Snelle verbranding, DNA-mutaties: waarom kinderen vóór hun derde levensjaar niet aan de zon blootgesteld mogen worden

Het is zomer, het weer is mooi en de verleiding is groot om tijdens de vakantie de hele dag buiten door te brengen, of het nu op het strand, bij het zwembad of in de bergen is. Maar voor jongere kinderen is voorzichtigheid geboden. Want net als bij beeldschermen zijn experts het eens over deze aanbeveling: geen blootstelling aan de zon vóór de leeftijd van 3 jaar.

"Tot de leeftijd van 3 jaar mogen kinderen helemaal niet aan de zon worden blootgesteld", benadrukt dermatoloog en veneroloog Catherine Olivérès-Ghouti tegenover BFMTV.com. "En na de leeftijd van 3 jaar en tot aan de puberteit is het het beste om dit met mate te doen en vooral met bescherming."

Omdat kinderen veel gevoeliger zijn voor de zon, die licht, warmte en vooral ultraviolette (UV) straling afgeeft. Hoewel UVC-straling – de meest schadelijke – volledig door de atmosfeer van de aarde wordt gefilterd en het aardoppervlak niet bereikt, geldt dit niet voor UVA- en UVB-straling, zoals de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) benadrukt.

De laatste twee zijn verantwoordelijk voor huidveroudering, kunnen brandwonden veroorzaken en op de lange termijn leiden tot huidkanker, melanomen – de gevaarlijkste, met een hoge kans op uitzaaiingen – en carcinomen. De WHO stelt dat uv-straling wereldwijd meer dan 80% van de huidkankers veroorzaakt.

"Zonnebrand bij kinderen is veel ernstiger dan bij volwassenen", legt Virginie Prod'homme, onderzoeker bij Inserm en specialist in kankerrisico's, uit aan BFMTV.com.

"Kinderen verbranden steeds sneller."

Om te begrijpen waarom de kinderhuid gevoeliger is voor ultraviolette straling, is een korte wetenschappelijke uitleg op zijn plaats. De huid bestaat uit keratinocyten – de cellen van de lederhuid, de buitenste laag. Door uv-straling vermenigvuldigen keratinocyten zich, waardoor de huid dikker en minder doorlaatbaar wordt voor straling.

UV-straling stimuleert ook de aanmaak van melanocyten – de huidcellen die verantwoordelijk zijn voor pigmentatie. Melanocyten scheiden melanine af, wat de basis vormt voor het bruinen en een barrière vormt die straling absorbeert en de huid ertegen beschermt.

Maar zoals Public Health France aangeeft, is bruinen niet goed voor je gezondheid. "Bruinen is een beschermende reactie van de huid tegen schade veroorzaakt door ultraviolette straling (...). Een gebruinde huid geeft aan dat de huidcellen beschadigd zijn."

"Kinderen scheiden echter heel weinig melanine uit", waarschuwt Virginie Prod'homme. "Ze hebben dus geen filter, noch door de dikkere huid dankzij keratinocyten, noch door melanocyten."

Het is ook belangrijk om te weten dat uv-straling stress veroorzaakt voor huidcellen, wat leidt tot DNA-mutaties. "Al deze mutaties stapelen zich op in de loop van iemands leven", legt Virginie Prod'homme uit, onderzoeker bij het Mediterranean Center for Molecular Medicine aan de Université Côte-d'Azur. "Dit kan leiden tot huidkanker op volwassen leeftijd."

"Als je al op zeer jonge leeftijd, vanaf de eerste levensjaren, DNA-mutaties oploopt, worden de risico's vergroot."

Ook de WHO waarschuwt hierover: "Overmatige blootstelling aan de zon bij kinderen en adolescenten draagt bij aan het ontstaan van huidkanker op volwassen leeftijd."

Omdat het potentieel voor zonbestendigheid – dat van persoon tot persoon verschilt, met name afhankelijk van de huidskleur – al vanaf de geboorte wordt verworven. Dit noemen we zonnekapitaal, een kapitaal dat niet kan worden vernieuwd. "Vanaf het moment dat een volwassene niet meer bruin wordt, is zijn of haar zonnekapitaal bereikt", vervolgt onderzoeker Virginie Prod'homme.

"Een kind dat al op jonge leeftijd wordt blootgesteld aan de zon, begint zonnekapitaal op te bouwen."

Naast blootstelling aan de zon is ook de intensiteit van uv-straling belangrijk. In Europees Frankrijk is de zonnestraling het sterkst tussen mei en augustus, met name in de twee uur voor en na de middag. Dit gebeurt rond 14.00 uur, wanneer de zonnestralen het meest direct de grond raken. In de vroege ochtend of late namiddag worden deze stralen echter meer door de atmosfeer geabsorbeerd.

Wees ook voorzichtig in de bergen: hoe hoger de hoogte, hoe minder atmosfeer er is om uv-straling te absorberen. Algemeen wordt aangenomen dat de uv-intensiteit met 10% toeneemt per 1000 meter hoogteverschil.

Wees bovendien voorzichtig met wolken. "Een bewolkte hemel biedt geen bescherming", stelt Virginie Prod'homme. Want een bewolkte hemel houdt uv-stralen niet tegen. Lichte of dunne wolken kunnen de intensiteit van uv-stralen zelfs versterken.

En denken dat kinderen buiten in de schaduw zitten, is een vergissing. Op een dag met een hoge uv-intensiteit is het mogelijk, zelfs als je in de schaduw blijft – bijvoorbeeld tussen twee gebouwen – dat vooral kinderen met een lichte huid, die het meest gevoelig zijn, verbranden.

Omdat veel oppervlakken uv-straling reflecteren. Gras, aarde of water reflecteren minder dan 10% van de uv-straling, zand 15% en zeeschuim 25%. Het is nog erger met sneeuw, die de uv-blootstelling verdubbelt. De schaduw die een parasol biedt, lijkt daarom absoluut onvoldoende.

"Tijdens de warmste uren (van 12.00 tot 16.00 uur, noot van de redactie) is het essentieel om kinderen schaduw te bieden onder een stevig dak", dringt Catherine Olivérès-Ghouti aan, eveneens lid van de Nationale Unie van Dermatologen en Venereologen.

Voor deze dokter zijn losse, bedekkende kleding, een hoed met een brede rand om de nek te beschermen en een zonnebril onmisbaar, vooral voor de allerkleinsten. Gebruik ook zonnebrandcrème op de onbedekte lichaamsdelen, zelfs als ze in de schaduw zijn.

Want voor de ogen vervult de lens – die tijdens de kindertijd en adolescentie transparant is – niet zijn rol als natuurlijke barrière tegen uv-straling, waarschuwt de website 1000 premiers jours. "Voor de ogen kan op korte termijn ernstige schade optreden, zoals oogontsteking (een 'zonnebrand' van het oog), of op langere termijn, zoals staar of netvliesdegeneratie."

Zorgverzekeraars adviseren daarom brillen met het CE-keurmerk (een norm die UV 400-lenzen vereist die 100% van de UV-straling filteren) en adviseren om de beschermingscategorieën te controleren (categorie 0 beschermt niet tegen UV-straling van de zon, categorie 1 en 2 zijn geschikt voor gedempt en matig zonlicht, en alleen categorie 3 of 4 zijn geschikt voor fel zonlicht aan zee of in de bergen). Let op, want goed behandelde transparante lenzen kunnen 100% van de UV-straling filteren en donkere lenzen bieden geen bescherming.

Wat zonnebrandcrème betreft, moet minimaal SPF 50, die bescherming biedt tegen UVA- en B-stralen, twintig minuten vóór blootstelling aan de zon worden aangebracht, en elke twee uur en na het zwemmen opnieuw worden aangebracht, adviseert Catherine Olivérès-Ghouti. Het Ministerie van Volksgezondheid benadrukt dat het aanbrengen van zonnebrandcrème langdurige blootstelling aan de zon niet verhindert.

Maar de dermatoloog en veneroloog wijst erop dat zonnebrandcrème alleen "geen effectieve bescherming biedt op het middaguur in de volle zon". De bescherming wordt berekend op basis van 2 mg crème per cm2 huid. "Dat komt overeen met een golfbal per keer aanbrengen en één tube crème per dag. In de praktijk komen we daar ver vandaan."

"Zonnebrandcrème is geen vervanging voor een anti-UV T-shirt", benadrukt onderzoeker Virginie Prod'homme.

Het aantal gevallen van huidkanker is tussen 1990 en 2023 meer dan verdrievoudigd, volgens gegevens van Public Health France. Jaarlijks worden er tussen de 141.200 en 243.500 gevallen van deze kanker vastgesteld. In 2018 stierven er zo'n 1.975 mensen aan.

"Het is gemakkelijk om jezelf ertegen te beschermen", vervolgt Catherine Olivérès-Ghouti. "Je moet gewoon van jongs af aan de juiste gewoonten aanleren en die je hele leven volhouden."