Toen Nigeria op dezelfde dag afscheid nam van een voormalige dictator en historische president en de koning die de Yoruba-erfenis bewaarde

Op 13 juli nam Nigeria afscheid van twee figuren die de hedendaagse geschiedenis vanuit zeer verschillende perspectieven hebben vormgegeven. Oud-president Muhammadu Buhari , die Nigeria van 1983 tot 1985 na een staatsgreep leidde en vervolgens terugkeerde als democratisch gekozen president van 2015 tot 2023, overleed afgelopen zondag op 82-jarige leeftijd in Londen. Diezelfde dag overleed op 91-jarige leeftijd een van Afrika's langst regerende vorsten: Oba Sikiru Kayode Adetona , awujale van het koninkrijk Ijebu, het oude Yoruba-koninkrijk in het gebied dat nu in Nigeria ligt. Dit samenloop markeert het einde van twee zeer verschillende vormen van leiderschap in de geschiedenis van het land.

In dezelfde week waarin de eerbetonen zich op alle platforms vermenigvuldigden – sociale media, televisie, radio, internet en gedrukte media – heeft Nigeria niet alleen stilgestaan bij de prestaties van beide figuren, maar ook bij de erfenis die ze achterlaten in een land dat nog steeds worstelt met delicate kwesties van identiteit, eenheid en leiderschap, verdeeld tussen het noorden met een moslimmeerderheid en het zuiden met een christelijke meerderheid. Professor Mahfouz Adedimeji , public affairs-analist, academicus en vicekanselier van de Ahman Pategi Universiteit, zegt: "Beide laten een onuitwisbare erfenis na." "Net zoals Buhari de politieke structuur van Nigeria vormgaf, zo vormde de awujale de culturele identiteit."

Muhammadu Buhari, geboren op 17 december 1942 in Daura, in de staat Katsina, in het noorden van het land, groeide meer dan veertig jaar geleden uit tot een dominante macht in de Nigeriaanse politiek. In 1983 werd hij staatshoofd na een militaire staatsgreep die de burgerregering van president Shehu Shagari omverwierp. Hij verweet corruptie en wanbeheer en regeerde tot 1985, toen hij door een nieuwe militaire opstand werd afgezet. Tijdens zijn ambtstermijn introduceerde hij strenge nationale maatregelen, zoals de zogenaamde "Oorlog tegen Indiscipline", een langverwachte campagne in het land die erop gericht was de openbare orde te herstellen en de economische achteruitgang in Nigeria te bestrijden, met maatregelen variërend van verplichte wachtrijen op openbare plaatsen tot straffen voor corrupte ambtenaren. De wetgeving, die onder andere gevangenisstraffen en boetes omvatte, was zeer controversieel en leidde tot een debat over de grenzen van individuele vrijheid en staatsmacht. Gedurende deze korte periode werd Buhari beschuldigd van mensenrechtenschendingen en het gevangenzetten van tegenstanders.

Drie decennia later, na drie presidentsverkiezingen te hebben verslagen, keerde Buhari in 2015 terug als democratisch gekozen burgerpresident voor de All Progressives Congress (APC)-partij. Hij versloeg Goodluck Ebele Jonathan van de People's Democratic Party (PDP), wiens partij Nigeria onafgebroken had geregeerd sinds de herinvoering van de democratie in 1999. Zijn herverkiezing in 2019 bevestigde zijn politieke bekwaamheid en brede aantrekkingskracht, met name in Noord-Nigeria, waar hij Boko Haram hard aanpakte.

Promise Eze, een Nigeriaanse schrijver en journalist, gelooft dat Buhari anders herinnerd zal worden, afhankelijk van wie je het vraagt. Voor sommigen was hij een held die vastbesloten was de glorie van Nigeria te herstellen, "door talloze projecten te lanceren en uitstekende infrastructuur te bouwen voor nationale ontwikkeling." "Voor anderen, vooral in het zuiden," verduidelijkt Eze, "was hij een dictator die dissidenten het zwijgen oplegde en protesten de kop indrukte. Zijn ambtstermijn werd getekend door wanbeleid en corruptie, die hem onder de neus werden gehouden."

Sodiq Akinola, afgestudeerd in de rechten, is een van degenen die zijn rol waarderen. Zijn bijdragen "zijn duidelijk zichtbaar" in de talrijke infrastructuurprojecten en ontwikkelingen die tijdens zijn ambtstermijn zijn doorgevoerd, stelt hij.

Als burgerpresident gaf Buhari prioriteit aan anti-corruptiecampagnes, infrastructuurontwikkeling en sociale interventieprogramma's, zoals de implementatie van de Treasury Single Account (TSA) om overheidsinkomsten te centraliseren. Hij lanceerde ook het N-Power-plan om de jeugdwerkloosheid aan te pakken en breidde de infrastructuur uit met nieuwe wegen, spoorwegen en internationale luchthaventerminals in steden zoals Lagos, Abuja, Port Harcourt en Kano.

Zijn presidentschap was echter verre van vlekkeloos. Tijdens zijn ambtstermijn werd Nigeria geconfronteerd met drie economische recessies , hoge inflatie, toenemende werkloosheid en toenemende onzekerheid. Terrorisme , banditisme en ontvoeringen verspreidden zich naar voorheen veilige gebieden, met name in het noordwesten. Zijn aanpak van de EndSARS-protesten in 2020 - die de ontbinding eisten van de Special Anti-Robbery Squad (SARS), een politie-eenheid die bekritiseerd werd vanwege haar procedures - leidde tot nationale en internationale veroordeling , vooral nadat veiligheidstroepen met geweld en wapens reageerden bij de tolpoort van Lekki in Lagos. Buhari wordt ook herinnerd voor het verbieden van Twitter in Nigeria in 2021 nadat het bedrijf een tweet van hem verwijderde waarin hij een verontrustende veroordeling uitte aan het adres van de daders van aanvallen op het hoofdkwartier van de kiescommissie in het zuidoosten van het land: "We zullen hen behandelen in de taal die ze begrijpen," zei Buhari.

Habiba Sanni, rechtenstudente, gelooft dat Buhari's dood toekomstige politieke leiders aan het denken zet. "Velen zullen zich de vraag moeten stellen: zal mijn termijn opluchting of spijt brengen aan de mensen die ik dien? In die zin zou Buhari's dood de normen waaraan Nigerianen in de toekomst leiderschap toetsen, in stilte kunnen veranderen," voegde ze eraan toe.

Professor Mahfouz Adedimeji komt met een meer genuanceerde beoordeling. "Ondanks zijn tekortkomingen heeft Buhari een enorme erfenis nagelaten: tientallen instellingen voor hoger onderwijs, voedselprogramma's, sociale investeringsprogramma's en grote infrastructuurprojecten. Zijn persoonlijke karakter, integriteit en discipline verdienen vermelding in de politiek", betoogt hij. Adedimeji benadrukt ook Buhari's toewijding aan de democratische transitie. "Ondanks het feit dat hij de machtsovername van [huidig] president Bola Tinubu niet actief heeft gesteund, heeft hij het verkiezingsproces niet ondermijnd. Zijn filosofie van 'niemand toebehoren en iedereen toebehoren' verdient erkenning", stelt hij.

De koninklijke erfenis van de Reformatie en de Culturele Renaissance

Terwijl Muhammadu Buhari de Nigeriaanse politieke structuur vormgaf, besteedde Oba Sikiru Kayode Adetona, Awujale van het koninkrijk Ijebu, meer dan zestig jaar aan het herdefiniëren van wat het betekende om een traditionele heerser te zijn in de moderne tijd. Geboren in 1934 en gekroond in april 1960, vlak voor de onafhankelijkheid van Nigeria, was hij gedurfd, hervormingsgezind en zeer toegewijd aan het welzijn en de identiteit van zijn volk. Zijn stem als monarch werd een moreel kompas in nationale debatten.

Zijn meest iconische nalatenschap blijft het Ojude Oba Festival , een prachtige Yoruba-viering waar traditie, eenheid, cultuur en mode elk jaar samenkomen in Ijebu Ode. Het festival trekt diasporagemeenschappen, ministers, beroemdheden en toeristen van over de hele wereld. Het is uitgegroeid tot een platform voor culturele diplomatie en economisch toerisme, en vestigt wereldwijd de aandacht op het Yoruba-erfgoed. Begonnen als een kleine bijeenkomst van moslimbekeerlingen die na Eid hulde brachten, brengt het nu mensen van alle geloven, leeftijden en achtergronden samen in een krachtig symbool van culturele harmonie. Hoewel het festival al meer dan een eeuw bestaat, is het tijdens het bewind van de awujale uitgegroeid tot een wereldwijde viering van Ijebu-trots en de Nigeriaanse diversiteit.

Professor Adedimeji beschrijft de Awujale als een monarch die klasse en elegantie bracht in het koningschap. "Hij is nooit besmet geraakt door corruptie, zelfs niet onder militair bewind. Zijn rol in het behoud en de evolutie van de Yoruba-cultuur zal nooit worden vergeten." Hij streed ook voor de religieuze rechten van traditionele heersers. Zijn pleidooi droeg bij aan de goedkeuring van een wet die monarchen toestaat begrafenisrituelen te kiezen in overeenstemming met hun religieuze overtuigingen, een belangrijke mijlpaal voor de godsdienstvrijheid in Nigeria.

"Hij was de meest visionaire monarch van Nigeria", gelooft Akinola. Hij voegt eraan toe: "Zijn heerschappij gaf de Yoruba waardigheid en zorgde voor wereldwijde trots op onze tradities."

Mohammed Adeyemi, jeugdleider en oprichter van het Sokoto University Scholars Forum, gelooft dat de dood van Buhari en de Yoruba-monarch een keerpunt in de richting van het land moet markeren. "Nu de oudere, vaak conservatievere generatie het toneel verlaat, moeten jongeren de wijsheid van het verleden combineren met de eisen van het heden. Hoewel ze moderne technologie en waarden omarmen, moeten ze ook de eenheid, het culturele erfgoed en de tradities die ons als Afrikanen kenmerken, hooghouden", zegt hij.