Maak plaats, Jurassic Park. Manitoba was de thuisbasis van onlangs ontdekte, 390 miljoen jaar oude uitgestorven vissen.
Op een warme, zonnige dag in juli zoeken paleontoloog Melina Jobbins en haar team in een oude steengroeve in de buurt van Lundar (Man.) naar 390 miljoen jaar oude fossielen van een uitgestorven vis die zwom in wat ooit een enorme binnenzee was.
Jobbins, een postdoctoraal onderzoeker bij het PaleoSed+ lab aan de afdeling aardwetenschappen van de Universiteit van Manitoba, spreidt een geologische kaart uit over de motorkap van haar huurauto om te bepalen uit welk tijdperk ze fossielen kunnen verwachten in dit gebied, dat nu deel uitmaakt van de Canadese prairies.
"Al het oranje is Devoon," vertelt ze aan Kirstin Brink, een andere paleontoloog aan de Universiteit van Manitoba. Het Devoon wordt ook wel het Tijdperk van de Vissen genoemd, legt Jobbins uit aan een verslaggever van CBC.
Op deze plek ontdekten onderzoekers van de Universiteit van Manitoba in de jaren negentig een aantal oude fossielen.
Ze wisten niet precies wat ze hadden gevonden, maar Jobbins bestudeerde de fossielen en vond nog een paar fossielen. Hij realiseerde zich dat het om een geheel nieuwe ontdekking ging: een van de eerste vissen die een pantser, een kaak en tanden ontwikkelde.
Jobbins hernoemde de vis en classificeerde hem als Elmosteus lundarensis , vernoemd naar de Elm Point Formation, de rotsformatie waarin hij werd gevonden. Haar onderzoek werd gepubliceerd in de editie van juli van het Journal of Systematic Palaeontology.
De resten van deze vis zijn ongeveer 150 miljoen jaar ouder dan de dinosaurussen en slechts zo'n 1,5 meter lang, net zo groot als een grote Chinookzalm.
"We hopen dat we meer van deze vissen en meer placodermen, en ook meer Elmo en zijn verwanten kunnen vinden," zei ze.
Jobbins wees op de tanden, een oogkas en andere kenmerken van de fossielen in de collectie van het Geologische Wetenschappen Museum van de universiteit.
De vissen hebben een pantser van huidbot op de kop en het borststuk, maar de rest van het skelet bestaat uit kraakbeen, net als bij haaien.
"Daarom vormen ze een heel belangrijke groep voor het begrijpen van de oorsprong en de vroege evolutie van botten", aldus Jobbins.
"Ook de kaken zelf, want dit is een van de eerste vissen die kaken ontwikkelde, en ook tanden. Ze gaan eigenlijk hand in hand. Dus begrijpen hoe dit is geëvolueerd, hoe het is ontstaan, hoe we tot iets zijn gekomen zoals we dat nu hebben, wat op een heel ander niveau van complexiteit ligt."
Jobbins en haar team bezoeken deze zomer nog meer steengroeven, in de hoop meer fossielen te vinden en meer vragen te beantwoorden. Denk bijvoorbeeld aan hoe het dier eruit zag, maar ook aan zijn leefomgeving en de omstandigheden waarin deze kenmerken konden ontstaan.
"We kunnen veel beter begrijpen wat er destijds aanwezig was en hoe divers … dat is ongelooflijk."
Manitoba staat bekend om zijn fossielenbestand, waarvan een groot deel te zien is in het Canadian Fossil Discovery Centre in Morden, Man. De Tyndall-steen van de provincie heeft fossielen bewaard van 's werelds grootste mosasauriërs, zeereptielen uit het Krijt.
Terwijl haar collega-paleontoloog Brink over de rotsen klauterde en fossielen van koralen, sponzen en verwanten van de zeesterren aanwees, legde ze uit dat Manitoba een geweldige plek is om fossielen te vinden, omdat er zoveel verschillende ouderdommen aan rotsen bewaard zijn gebleven.
"We kunnen zien hoe het leven door de verschillende tijdperken heen is veranderd."
Veel van de rotsen zijn opgegraven omdat er tijdens de mijnbouw "per ongeluk al deze fossielen aan het licht kwamen, wat heel handig is voor ons paleontologen", aldus Brink.
Die dag vonden ze veel fossielen, waaronder enkele die ze in het najaar zullen gebruiken om les te geven aan leerlingen, maar helaas was Elmosteus lundarensis onvindbaar. Ze zullen het een andere keer opnieuw proberen.
Toch was Virgil Johnson, de beheerder van de plattelandsgemeente Coldwell die hen hielp toegang te krijgen tot de steengroeven, opgetogen.
Johnson groeide hier op en bracht veel tijd in de steengroeven door.
"We vonden vroeger al die kleine fossielen als we hier rondkropen, gingen zwemmen en zo. Het was dus best gaaf dat de experts hierheen kwamen en je precies lieten zien hoe oud de dingen waren en wat ze waren," zei hij.
"Het is heel spannend."
cbc.ca
