Nawrocki en zijn Poetinische broers, zonen van de Sovjet-Unie
Het gebruikelijke, dank u. De overwinning bij de Poolse presidentsverkiezingen van Karol Nawrocki , een onafhankelijke kandidaat gesteund door de extreemrechtse partij Recht en Rechtvaardigheid- Pis , bevestigt één feit: in landen onder voormalige Sovjetinvloed heeft de mix van populisme, autoritarisme en nationalisme altijd een grote aantrekkingskracht op de bevolking . De weinig bekende, politieke neofiet Narowcki voegt zich bij de lijst van staatshoofden en regeringsleiders vertegenwoordigd door illiberale partijen. Natuurlijk vallen Viktor Orbán en Robert Fico op in Hongarije en Slowakije, maar onder hen zijn er ook leiders die tot nu toe zijn verslagen, zoals de Roemeense presidentskandidaat George Simion of Alice Weidel , die de AfD leidt, de Duitse extreemrechtse partij die gestaag groeit. En we mogen Servië niet vergeten, dat, ondanks dat het geen deel uitmaakte van het gebied dat ooit werd samengehouden door het Warschaupact, soortgelijke gebeurtenissen meemaakt met Aleksandar Vucic .
Kortom, een grote familie, waar we in plaats van bloedbanden een gemeenschappelijk verleden aantreffen (of iets dergelijks in het geval van Servië) en een sterke beschuldiging van anti-Europeanisme . Eenvoudig gezegd kunnen we stellen dat populisme, dat zeker geen kwaad is dat alleen Oost-Europa in zijn greep houdt, integendeel, naast een gebrek aan vertrouwdheid met democratie, zijn wortels heeft in economische en sociale intolerantie en in de vermeende ontoereikendheid om deze aan te pakken van de regeringen die elkaar sinds het einde van het communisme tot op heden hebben opgevolgd.
De nationalistische heropleving daarentegen komt vooral voort uit de verstikking van de nationale identiteit tijdens de Koude Oorlog , maar ook uit het multiculturalisme dat, met de globalisering, deze landen plotseling trof en de bestaande sociale spanningen verergerde. Aan dit alles moet een sterke anti-Europese retoriek worden toegevoegd. Waar de toetreding tot de Europese Unie vóór de toetreding werd gezien als een wondermiddel voor alle kwalen, nemen na de toetreding (of met het vastlopen van het integratieproces, zoals in het geval van Servië) desillusie en ontmoediging de overhand, vanwege de ontdekking dat niemand in Brussel een toverstaf heeft . Om deze reden is het ook moeilijk om soevereiniteitsoverdrachten aan de EU te accepteren, waarvan het beleid vaak wordt gezien als "inmenging" in interne aangelegenheden.
Van de verschillende namen is Nawrocki de minst bekende. De 42-jarige voormalig bokser komt oorspronkelijk uit Gdansk , de stad van waaruit de Polen hun stem verhieven om meer vrijheid te eisen tegen het Sovjet-juk. Hij heeft een graad in geschiedenis en was voorzitter van het Instituut voor Nationale Herinnering, een onderzoekscentrum dat nauw verbonden is met extreemrechtse kringen. Er is zeer weinig over hem bekend. Tijdens de verkiezingscampagne deden de Poolse media er alles aan om meer te weten te komen en kwamen er enkele schandalen aan het licht – prostitueeshandel, vechtpartijen tussen ultra's – die hij verwierp. Sterker nog, hij gebruikte de aanvallen om zichzelf als martelaar te presenteren , vergelijkbaar met wat Donald Trump in de Verenigde Staten deed.
In Polen zijn de uitvoerende bevoegdheden van de president van de republiek vrij beperkt, maar de meest ervaren waarnemers gaan ervan uit dat Nawrocki het beleid van de centristische premier Donald Tusk zal dwarsbomen. Deze laatste is de grote verliezer van de presidentsverkiezingen, omdat zijn kandidaat verloor van degene die door de PiS wordt gesteund, die daarom voor de tweede opeenvolgende termijn het ambt bekleedt. Als Nawrocki, zoals sommigen zouden zeggen, niet aankwam, betekent PiS zeggen in Polen een heel programma zeggen. Sterk conservatief, illiberaal, tegen burgerlijke partnerschappen en abortus, evenals het einde van het leven, belemmerde of beïnvloedde PiS in de jaren dat hij premier was het werk van de rechterlijke macht en de pers , zozeer zelfs dat toen Tusk de verkiezingen in 2023 won, zijn eerste doel was om de rechtsstaat te herstellen.
Viktor Orbán is de eerste naam die in je opkomt als je denkt aan een Europese leider die weinig pro-Europees is. De Hongaarse premier noemde Nawrocki's overwinning "een spektakel" en zei dat hij een versterking van de samenwerking verwachtte binnen de Visegradgroep, de alliantie tussen Hongarije, Polen, Tsjechië en Slowakije. Populist, dicht bij Vladimir Poetin, obstructie van de Brusselse steun aan Oekraïne, ook tegen LHBTQ+-rechten (hij verbood onlangs de Pride met een misleidende wet), heeft een groot deel van het informatiesysteem in handen en vormt een ware doorn in het oog van de Europese Unie met zijn veto's op sancties tegen Rusland . Als advocaat van beroep, sinds 2010 aan het roer van het land, is hij een soort idool voor alle andere Europese soevereinistische leiders, van Matteo Salvini tot en met de rest.
Een zeer vergelijkbare identikit is die van Robert Fico, premier van Slowakije sinds 2023, na het ambt al twee keer te hebben bekleed, van 2006 tot 2010 en van 2016 tot 2018. Tijdens zijn eerste ambtstermijn moest hij de economische crisis van 2008 beheersen en deed dat door deze te benutten om zijn populariteit te vergroten dankzij zijn weigering om bezuinigingsmaatregelen door te voeren en door Slowakije de eurozone binnen te loodsen. Zijn tweede ambtstermijn eindigde echter voortijdig vanwege de gewelddadige protesten die uitbraken na de moord op onderzoeksjournalist Jan Kuciak en zijn vriendin (Kuciak had beweerd dat er banden bestonden tussen enkele leden van Fico's regering en de 'ndrangheta). Terug in het zadel in het najaar van 2023, was een van zijn eerste daden het sluiten van de publieke omroep en televisie en deze te vervangen door een minder regeringskritische omroep . Zijn steun aan Oekraïne is, net als die van Poetin, altijd onzeker: voordat hij voor hulppakketten of sancties stemt, dreigt hij vaak het tegenovergestelde te doen. Hij probeert Brussel te chanteren in ruil voor garanties op de financiële middelen voor Slowakije of op de energievoorziening van zijn land.
Buiten de EU is een vergelijkbare dynamiek te zien in Servië. Hoewel het de Sovjet-ervaring niet deelt met andere landen, heeft het een nog pijnlijker en gewelddadiger overgang meegemaakt van het Joegoslavische socialisme naar de nationalistische heropleving van de jaren negentig. De democratische stabilisatie is onzeker geweest, zozeer zelfs dat voor Freedom House , de Amerikaanse ngo die sinds 1944 onderzoek doet naar en bewustzijn creëert over democratie, politieke vrijheid en mensenrechten, Servië een "gedeeltelijk vrij" land is . Studentenprotesten zijn al maanden aan de gang tegen het machtssysteem van Aleksandar Vučić, die wordt beschuldigd van corruptie, gebrek aan transparantie en belemmering van de vrijheid van informatie . Vučić is een dubbelzinnige leider, die, terwijl hij probeert goede betrekkingen te onderhouden met de Europese Unie (waarmee de dialoog over toetreding al twintig jaar stilligt), knipoogt naar Poetin.
(Meer) gesloten grenzen, ontkenning van burgerrechten, nationalisme, populisme en terugtrekking in Oekraïne, terwijl ze Poetin niet echt bevoordelen, zijn ook de ingrediënten van twee recepten die vooralsnog niet succesvol zijn gebleken. Het gaat om die van George Simion , die vorige maand de tweede ronde in Roemenië verloor van de pro-Europese centrist Nicușor Dan, en die vande AfD in Duitsland , die tweede werd bij de verkiezingen, maar nu eerste staat in de peilingen.
Boven: Karol Nawrocki (AP Photo/Czarek Sokołowski/Associated Press/LaPresse)
Vita.it
