'Ik heb een docudrama over een nucleaire aanval gezien, dat door de BBC als 'te gruwelijk voor tv' werd bestempeld'

Iedereen van een bepaalde leeftijd zal niet zulke fijne herinneringen hebben aan de angstaanjagende voorlichtingsfilmpjes die op school en op televisie werden vertoond en die ons waarschuwden voor de gevaren van spelen op bouwplaatsen of rommelen met lucifers.

The War Game, een docudrama uit 1966 dat door de BBC als ‘te angstaanjagend voor het medium uitzending’ werd bestempeld en bijna 20 jaar lang van de televisie werd geweerd , voert dit tot het uiterste.

De film is opgezet als een feitelijke documentaire en laat de harde realiteit zien van wat er zou gebeuren als het Verenigd Koninkrijk getroffen zou worden door een nucleaire aanval . De inhoud wordt verteld door de gezaghebbende stem van nieuwslezer Michael Aspel.

De 47 minuten durende film, geschreven en geregisseerd door Peter Watkins, werd pas in 1985 op televisie uitgezonden, maar was in de jaren 60 al in de bioscoop te zien. In 1967 won de film de Oscar voor beste documentaire.

Hoewel het vaak moeilijk was om een manier te vinden om The War Game te kijken, is het nu beschikbaar op BBC iPlayer . Vergelijkingen met de beruchte tv-film Threads uit 1984, die een nucleaire aanval op Sheffield op een grafische manier in beeld brengt, zijn misschien onvermijdelijk. The War Game is niet zo grafisch als Threads – waarin de kijker op een gegeven moment een kind levend ziet verbranden – maar het is niet minder gruwelijk.

De zwart-witfilm begint met een beeld van de toenemende spanningen tussen Oost en West, waarbij de Britse regering de noodtoestand uitroept en mensen uit grotere steden worden geëvacueerd.

De film gaat de sociale en raciale spanningen van die tijd niet uit de weg. Er is rantsoenering ingesteld en mensen protesteren dat ze niet genoeg eten hebben om hun eigen gezin te voeden. En als een vrouw te horen krijgt dat ze een groep evacuees moet huisvesten, vraagt ze zich meteen af welke etniciteit ze hebben.

Het moment waarop de raketten inslaan is kort maar schokkend. Michael Aspel beschrijft grimmig de verschrikkingen zoals smeltende oogbollen en brandende huid. Een jonge jongen schreeuwt het uit van de pijn nadat hij verblind is door de flits. Aspels beschrijving van de schokgolf die de explosie veroorzaakte, als klinkend als "een enorme deur die dichtslaat in de diepten van de hel", is ronduit huiveringwekkend.

De scènes die hierop volgen, tonen wat er nog over is van het Verenigd Koninkrijk en vervallen in een grimmige chaos. De politie worstelt om hongerige massa's in toom te houden die wanhopig op zoek zijn naar eten, en elke arts probeert honderden patiënten te behandelen. De film schuwt de grimmige beslissingen niet, met artsen die patiënten die niet meer te redden zijn in hun hoofd schieten en de politie die onruststokers door een vuurpeloton executeert.

Het is een wereld van verschil met de stijfkoppige Spirit van Duinkerke van slechts een paar decennia geleden. Het spook van de bombardementen op Hiroshima, Nagasaki en Dresden hangt nog steeds in de lucht.

De impact van de film is vooral te danken aan hoe realistisch het er allemaal uitziet. Er is geen sprake van Hollywood-glamour – de mensen zien eruit, praten en kleden zich als echte mensen die je op straat zou zien, en het onopvallende deel van Canterbury, waar veel van de beelden zich afspelen, lijkt zo om de hoek te liggen. Jaren later zou Threads een soortgelijke truc gebruiken door de actie te situeren rond de arbeidersklasse in Sheffield in de jaren 80.

En als je een gevoel van hoop of licht aan het einde van de tunnel verwacht, dan vind je hier niets. Een getraumatiseerd jongetje zien antwoorden "ik wil niets worden" als hem gevraagd wordt wat hij wil worden als hij groot is, is een van de meest sombere dingen die ik ooit op het scherm heb gezien.

Hoe aangrijpend de film ook is, de impact ervan is onmiskenbaar, met een score van 93 procent op filmrecensiewebsite Rotten Tomatoes. Een recensent zei: "Het grimmige documentaire realisme van de film maakt hem zelfs vandaag de dag nog angstaanjagend en verontrustend. De brandende beelden van wanhopige kinderen in de nasleep van een nucleaire oorlog zullen je nog lang bijblijven."

Een ander schreef: "Ondanks dat dit meer dan 40 jaar geleden is gemaakt, is het nog steeds een heftig stuk en het verbaast me dan ook helemaal niet dat de BBC het heeft verboden."

Een ander stelde echter dat het neerkwam op "bangmakerijpropaganda". "Het lijkt bijna een beetje beledigend voor een modern publiek, maar het staat buiten kijf dat dit uitstekend gedaan is", aldus de auteurs.

Terwijl de internationale spanningen dag na dag toenemen, is The War Game een ontnuchterende kijk op een realiteit die niet zo ver van de onze afstaat als we misschien hopen. Als je er zin in hebt, is The War Game nu beschikbaar op BBC iPlayer .