Antarctisch Verdrag onder druk nu lidstaten in Italië bijeenkomen
Antarctica wordt al 65 jaar beheerst door een internationaal verdrag, gesloten op het hoogtepunt van de Koude Oorlog. Maar door de toenemende geopolitieke spanningen wordt het steeds moeilijker om consensus te vinden.
"Tot een paar jaar geleden spraken we over het Antarctisch Verdrag als een kader voor vrede en stabiliteit in de Antarctische regio, en over het Noordpoolgebied als een plek van relatieve stabiliteit", aldus David Hik, hoofdwetenschapper bij Polar Knowledge Canada, een agentschap dat zich richt op het versterken van poolwetenschap en -technologie in Canada.
"Nu worden beide aannames in twijfel getrokken."
Achtenvijftig landen, waaronder Canada, zijn ondertekenaar van het Antarctisch Verdrag , dat het continent veiligstelt voor wetenschappelijke verkenning en vrede, en militaire en mijnbouwactiviteiten verbiedt.
Maar slechts de helft van de ondertekenaars kan stemmen over verdragszaken. Canada wil stemrecht verwerven als zogenaamde consultatieve partij en zal zijn standpunt later deze maand opnieuw bepleiten tijdens de vergadering over het Antarctisch Verdrag in Milaan, Italië.
Maar er zijn ook obstakels die dit tegenhouden.
"Canada's claim om een adviserende partij te zijn, is in de eerste plaats geblokkeerd door Rusland", aldus Klaus Dodds, politiek biograaf en Antarctica-expert aan Royal Holloway, Universiteit van Londen. "En de reden is dat Rusland wil dat zijn bondgenoot Wit-Rusland naast Canada ook een adviserende partij wordt."
In maart voer een allereerste volledig Canadese expeditie naar Antarctica aan boord van de HMCS Margaret Brooke, met 15 poolwetenschappers, gehost door de Canadese marine. De Canadian Antarctic Research Expedition (CARE) 2025-missie voerde wekenlang onderzoek uit en bezocht onderzoeksstations van meerdere landen op het continent, mede om Canada's positie op de Zuidpool te vergroten. CBC News kreeg exclusieve toegang tot de expeditie.
Om de reis vast te leggen, waren de internationale klimaatcorrespondent van CBC, Susan Ormiston, producent Jill English en videograaf Sam Martin een maand lang aan boord van de Margaret Brooke. Via satelliet zonden ze live nieuws uit over de reis naar Canada.
De poolgebieden veranderen sneller dan andere delen van de wereld als gevolg van klimaatverandering.
De oeroude gletsjers van Antarctica trekken zich terug en het zee-ijs bereikte dit jaar bijna recordminimaliteiten. Beide factoren dragen bij aan de wereldwijde zeespiegelstijging.
"De Antarctische ijskap bevat enorme hoeveelheden zoet water. Naarmate de ijskap dunner wordt en op sommige plaatsen smelt, en ook sneller afkalft, zal dat gevolgen hebben voor de wereldwijde zeespiegelstijging", aldus Thomas James, hoofdwetenschapper van de CARE 2025-missie.
"Wat er in Antarctica gebeurt, blijft niet in Antarctica", voegde hij toe.
De Zuidelijke Oceaan is een enorme koolstofput en helpt het wereldwijde klimaat te reguleren. Maar opwarmend oceaanwater kan die patronen verstoren, aldus Brent Else, co-wetenschappelijk directeur bij MEOPAR, een organisatie die oceaanonderzoek en -training aan Canadese universiteiten ondersteunt.
"Naarmate oceanen opwarmen en circulatiepatronen veranderen, is de verwachting dat de koolstofopslag in de oceaan in de loop van de tijd zal afnemen. En de poolgebieden zijn de gebieden waar die koolstofopslag het belangrijkst is", zei hij aan boord van de HMCS Margaret Brooke.
Canada is een poolnatie en vanwege de toenemende zorgen over de soevereiniteit in het Noordpoolgebied, vergroot de regering de militaire aanwezigheid in het noorden.
"Canada is en zal altijd een arctische natie blijven, en we mogen onze soevereiniteit en veiligheid in de regio nooit als vanzelfsprekend beschouwen", zei premier Mark Carney tijdens een bezoek aan Iqaluit in maart.
Een jaar geleden begon de Koninklijke Canadese Marine met het plannen van een uitzending naar Antarctica om wetenschappelijk onderzoek te ondersteunen en haar kennis van de geopolitieke druk op de Zuidpool te vergroten.
"We zien klimaatverandering in het Noorden, we zien wat China en Rusland in en rond het Canadese Noorden doen, [en we denken] ik vraag me af wat er op de Zuidpool gebeurt, en [kunnen we] het perspectief en de ervaring van de Zuid-Amerikaanse marines die hier constant aanwezig zijn, zien," vertelde viceadmiraal Angus Topshee aan CBC News in een exclusief interview.
Het idee, zei hij, was om "wat wetenschappelijk onderzoek te doen en te kijken of we dingen kunnen bedenken waarmee we ons eigen Noorden beter kunnen beschermen en verdedigen."
Topshee is van mening dat er in Antarctica veiligheidsrisico's zijn die de stabiliteit ervan bedreigen.
" Ik maak me zorgen dat de hele overeenkomst dat we [Antarctica niet zouden militariseren en mijnen] ... zou kunnen veranderen. En ik denk niet dat het in ons belang is om dat zomaar te laten veranderen."
Om de Antarctische Cirkel over te steken, moest de HMCS Margaret Brooke door extreem weer en door ijs verstopte kanalen varen.
Als patrouillevaartuig voor de Arctische en Offshore gebieden (AOPV) is het ontworpen om door nieuw ijs tot een meter dik te breken. Maar door snel veranderende weerpatronen beweegt en verschuift het ijs, waardoor een open kanaal de ene dag verstopt kan raken met ijs.
Een ijsspecialist van de Canadese kustwacht, Donavan Tremblay, en een officier van de Chileense marine, Javier Idiaquez, reisden met de bemanning van de Margaret Brooke mee om een veilige route uit te stippelen. Toch waren er onverwachte blokkades en was navigeren 's nachts nog lastiger.
Onderweg naar Rothera Point, voorbij de Antarctische Cirkel, terwijl het weer verslechterde en het ijs zich ophoopte, moest commandant Teri Share een beslissing nemen over de voortzetting.
"Het was absoluut een hoog niveau", vertelde Share aan CBC News vanuit de kapiteinshut op de Margaret Brooke.
We kunnen alle voorzorgsmaatregelen nemen die we kunnen nemen. We kunnen alle informatie gebruiken die ons wordt verstrekt. Maar toch komt er een moment dat het aan mij als commandant is om ja of nee te zeggen.
Uiteindelijk besloot Share om verder naar het zuiden te varen. De bemanning loodste het schip door ijsbergen en ijsvlakten om Rothera Point te bereiken, de eindbestemming van het schip en het zuidelijkste punt dat de Canadese marine ooit had bereikt.
"Het voelt alsof het nog maar gisteren was dat we op de brug stonden en jullie me vroegen wat [de marine] daar ging doen en waar ik zo enthousiast over was," vertelde Share aan Susan Ormiston van de CBC.
"Het is voorbijgevlogen", zei Share, terugkijkend op de historische missie.
- Hier kunt u CBC in Antarctica bekijken, een speciale presentatie.
Bekijk volledige afleveringen van The National op CBC Gem , de streamingdienst van CBC.
cbc.ca
