8 per duizend, de vreemde ineenstorting van de financiering voor migranten en de wereldhonger

De 8 per duizend werd precies veertig jaar geleden ingevoerd, met wet nr. 222 van 20 mei 1985. In het kader van het nieuwe Concordaat, dat een jaar eerder tussen de staat en de kerk was ondertekend, werd bepaald dat belastingbetalers 8 per duizend van hun Irpef konden toewijzen aan de katholieke kerk en andere confessies (voor religieuze of charitatieve doeleinden) of aan de staat zelf voor sociale of welzijnsdoeleinden ( hier vindt u de bijgewerkte gegevens met betrekking tot de verschillende keuzes die de belastingbetalers hebben gemaakt).

De wet was een kleine revolutie en heeft in de loop der jaren vele projecten en interventies mogelijk gemaakt: de katholieke kerk heeft in 2024, op basis van de handtekeningen verzameld in de belastingaangiften van 2021, 37,3% van het ontvangen miljard besteed aan de ondersteuning van de geestelijkheid, 36,4% aan de religieuze behoeften van de bevolking en 26,3% aan liefdadigheidsinitiatieven ( hier vindt u het zojuist gepubliceerde economische rapport ). De afgelopen uren heeft kardinaal Matteo Zuppi , voorzitter van de Italiaanse Bisschoppenconferentie, tijdens een conferentie over de 40 jaar van wet nr. 222/1985 met "teleurstelling" de keuze van de regering "om eenzijdig de doelstellingen en methoden voor de toekenning van de 8 per duizend aan de staat te wijzigen" betwist.

Er is de afgelopen maanden nog een andere controverse ontstaan ​​onder degenen die betrokken zijn bij de 8 per duizend: die gaat over het deel dat bestemd is voor de staat, en met name over de middelen die belastingbetalers met hun handtekeningen toewijzen aan de strijd tegen honger in de wereld en de ondersteuning van vluchtelingen. Een meer ondergrondse kwestie, die nooit op sensationele wijze naar voren is gebracht, maar waar wel veel bezorgdheid over bestaat. De kwestie? Hier is die: voor projecten die bestemd zijn voor vluchtelingen en honger in de wereld (twee van de doelen van de wettelijk vastgelegde 8 per duizend) is steeds minder geld. Om preciezer te zijn, de middelen die belastingbetalers aan dit doel wilden besteden, zijn niet verminderd. Nee, integendeel, de middelen zijn er en zijn zelfs toegenomen: ze worden alleen niet gebruikt. Wat is het probleem? Het probleem zit in de manier waarop de middelen worden verdeeld (of niet).

Het is een feit dat juist op deze twee gebieden - vluchtelingen en honger in de wereld - de kloof tussen ingediende en goedgekeurde projecten van 2020 tot nu constant is geweest, en in 2023 absoluut het dieptepunt zal bereiken . Voor honger in de wereld werden dat jaar 134 projecten ingediend: slechts 28 werden goedgekeurd; in het tweede geval - vluchtelingen en niet-begeleide minderjarige vreemdelingen - werden van de 65 ingediende aanvragen er slechts 7 goedgekeurd.

Het meest opvallende geval is juist de financiering van vluchtelingen en niet-begeleide minderjarigen: van 2019 tot 2023 verdubbelde het beschikbare budget, van 8 naar 16 miljoen. Het budget dat de staat daadwerkelijk voor concrete projecten had vrijgemaakt, daalde echter van 8 miljoen (100% van het beschikbare quotum) in 2019 naar 1 miljoen in 2023, slechts 6% van het bedrag dat de Italianen met hun handtekeningen hadden vrijgemaakt .

Om het in detail te bekijken, als we de euro's echt willen tellen, bedraagt ​​het beschikbare budget voor de categorie "Bijstand aan vluchtelingen en niet-begeleide minderjarigen" in 2023 16.335.709,09 euro. Er zijn 65 projectvoorstellen ingediend, voor een totaal van 16.044.019,74 euro. Slechts 7 projecten komen in aanmerking, voor een totaal van 952.121,37 euro. Wat gebeurt er met de overige 15 miljoen? Het is een vraag die, voorlopig en voor wie weet hoe lang, in de lucht hangt. Wettelijk gezien blijven de ongebruikte middelen het volgende jaar in dezelfde sector, maar de zorg is dat de trend hetzelfde blijft: niet, project afgewezen.

Maar waarom zijn er zoveel aanvragen afgewezen? Een plotselinge debacle van de planners van organisaties in de derde sector? In de meeste gevallen is de afwijzing het gevolg van een administratieve fout: een ontbrekende digitale handtekening, een document dat niet voldoet aan een steeds strengere vorm en waarvan de eisen, zowel voor de presentatie als voor de rapportage, steeds strenger worden en vaak moeilijk te verenigen zijn met de aard van de projecten. Dit is wat sommige organisaties die jaarlijks deelnemen aan de oproepen tot het indienen van voorstellen die worden aangekondigd door het departement dat belast is met de verdeling van de middelen, aan de kaak stellen. Het gaat hierbij niet om kleine, beginnende organisaties die vaardigheden, instrumenten en personeel missen, maar om grote en historische entiteiten in het Italiaanse landschap, die zich goed weten te bewegen in de wereld van de planning en die dagelijks te maken hebben met openbare en particuliere oproepen tot het indienen van voorstellen.

Een paar maanden geleden bracht Carlo Mazzini , adviseur voor non-profitorganisaties op het gebied van belastingen en speciale wetgeving voor de derde sector, de kwestie publiekelijk ter sprake met zijn gebruikelijke ironie: "Professionals van ngo's en andere prestigieuze organisaties draaien tonnen projecten, vullen kilometers aan formulieren in en reageren op talloze oproepen. Ze kunnen winnen of verliezen en de uitkomst hangt meestal af van de kwaliteit van het project, de waardering voor de visie en de innovatieve aard van de oplossingen. Maar bij de staatsbelasting van 8 per duizend vergeten deze professionals – blijkbaar – het identiteitsbewijs van de wettelijke vertegenwoordiger mee te sturen, voegen ze het specifieke verzoek van de bevoegde instanties niet toe en verprutsen ze de leveringen ronduit."

De twijfel die sluipt, zelfs niet al te verborgen, is dat het een politieke reflex is, gekoppeld aan de visie van de huidige regering op immigratie. In het recente decreet van de president van de Republiek van 13 november 2024, nr. 213 – hetzelfde decreet dat door Zuppi werd aangevochten omdat het de criteria en procedures voor het gebruik van het quotum van 8 per duizend wijzigt – wordt in de procedure voor de selectie en het beheer van projecten bijvoorbeeld een beperking ingevoerd: de begunstigden moeten opereren op basis van een statuut dat de door de verordening beoogde interventies uitdrukkelijk tot de institutionele doelstellingen rekent en een activiteit in de sector documenteren voor een bedrag dat gelijk is aan de gevraagde bijdrage in de afgelopen drie jaar. Een moeilijke voorwaarde om te vervullen voor veel organisaties die zich bezighouden met vluchtelingen en niet-begeleide minderjarige vreemdelingen.

Naast de kwestie van niet-toegelaten projecten is er ook die van "pathologische verslavingen". Het is het zesde doel van de 8 per duizend die rechtstreeks door de staat wordt beheerd, en werd in 2023 toegevoegd aan de vijf reeds bestaande doelen: wereldhonger, natuurrampen, hulp aan vluchtelingen, behoud van cultureel erfgoed, schoolgebouwen. En het is precies deze toevoeging die Monseigneur Zuppi teleurstelde: "Als CEI zijn wij teleurgesteld over het besluit van de regering om eenzijdig de doelen en methoden voor de toekenning van de 8 per duizend die aan de staat toekomen, te wijzigen. Een besluit dat indruist tegen de contractuele logica van de overeenkomst en een ongelijkheid creëert die zowel de katholieke kerk als de andere religieuze gemeenschappen die overeenkomsten met de staat hebben gesloten, schaadt." Palazzo Chigi herinnerde eraan hoe het de regering-Conte 2 was die de wet van 1985 wijzigde en degenen die de 8 per duizend aan de staat toekennen de keuze liet tussen vijf verschillende soorten interventies. In 2023 zou de regering-Meloni daarom simpelweg een zesde doel hebben toegevoegd, dat specifiek verband houdt met gemeenschappen voor drugsverslavingsherstel.

Het is echter juist deze zesde categorie die de doorslag lijkt te hebben gegeven: sinds de invoering ervan heeft dit artikel namelijk een aanzienlijk deel van de 8 per duizend middelen die bestemd waren voor de staat naar zich toegetrokken.

Laten we de cijfers nog eens de revue laten passeren om de omvang en de aard van de kwestie beter te begrijpen. De aanzienlijke kloof tussen ingediende en goedgekeurde aanvragen met betrekking tot de bestrijding van honger in de wereld en hulp aan vluchtelingen en niet-begeleide minderjarigen is niet te vinden op de andere vier gebieden die de wetgeving voorziet: specifiek, nog steeds met betrekking tot 2023, werden voor het doel " Behoud van cultureel erfgoed " 28 van de 47 ingediende aanvragen goedgekeurd. Voor " Natuurrampen " werden 10 van de 23 ingediende projecten goedgekeurd. Tot slot werden voor de "nieuwe categorie", namelijk " Herstel van drugsverslaving en andere pathologische verslavingen ", 33 van de 73 ingediende aanvragen goedgekeurd, 40 uitgesloten en 33 goedgekeurd. De kloof is er nog steeds, met een relatief residu, maar de consistentie is duidelijk anders: één op de tien aanvragen werd goedgekeurd op het gebied van hulp aan vluchtelingen, één op de twee op het gebied van drugsverslaving.

Bovendien heeft de Dienst Drugs- en Verslavingsbeleid op 28 mei 2025 twee nieuwe bekendmakingen gepubliceerd voor de selectie van nieuwe projecten voor de preventie en het herstel van drugsverslaving en andere pathologische verslavingen (verloopt op 25 juli 2025): de middelen die voor beide bekendmakingen beschikbaar zijn gesteld, in totaal 30 miljoen euro, zijn afkomstig van het niet-bestemde deel van de 8 promille die rechtstreeks door de staat worden beheerd voor de projecten van "Herstel van drugsverslaving en andere pathologische verslavingen", waarvoor in 2023 een verdeling geldt.

Wat er met de beschikbare maar niet-toegewezen middelen zal gebeuren, is de derde kwestie die moet worden opgelost, vooral omdat het om aanzienlijke bedragen gaat. De Ministerraad kan namelijk, op voorstel van de premier, besluiten om de middelen van de 8 per duizend van het Irpef onder direct staatsbeheer te concentreren op specifieke interventies, rekening houdend met de bijzondere kenmerken van uitzonderlijkheid, noodzaak en urgentie ervan. Dit is in het verleden vaak gebeurd.

Het is waar dat de Rekenkamer de staat in het verleden herhaaldelijk heeft bekritiseerd vanwege het gebrek aan transparantie bij de besteding van zijn deel van de 8 promille fondsen en ook vanwege de slechte promotie van de optie - het is "de enige concurrent die zijn activiteiten niet onder de aandacht van het publiek brengt en zijn projecten niet promoot", zo werd geschreven - maar de laatste tijd heeft de staat een andere houding aangenomen en is er een ad hoc communicatiecampagne die in 2025 niet toevallig direct de nadruk legt op de keuze voor herstel van drugsverslaving en andere pathologische verslavingen.

De handtekeningen voor de staat nemen in feite toe : de verdeling van de fondsen in 2024, gebaseerd op de inkomsten van 2020, bedroeg 4.025.480 voor de 8 per duizend door de staat beheerde handtekeningen en 11.804.615 keuzes voor de katholieke kerk. De statistieken van het ministerie van Economie en Financiën geven echter aan dat in 2026 de verdeling van de fondsen (die betrekking heeft op de inkomsten van 2022) zal plaatsvinden op basis van 4.518.909 handtekeningen voor de staat en 11.347.809 voor de CEI.

De woorden van kardinaal Zuppi, die zijn teleurstelling uitsprak tegenover de regering, klinken als een waarschuwing: deze bron van middelen "stelt ons in staat dicht bij de behoeften van mensen te staan ​​en bij degenen die ons het meest aan het hart gaan: de strijd tegen armoede, onderwijs, de vele noodsituaties in Italië en de wereld. Ze vormen een belangrijk onderdeel van onze inspanningen, voor iedereen." Verspilling, of zelfs maar het verkeerd gebruiken ervan, zou een zonde zijn.

Avalon Foto /Synthese