie in Nature vorig jaar aantoonde. De meest waarschijnlijke boosdoener was een satelliet van de aarde, Relay 2.

Deze explosie kan niet het gevolg zijn geweest van gereflecteerd zonlicht, zoals het team heeft uitgesloten. Sterker nog, ze overwegen twee mogelijkheden: een elektrostatische ontlading of een plasma-ontlading na de inslag van een klein fragment ruimterots (een micrometeoriet).

Micrometeoroïden vormen een bekend gevaar in de ruimte rond de aarde en vormen een mogelijke verklaring voor het signaal. Toch zijn onderzoekers van mening dat elektrostatische ontlading de belangrijkste mogelijkheid is.

Terwijl satellieten zich door de geomagnetische omgeving van de aarde bewegen, kunnen ze elektronen verzamelen die uiteindelijk ontladen wanneer ze een voldoende spanning bereiken. Een observatiecampagne met de Arecibo-telescoop, waarvan de resultaten in 2017 werden gepubliceerd, identificeerde verschillende radiosignalen die zich op een GPS-satelliet concentreerden; signalen die sterk lijken op die in de nieuwe studie.

Onderzoekers konden geen specifieke oorzaak voor de uitbarsting identificeren, wat suggereert dat dergelijke ontladingen vrij ongebruikelijk zijn voor Relay 2. Toch is de bevinding waardevol: het levert niet alleen gegevens op die astronomen in de toekomst zullen helpen de bron van dergelijke signalen te identificeren, maar het kan ons ook helpen de gevaren te begrijpen die elektrostatische ontladingen in een baan om de aarde met zich meebrengen.

"De waarneming van zo'n korte flits op GHz-frequenties is onverwacht en opent de mogelijkheid voor nieuwe methoden voor het op afstand detecteren van boogontladingen van satellieten, hetzij door bestaande experimenten die zoeken naar snelle radioflitsen of hoogenergetische deeltjes te moderniseren, hetzij met nieuwe, speciale instrumenten", schrijven de onderzoekers. "Onze waarneming opent nieuwe mogelijkheden voor het op afstand detecteren van elektrostatische ontladingen, die een ernstige bedreiging vormen voor ruimtevaartuigen, en onthult een nieuwe bron van onechte gebeurtenissen voor astrofysische transiëntwaarnemingen."

Naarmate onze technologie en ons vermogen om de kosmos te verkennen verbeteren, wordt het bovendien steeds belangrijker om door mensen veroorzaakte signalen te herkennen, te begrijpen hoe ze ontstaan ​​en de gevaren ervan te bepalen. En de hoeveelheid ruimteschroot, die momenteel 140 miljoen objecten omvat, zal de komende jaren onvermijdelijk toenemen.