Een kijkje in de hel van de vrouwenrehabilitatiecentra in Saoedi-Arabië
[Dit artikel werd voor het eerst op onze site gepubliceerd op 14 juli 2025 en opnieuw gepubliceerd op 14 augustus.]
Op de eerste foto [ter illustratie van een artikel in het Saoedische dagblad Al-Watan uit 2013] zit een jonge vrouw, gekleed in een zwarte abaya, gevaarlijk op een vensterbank op de tweede verdieping van een huis in een stad in het noordwesten van Saoedi-Arabië. Op de tweede foto gebruikt een groep mannen een hijskraan om haar naar beneden te halen.
De identiteit van deze vrouw blijft een mysterie. Men vermoedt dat ze vastzit in een van de befaamde 'gevangenissen' van Saoedi-Arabië, waar vrouwen door hun familie of echtgenoot naartoe worden gestuurd als ze bevelen negeren, buitenechtelijke affaires hebben of niet thuis zijn.
Deze foto's bieden een zeldzaam inkijkje in de toestand van de honderden, zo niet duizenden, meisjes en jonge vrouwen die vermoedelijk in deze centra worden vastgehouden. Daar worden ze 'gerehabiliteerd' voordat ze naar hun families kunnen terugkeren.
In het openbaar spreken of beelden uitzenden van deze "tehuizen", of Dar Al-Re'aya (Arabisch voor "verzorgingstehuizen"), is onmogelijk geworden in een land waar vrouwenrechtenverdedigers het zwijgen is opgelegd. Toch heeft The Guardian de afgelopen zes maanden getuigenissen verzameld die de realiteit van deze instellingen documenteren , omschreven als "hels", waar wekelijks geselingen plaatsvinden en religieuze instructies worden opgelegd, zonder dat slachtoffers toegang hebben tot de buitenwereld of recht op bezoek.
De omstandigheden zijn er zo onmenselijk dat verschillende vrouwen zelfmoord hebben gepleegd of een poging daartoe hebben gedaan. Ze kunnen er jarenlang wegkwijnen, omdat ze alleen met toestemming van hun familie of voogd kunnen vertrekken.
Een jonge Saoedische vrouw die er later in slaagde te ontsnappen en in ballingschap te gaan, getuigt:
Elk meisje dat in Saoedi-Arabië opgroeit, kent Dar Al-Re'aya en alle verschrikkingen die het met zich meebrengt. Het is een hel. Ik heb geprobeerd zelfmoord te plegen toen ik hoorde dat ik daarheen ging. Ik wist wat de vrouwen daar doormaken en ik dacht meteen dat ik het niet zou overleven.
Maryam Aldossari, een Saoedische activiste die in Londen woont, legt uit dat “meisjes en vrouwen daar worden vastgehouden totdat ze zich aan de regels houden.”
Terwijl de monarchie de organisatie van het WK voetbal voor mannen [in 2034] viert en haar imago als hervormde staat cultiveert, worden vrouwen die meer rechten en vrijheden durven te eisen onder huisarrest geplaatst, gevangengezet of gedwongen tot ballingschap. Activisten zeggen dat het regime deze "huizen" gebruikt om vrouwen discreet te controleren en te straffen. Ze roepen op tot de afschaffing ervan.
Volgens Saoedische functionarissen vangen deze centra, die in de jaren zestig overal in het land zijn opgericht, "meisjes op die beschuldigd of veroordeeld zijn voor verschillende misdaden" en zorgen ze voor de "rehabilitatie van de gevangenen" door tussenkomst van psychiaters, "zodat ze naar hun families kunnen terugkeren."
Sarah Al-Yahia, die een campagne leidde om de opvangcentra af te schaffen, sprak met verschillende meisjes die vertelden over een systeem van mishandeling waarbij gevangenen bij aankomst naakt worden gefouilleerd en hun maagdelijkheid wordt getest, voordat ze worden verdoofd.
Het is een gevangenis, zeker geen tehuis zoals ze het graag noemen. Daar worden namen vervangen door nummers. 'Nummer 35, kom hier.' Als een van de meisjes haar achternaam noemt, wordt ze gegeseld. Als ze niet bidt, wordt ze gegeseld. En als ze alleen is met een andere vrouw, beschuldigen de bewakers haar ervan lesbisch te zijn. Ze komen zelfs kijken naar de groepsgevangenissen.
Sarah Al-Yahia, nu 38 en in ballingschap, vertelt dat haar ouders haar op 13-jarige leeftijd dreigden naar Dar Al-Re'aya te sturen . "Mijn vader gebruikte dat als dreigement om me seksueel te blijven misbruiken", zegt ze, en voegt eraan toe dat meisjes en vrouwen voor een vreselijk dilemma staan: ze worden naar een opvangcentrum gestuurd of ze blijven bij hun gewelddadige familie.
"Ze maken het onmogelijk om mensen te helpen die op de vlucht zijn voor misbruik. Ik ken een Saoedische vrouw die tot zes maanden gevangenisstraf is veroordeeld omdat ze een slachtoffer hielp. Het opnemen van een vrouw die beschuldigd wordt van ' spijbelen' is een misdrijf in Saoedi-Arabië," herinnert ze zich.
"Als je broer of vader je mishandelt of zwanger maakt, ben jij degene die naar Dar Al-Re'aya wordt gestuurd om de reputatie van de familie te beschermen", zegt ze.
Amina*, 25, zei dat ze haar toevlucht zocht nadat ze door haar vader was geslagen in een opvangcentrum in Burayda, een stad in het midden van het land. Ze beschreef het gebouw als "oud, vervallen en kil" en het personeel als "kil en onbehulpzaam". Ze bagatelliseerden haar situatie en voegden eraan toe dat andere meisjes "vastgeketend in hun huizen" zaten en "een veel moeilijker leven" hadden, en dat Amina "Godzijdank dat [haar] situatie niet zo verschrikkelijk is."
De volgende dag werd haar vader ontboden, maar het personeel deed vrijwel niets om haar te beschermen. "Ze vroegen ons onze 'voorwaarden' op te schrijven . Ik vroeg om niet meer geslagen te worden, niet gedwongen te worden tot een huwelijk en te mogen werken. Mijn vader eiste dat ik iedereen zou respecteren, nooit zonder toestemming het huis zou verlaten en altijd door een begeleider zou worden begeleid. Ik tekende uit angst – ik dacht dat ik geen keus had."
Toen ze thuiskwam, bleef haar vader haar slaan en moest ze in ballingschap. "Ik voelde me volkomen alleen en doodsbang. Een gevangene in mijn eigen huis, zonder dat iemand me beschermde of verdedigde. Alsof mijn leven waardeloos was, en als er iets vreselijks met me zou gebeuren, zou niemand zich er druk om maken," zegt ze.
Angst voor de Dar Al-Re'aya wordt jonge meisjes al op zeer jonge leeftijd ingeprent. Shams* vertelt dat toen ze pas 16 was, een vrouw die uit een van deze centra was teruggekeerd, naar haar school kwam. Ze vertelde over haar relatie met een jongen, haar daaropvolgende arrestatie door de religieuze politie en de bekentenis die ze aan haar vader had afgelegd. Toen ze zwanger werd, verstootte haar familie haar en weigerde haar vader haar te laten trouwen. Zo belandde ze in een van de Dar Al-Re'aya's.
Ze legde ons uit dat een vrouw die seks heeft of met iemand uitgaat 'alle waarde verliest' . Een man is altijd een man, maar een vrouw die zichzelf te kort doet, behoudt die status de rest van haar leven.
Layla*, die nog steeds in het land woont, zegt dat ze naar een opvangcentrum is gestuurd nadat ze bij de politie een klacht had ingediend over haar vader en broers. Ze mishandelden haar en beschuldigden haar ervan haar familie te schande te maken door berichten op sociale media over vrouwenrechten te plaatsen. Ze kon pas naar huis terugkeren nadat ze toestemming van haar vader had gekregen, ook al was hij haar vermeende misbruiker.
"Deze vrouwen hebben niemand tot wie ze zich kunnen wenden. Ze kunnen jarenlang in de steek gelaten worden, ook al hebben ze geen enkele misdaad begaan", klaagt een Saoedische feministische activiste die anoniem wil blijven. "De enige uitweg is een huwelijk, de goodwill van hun voogd, of van de top van een gebouw springen. Oudere mannen of ex-gevangenen die geen vrouw kunnen vinden, wenden zich tot deze instellingen. En sommige vrouwen accepteren het misschien, omdat het hun enige uitweg is."
Sommige Saoedi's beweren dat deze opsluiting terecht is en dat vrouwen dankbaar moeten zijn dat overheidsinstellingen hen beschermen, zegt Fawzia Al-Otaibi, een activiste in ballingschap die in 2022 gedwongen werd het land te ontvluchten . "Niemand durft over deze plekken te tweeten of te praten, niemand vraagt naar je als je daarheen wordt gestuurd. Ze geven de slachtoffers alle schuld", zegt ze.
Activisten zijn van mening dat als het regime vrouwenrechten echt serieus zou nemen, het het opvangsysteem zou hervormen om echte opvang te bieden aan slachtoffers van geweld. "Er zijn families die hun vrouwen niet slaan of tot gevangenisstraf veroordelen. Maar het leven van veel Saoedische vrouwen is strikt gereguleerd en ze ondergaan mishandeling in volledige stilte. De staat versterkt dit geweld met zijn opvangcentra, die er alleen maar zijn om discriminatie tegen vrouwen in stand te houden. Waarom staan de Saoedische autoriteiten hen toe?"
In de ogen van de Saoedi's zijn de Dar Al-Re'aya een instrument van de staat om gendernormen af te dwingen, “die botsen met hun discours over vrouwenemancipatie”, analyseert de mensenrechtenorganisatie ALQST.
Volgens Nadyeen Abdulaziz, campagneleider van de vereniging, "moet de overheid, als ze de rechten van vrouwen echt wil bevorderen, dit discriminerende systeem afschaffen en de oprichting van echte opvangcentra toestaan, waar slachtoffers van geweld worden beschermd in plaats van vrouwen te straffen."
Een woordvoerder van de overheid beweert dat er een netwerk van gespecialiseerde centra bestaat ter ondersteuning van kwetsbare groepen, waaronder vrouwen en kinderen die slachtoffer zijn van huiselijk geweld. Hij ontkent categorisch elke vorm van detentie of mishandeling.
Dit zijn geen detentiecentra; zelfs de kleinste beschuldiging van geweld wordt serieus genomen en grondig onderzocht. Deze vrouwen zijn vrij om te vertrekken wanneer ze maar willen, of het nu is om te studeren, te werken of iets anders. Ze kunnen permanent vertrekken wanneer ze maar willen, zonder toestemming van een voogd of familielid.
Volgens hem ontvangt een meldpunt vertrouwelijke meldingen van huiselijk geweld. De autoriteiten reageren vervolgens snel op deze meldingen om de veiligheid van de slachtoffers te waarborgen.
* Voornamen zijn veranderd.
