Zuid-Afrika: inwoners van Soweto beschuldigen voormalige goudmijn van vergiftiging

Het penetrante stof van de dijk prikt in de keel en blijft tussen de tanden zitten. En terecht: volgens analyses bevat het mijnafvalgebied zeer giftige stoffen zoals arseen, lood en uranium. Een erfenis van de goudkoorts die in de jaren 1890 de stad Johannesburg stichtte.

In het noorden van de gemeente heeft de lokale vereniging Snake Park Cerebral Palsy Forum meer dan vijftien kinderen met cerebrale parese geïdentificeerd, en dan hebben we het nog niet eens over de andere handicaps en misvormingen die inwoners aan de mijn toeschrijven.

'Vanwege de mijn'

Onder hen is de 13-jarige Okuhle, die als baby op straat in Snake Park werd achtergelaten.

"Okuhle kan niet lopen, praten of zijn handen gebruiken", zei zijn adoptiemoeder, Lilly Stebbe, 60.

Terwijl ze in haar rolstoel zit, communiceert het lachende meisje door te schreeuwen.

"Door de mijn heeft Okuhle ook astma," voegt haar moeder eraan toe. "Ze heeft ook last van haar ogen en bijholten." De zestigjarige hoest zelf onvermoeibaar. Hier is overal stof.

"Dit stof kan allerlei vormen van kanker veroorzaken, maar het kan ook je DNA veranderen, waardoor je kinderen met misvormingen geboren kunnen worden", waarschuwt David van Wyk, senior onderzoeker bij de Bench Marks Foundation, een non-gouvernementele organisatie die toezicht houdt op de activiteiten van bedrijven.

Volgens de accountant-generaal van het land zijn er in Zuid-Afrika meer dan 6.000 verlaten mijnen te vinden, waarvan er 2.322 als een groot gezondheidsrisico voor de omliggende gemeenschappen worden beschouwd.

Volgens David van Wyk wonen er in het hele land 15 tot 20 miljoen mensen in de buurt van deze giftige stoffen. In Snake Park, aan de voet van de mijn, wonen meer dan 50.000 mensen.

Elke maand voert de onderzoeker, die doet denken aan Indiana Jones, als onderdeel van een onderzoek met de Universiteit van Johannesburg testen uit in de mijnstortplaats, een uitgestrekt gebied met poederachtige grond waar een roodachtige rivier doorheen stroomt.

Driepotige geiten

Het onderzoek, dat twee jaar duurde, heeft als doel de concentratie van opgeloste vaste stoffen in water te meten en te identificeren.

Die dag registreerde zijn apparaat een concentratie van 776 mg per liter. Een hoge concentratie die het water volgens hem ongeschikt maakt voor consumptie.

Hij voegt toe: "Deze stroom bevat zeer giftige stoffen, zoals uranium en strontium, die beide radioactief zijn."

De rivier irrigeert echter het land dat door de lokale bevolking wordt bewerkt en waar kuddes grazen. Volgens de lokale bevolking worden sommige geiten geboren met drie poten.

Volgens bewoners en Pan African Resources, dat de mijn in 2022 van de vorige eigenaar kocht toen deze onder curatele stond, breidt het mijngebied zich al ongeveer 50 jaar uit.

"Geef ons maximaal tien jaar en we zullen het volledig verwijderen", beloofde Sonwabo Modimoeng, hoofd lokale gemeenschapsrelaties van het bedrijf, aan AFP.

Hij geeft toe: "We weten dat dit mensen raakt." Ondertussen verzekert de groep dat ze borden rondom het terrein heeft geplaatst. Deze maatregelen zijn volgens lokale verenigingen onvoldoende.

'Ik geef onze regering de schuld'

Baile Bantseke, 59, woont in een klein huisje op een paar honderd meter van de oude mijn. Haar kleinzoon, Mphoentle, 5, is autistisch – een aandoening die zijn grootmoeder toeschrijft aan de "berg".

Uit talrijke onderzoeken, waaronder een onderzoek dat in 2024 werd gepubliceerd in het tijdschrift Environmental Health, blijkt dat er een verband bestaat tussen blootstelling aan zware metalen en de ontwikkeling van autisme.

"Ik geef onze regering de schuld", vertelde de grootmoeder aan AFP. "Want als ze voor ons had gezorgd, hadden we deze problemen niet gehad."

Getroffen gezinnen ontvangen een maandelijkse toelage van 2310 rand (113 euro) voor kinderen met een beperking. Dit is genoeg om eten, kleding en luiers te kopen, maar niet genoeg voor het vervoer naar het vijftien kilometer verderop gelegen Baragwanath-ziekenhuis, waar de kinderen behandeld zouden moeten worden.

"We hebben geen rolstoelen of pick-uptrucks" om ze te vervoeren, klaagt Kefilwe Sebogodi, oprichtster van het Snake Park Cerebral Palsy Forum en degene die haar nichtje met hersenverlamming opvoedt.

Elke maand komen ongeveer vijftien moeders, tantes en grootmoeders bijeen in een ruimte met kapotte ramen in het gemeenschapscentrum om "te laten zien dat kinderen ertoe doen in de gemeenschap", legt Kefilwe uit.

Een van de moeders die die dag aanwezig was, zichtbaar uitgeput, betwijfelt het nut van deze bijeenkomsten. Maar Kefilwe verzekert haar: "We hebben al veel bereikt, want we staan ​​er nog steeds."

str/jcb/cc/cpy