Interview op zondag. Laurent Ballesta, fotograaf: "Ik wil niet de schoonheid van de wereld laten zien, maar haar mysteries."

Al meer dan 25 jaar wijd je je leven aan het verkennen van de oceaanbodem. Waar komt die fascinatie met de diepte vandaan?

"Mijn drijfveer is al sinds mijn kindertijd hetzelfde: nieuwsgierigheid, een voorliefde voor ontdekking, mezelf voorstellen als een kosmonaut op zee... Wat ik al heel jong begreep en wat zich in mij heeft genesteld, is de behoefte om onder de indruk te raken. Mijn voornaamste motivatie is niet om de mooiste foto te maken, maar om het onbekende op te zoeken."

Welke plaats speelt fotografie in deze drang naar ontdekking?

Als kind was ik al gefrustreerd door het feit dat ik niet eeuwig onder water kon blijven. Fotografie stelde me in staat mijn observatievermogen te vergroten , in detail te kijken, in te zoomen op het beeld en ook bewijsmateriaal te verzamelen. Zodra ik een paar goede foto's boven water had gemaakt, besefte ik dat alles aanwezig was: exploratie, een manier van expressie, avontuur…

Je zegt dat bewustwording via schoonheid tegenwoordig niet meer voldoende is om de oceanen te beschermen. Waarom?

Het tonen van deze schoonheid creëert tegenwoordig meer hebzucht dan respect. Met de opkomst van sociale media verdrinken we, zelfs als er goede dingen zijn, in prachtige beelden. We scrollen allemaal en zeggen tegen onszelf: "Wat een geluk dat we hier zijn. Ik wil er ook zijn." En tegenwoordig vind je altijd wel een goede Samaritaan-touroperator die je een kant-en-klare reis aanbiedt, inclusief de bijbehorende cocktail en het goede beddengoed. We moeten een andere manier vinden."

Wat zou het zijn?

Degene die een mysterieuze aard laat zien, een die ons overstijgt. We hebben altijd respect voor wat groter is dan wij, voor wat ons ontgaat. Het gaat er ook om te suggereren hoe groot onze onwetendheid is. Dan is er een vorm van respect mogelijk. Ik probeer niet de schoonheid van de wereld te laten zien, maar haar mysteries en die plekken waar we zelf in onze eigen loopgraven worden geduwd, waar we onze eigen kwetsbaarheid meten. De laatste wereld die we niet kennen op onze kleine blauwe planeet is die van de oceanen. We verkennen die pas een eeuw, en we kennen alleen het oppervlak, ook al weten we dat breuklijnen zich op een diepte van meer dan 10.000 meter in de Stille Oceaan storten. Het gaat erom de heiligheid van het mysterieuze te suggereren. En de mariene biodiversiteit biedt dat bij elke verkenning.

Een onbekende wereld die industriële verlangens opwekt...

"We zien een onbevangen Donald Trump die met één handtekening de commerciële visserij in een van 's werelds grootste beschermde zeegebieden rond Hawaï opnieuw heeft toegestaan. Hij legde ook zonder aarzeling uit dat voor de exploitatie van diepzeemineralen geldt: wie het eerst komt, wie het eerst maalt.' Het aanraken van deze mineralen betekent het remobiliseren van CO2 dat op de bodem van de zee is opgeslagen, het betekent het aanraken van een biodiversiteit waar we vandaag de dag niets over weten, vooral niet wat betreft de rol ervan bij het reguleren van het klimaat."

2025 is het jaar van de zee. U nam in juni deel aan de oceanentop in Nice. Wat zijn uw verwachtingen van deze bijeenkomsten?

We zullen zien wat de resultaten zijn. Een van de prioriteiten zou zijn om preciezere regels vast te stellen voor beschermde mariene gebieden (MPA's). We moeten op zijn minst op nationaal niveau afspraken maken, zodat de regelgeving van onze MPA's wordt aangescherpt, zoals het verbod op trawlers. Het duurt heel kort voordat de natuur terugkeert. Ik zou zeggen dat het zelfs minder tijd kost dan een verkiezingsmandaat, als dat onze gekozen vertegenwoordigers kan motiveren... Natuurlijk is de natuur in gevaar, ze wordt mishandeld, maar ik gebruik nooit het adjectief 'kwetsbaar'. Want met wat we ermee doen, zou er allang niets meer van over zijn.

Eén van uw laatste expedities voerde u naar de kust van Kaap Corsica, om vreemde ringen te ontdekken... wat is dit mysterie?

Deze ontdekking dateert uit 2010 dankzij een oceanografische campagne onder leiding van de Universiteit van Corsica. De expeditie was de film The Abyss waardig: deze zeer donkere ringen, waarvan er 1417 zijn geteld, zijn allemaal ongeveer even groot, meestal met een rotsachtige kern, en zijn nog nooit ergens anders ter wereld gezien. We gingen vervolgens op pad om deze mysterieuze vallei van ringen te doorgronden, maar ik had de moeilijkheidsgraad van de missie echt onderschat: het kostte ons drieënhalf jaar. Deze diepe afdaling bracht ons terug in de tijd, naar de laatste ijstijd, meer dan 20.000 jaar geleden.

Als duiker ben je ook op de toppen geweest. Welke parallellen zie je tussen het verkennen van de diepte en de zoektocht naar de toppen?

Ik denk terug aan Gaston Rébuffats regel in Man Facing the Mountain : "De bergbeklimmer is een man die zijn lichaam leidt naar waar zijn ogen ooit keken." Het probleem met duiken is dat je de zeebodem nooit vanaf het oppervlak kunt aanschouwen. Hij is ondoorzichtig, zelfs in het helderste water ter wereld. Het is een land van verbeelding waar je het landschap componeert terwijl je het ontdekt, terwijl het achter je verdwijnt. Het geheel wordt een puzzel die je in je hoofd moet oplossen. Uiteindelijk, als ik deze regel zou moeten herhalen, zou ik zeggen dat de duiker zijn ogen richt naar waar alleen zijn dromen hem konden brengen."

Tentoonstellingen: Planet Seas, op het fotofestival La Gacilly (Morbihan), tot 5 oktober 2025 - The Mystery of the Rings, in het Musée des Confluences in Lyon, tot 19 april 2026.