Afschaffing van twee feestdagen: ‘François Bayrou speelt met vuur’

Om het overheidstekort aan te pakken, wil François Bayrou twee feestdagen afschaffen. Timothée Duverger, historicus, docent en onderzoeker aan Sciences Po Bordeaux, bekritiseert een "achterhaalde" visie op de arbeidsmarkt. Interview

Timothée Duverger is docent aan Sciences Po Bordeaux en hoofd van de leerstoel Territoria van de Sociale en Solidaire Economie. Hij is tevens onderzoeker aan het Centre Émile Durkheim en voorzitter van het Observatoire des Territories sur Nul de l'Unéterminément sur Nul de l'Unemployment.

Is Frankrijk met 11 nationale feestdagen een uitzondering in Europa?

Nee, Frankrijk zit zelfs onder het Europese gemiddelde van 12,07 dagen. Paasmaandag, die François Bayrou wil afschaffen, wordt in zo'n dertig landen wereldwijd gevierd. Bovendien belichamen nationale feestdagen, door de combinatie van religieuze feesten en historische gebeurtenissen, twee specifieke domeinen en vooral twee zeer verschillende kampen als het gaat om de verdediging ervan.

In 2004, na de historische hittegolf van 2003, schafte Jean-Pierre Raffarin ook een nationale feestdag af en maakte van Pinksteren een dag van solidariteit met ouderen. Wat was het resultaat?

Ten eerste, zoals vandaag, leidde dit voorstel tot controverse. Maar de implementatie van deze maatregel heeft grotendeels tot meerdere omwegen geleid. De logica van deze solidariteitsdag om leeftijdsgebonden beleid te financieren is verwaterd. Zozeer zelfs dat Nicolas Sarkozy in 2008 Pinkstermaandag weer als nationale feestdag instelde. Het was dus geen doorslaand succes.

"De verslechtering van de arbeidsomstandigheden valt niet te ontkennen"

François Bayrou mikt op twee feestdagen: Paasmaandag en 8 mei. Een religieuze feestdag én een historische datum. Een slimme consensus?

Door een religieuze feestdag en een historische datum te kiezen, vervreemdt hij beide partijen. Extreemrechts zal zich verzetten tegen het in twijfel trekken van de status van Paasmaandag, in naam van de zogenaamd christelijke wortels van Frankrijk, en links zal zich ook verzetten tegen het sociale karakter van feestdagen. Hij heeft zichzelf zojuist in de problemen gebracht.

De geschiedenis heeft echter aangetoond dat 8 mei, een dag die in 1953 tot een vrije dag werd verklaard, niet onaantastbaar is...

Ja. 8 mei verloor zijn feeststatus in 1959, op initiatief van generaal De Gaulle. De bevrijder van Frankrijk wilde een einde maken aan de oorlog, de nederlaag van Duitsland, en een begin maken met verzoening. Valéry Giscard d'Estaing schafte ook de herdenkingen van 8 mei af. Het was François Mitterrand die in 1981 8 mei weer als feestdag erkende. Ik herinner u eraan dat Paasmaandag ook is geëvolueerd. Napoleon beperkte de Paasweek tot één enkele feestdag.

"8 mei markeert ook de nederlaag van het nazisme; dat kunnen we niet negeren."

8 mei markeert ook het einde van de Tweede Wereldoorlog. Met de oorlog in Oekraïne, aan de rand van Europa, is het ook niet neutraal...

Ja, 8 mei markeert ook de nederlaag van het nazisme. In de huidige context, met de opkomst van het populisme, kunnen we deze historische interpretatie niet negeren. Het afschaffen van de feestdagstatus van 8 mei is een politieke vergissing.

Voor werknemers betekent het vervallen van twee feestdagen dat ze twee extra dagen onbetaald moeten werken...

Materieel gezien is dat het. Een feestdag is als een extra vrije dag. Werknemers werken niet, maar krijgen wel betaald. Bovendien telt een feestdag die op een vakantiedag valt, mee. Het doel van de maatregel is om meer te werken.

“Het aanpakken van feestdagen betekent het aanvallen van de 30 miljoen werkende mensen”

Deze twee feestdagen zouden de staatskas € 4,2 miljard opleveren. Dat is twee keer zoveel als de verwachte bijdrage van de rijkste mensen aan deze begrotingsinspanning. Verklaart dat het gevoel van onrechtvaardigheid?

In deze ontwerpbegroting wordt geen melding gemaakt van een herziening van belastingvoordelen voor bedrijven, noch van het aanbodbeleid van Emmanuel Macron. Dit roept de vraag op naar fiscale rechtvaardigheid. Een derde van de staatsschuld sinds 2017 is te wijten aan deze belastingvoordelen voor bedrijven. In juli publiceerde de Senaat een rapport waaruit bleek dat grote bedrijven in 2023 € 211 miljard aan overheidssteun zullen hebben ontvangen. Deze steun is zeer slecht gericht en levert weinig op. Evenmin wil de regering een Zucman-belasting , die een belasting op het vermogen van de allerrijksten zou invoeren. Hoewel het zeker niet alles zou oplossen, zou het wel inkomsten genereren. In dit licht bezien is de reactie van werknemers, die twee feestdagen verliezen, begrijpelijk.

Dit zijn de activa die getroffen zullen worden, het kan explosief zijn…

Aanvallen op feestdagen betekent ook de werkende bevolking aanvallen. En dat zijn veel mensen, bijna 30 miljoen mensen, die bijna de helft van de Franse bevolking vertegenwoordigen. We moeten dit in een bredere context plaatsen. Frankrijk heeft een lange sociale verovering doorgemaakt, namelijk die van het verkorten van de werkuren, met zowel de vermindering van de wekelijkse werkweek als de invoering van betaald verlof. De afgelopen twintig jaar is dit verhaal echter vastgelopen. Vooral met een fenomeen dat nu gedocumenteerd is: de verslechtering van de arbeidsomstandigheden. De mobilisatie tegen de pensioenhervorming kan ook door deze realiteit worden verklaard. Veel werknemers vinden het moeilijk om hun carrière af te maken als ze niet werkloos zijn. Het afschaffen van twee feestdagen is spelen met vuur.

François Bayrou is van mening dat "Frankrijk niet genoeg werkt en niet genoeg produceert". Heeft Frankrijk een probleem met werk?

Deze retoriek is niets nieuws. Het is zelfs behoorlijk gedateerd. Het zijn altijd dezelfde oude clichés die worden gebruikt om deze maatregelen door te drukken. De Economic Analysis Council , die gegevens aan de overheid levert, heeft dit aangetoond, en ik citeer: "Het verschil in het aantal gewerkte uren per hoofd van de bevolking in vergelijking met onze Europese buren wordt volledig verklaard door de lage Franse werkgelegenheidsgraad en niet door het gemiddelde aantal gewerkte uren per werknemer." Het lijkt me duidelijk. We moeten ook onderscheid maken tussen wettelijke en daadwerkelijke werkuren. Want de 35-urige werkweek is niet voor iedereen weggelegd en wordt graag omzeild. Ik had het net over senioren, maar laten we eens kijken naar jongeren. Hun werkgelegenheidsgraad is in Frankrijk lager dan elders. Onze jongeren zijn niet lui, maar hun toetreding tot de arbeidsmarkt is ingewikkeld. En we kunnen niet zeggen dat ze baat hebben bij sociaal beleid, aangezien ze geen toegang hebben tot de RSA... Daarna kunnen we ook, zoals bepaalde Republikeinse staten in de Verenigde Staten eisen, kinderen laten werken.