Richard Sammel huivert in 'A Better Place', een serie die herstelrechtvaardigheid onderzoekt

Een kleine klap in het gezicht. A Better Place, een Duitse creatie van acht afleveringen, die in première ging op het laatste filmfestival van Canneseries, richt zich op herstelrecht. We volgen de reis van vier gevangenen die hun vrijheid herwinnen dankzij een politieke beslissing: het openen van de gevangenissen om een sociologisch en re-integratie-experiment uit te voeren. Onder leiding van een huiveringwekkende Richard Sammel, die we zagen in Taxi, A French Village en Inglorious Basterds, stelt deze serie van begin tot eind vragen. Over de begrippen re-integratie, rechtvaardigheid, vergeving, woede, pijn...

Wat trok je aan in dit project en in het personage Klaus Bäumer, die op papier een echte klootzak is?

Het feit dat het een gevoelig onderwerp is, interesseerde me. Bovendien is het actueel en maakt het deel uit van de maatschappij waarin we leven. Zelfs als we het eigenlijk niet willen zien, zijn gevangenissen overvol, dus voelen we nog steeds de behoefte aan een verandering in het systeem, terwijl we recidive beperken. Deze invalshoek die de serie biedt, is gebaseerd op ervaringen uit het echte leven, met name in Scandinavië. Gevangenen worden vrijgelaten met rehabilitatieprogramma's, bijles, appartementen en werk. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, kost de gevangenis meer dan het vrijlaten en re-integreren van gevangenen, maar de maatschappij wil straffen in plaats van genezen. We staan aan de vooravond van iets dat voor mij een beetje lijkt op de discussie over de doodstraf. De doodstraf leek gerechtvaardigd, oog om oog, tand om tand, totdat we begrepen dat als we als maatschappij willen opstaan en willen leven volgens humanitaire waarden, gelijkheid, vrijheid en broederschap, er misschien betere dingen te doen zijn, zowel ethisch als moreel.

We volgen de weg van verschillende gevangenen en dat roept vragen op over vergeving, rechtvaardigheid en de moeilijkheid om een evenwicht te vinden...

Sommigen vinden heel gemakkelijk werk en huisvesting, anderen helemaal niet. Er is weerstand in de samenleving. We moeten criminelen niet alleen voorlichten, we moeten de samenleving ook voorlichten over deze terugkeer. Dat is in deze serie heel goed gedaan, want we zien in hoeverre een deel van de bevolking dit project steunt, maar dat er ook een harde realiteit is. Daarna worden de straffen in twijfel getrokken. Heeft de gevangenis de misdaad hersteld? Nee, helemaal niet. We moeten accepteren dat als we 300 gevangenen vrijlaten, er misschien 10 tot 15 opnieuw de fout in gaan, maar dat betekent niet dat de anderen verloren zijn. We moeten accepteren dat het imperfect is en het op de middellange termijn proberen. Democratie gaat er ook om de zwakste elementen een kans te geven. Ik vond dit een goed idee, want in dit geval lijkt mijn personage een van degenen te zijn die reddeloos verloren lijken.

Dit personage komt uit een andere tijd. Heel cartesiaans, hij verdient de gevangenis...

Zolang hij in de gevangenis zit, is alles prima. Hij begrijpt helemaal niet waarom hij wordt vrijgelaten. Dan voelen we dat hij zich niet op zijn gemak voelt, dat hij de codes van de buitenwereld niet meer kent. Hij moet het opnieuw leren. In dat opzicht is hij bijna een metafoor voor een maatschappij die gewend is geraakt aan het wegkijken van gevangenissen en het lot van gevangenen. Maar het is moedig, zo'n serie die de vinger op de zere plek legt. Nu moeten we kijken.

Hoe heb je aan dit personage gewerkt?

Hij heeft al een blik, een gezicht, tatoeages. Hij uit zich in korte zinnen. Dit personage was in het begin niet zo gedefinieerd. We hadden van hem een alcoholist kunnen maken, een neonazi met een slecht hoofd, een supergewelddadige kerel. En uiteindelijk kozen we voor iets minder voor de hand liggends, omdat we al verhalen hebben gezien over neonazi's met slechte hoofden. En we gingen iets subtieler te werk. Ik beschouwde alcohol als een gemakkelijke uitweg. En zo kwamen we beetje bij beetje op het idee van een loser, van iemand die niet in de pas loopt met de maatschappij en die te lang in dit gevangenissysteem heeft geleefd, die zijn plek daarbuiten niet meer vindt. Dat heeft iets ontroerends en triests. Hij is in de loop der tijd veel van de dialoog kwijtgeraakt, omdat zijn verlangen om te leven, om te socialiseren, niet via woorden overkomt. Toen hebben we hem aangekleed, zijn haar laten knippen, zijn tanden laten zetten, zijn tatoeages laten zetten.

Hoe kun je zo'n personage omarmen zonder hem te haten?

Dus, van hem houden is moeilijk. Maar gefascineerd raken is makkelijk. Het is ook de eerste keer in mijn carrière dat, zodra we het personage visueel en fysiek hadden, hij voor me verscheen. Door mezelf in de spiegel te bekijken, vond ik de weg. Het was vanuit dat oogpunt een vrij unieke ervaring. Daarna was het een geschenk uit de hemel om hem te spelen, want het is alsof je zijn leven ontdekt door je in zijn schoenen te verplaatsen.

Is dit een serie die het verschil kan maken?

Dit moet het debat over rehabilitatierechtvaardigheid openen. Dat is noodzakelijk, maar het moet ook iets bevatten waarover gedebatteerd zal worden: hoe gaan we om met recidive? Het is immers leuk en aardig om al deze mensen vrij te laten, maar als ze opnieuw misdrijven plegen, hoe zal de maatschappij dan reageren? We hebben een selectiemethode nodig die het risico op recidive minimaliseert. De serie zet je echt aan het denken, omdat we ons vaak onvermijdelijk aan de kant van de slachtoffers scharen, en hier hebben we het standpunt van de gevangenen, en we beseffen hoe moeilijk het voor iedereen, op alle niveaus, is om terug te keren naar een normaal leven.

, deze donderdag om 21.00 uur, op Canal +