Tentoonstellingen in Perugia 'Extra' met 18 hedendaagse kunstenaars

De Fondazione Perugia presenteert 'Extra Segni antichi/Visioni contemporanee', een omvangrijk project met een dubbel doel: het benadrukken en onder de aandacht brengen van de recente aanwinst van circa 1700 perkamenten uit de Collectie Albertini en tegelijkertijd de voortdurende vitaliteit ervan tonen in dialoog met achttien hedendaagse kunstenaars zoals Alighiero Boetti, Emilio Isgrò, Maria Lai, David Tremlett, Gianni Dessì en vele anderen, waarbij nieuwe en onverwachte combinaties worden gecreëerd. 'Extra. Segni antichi/Visioni contemporanee' is het nieuwste project van de Fondazione Perugia dat, na de tentoonstellingen gewijd aan Antonio Canova, de vergelijking tussen Perugino en Burri en de reflectie op het thema Natuur/Utopie, een origineel tentoonstellingsvoorstel presenteert om de oudheid en het hedendaagse met elkaar in dialoog te brengen in een tentoonstelling die ook als dubbel kan worden beschouwd, omdat ze de relatie tussen beeld en teken, icoon en woord onderzoekt.

Het idee voor deze tentoonstelling, samengesteld door Marco Tonelli, ontstond in 2024 toen de Fondazione Perugia een selectie uit de Albertini-collectie verwierf, bestaande uit ongeveer 1700 perkamenten omslagen uit de 13e tot en met de 15e eeuw. Het betreft waardevolle documentaire omslagen, fraai gedecoreerd en beschilderd op perkamenten omslagen die gebruikt werden in oude gemeentelijke, notariële en administratieve registers van podestàs, kapiteins van het volk, rechters en burgemeesters van de gemeente Perugia. Binnenin bevinden zich lijsten, teksten en gerechtelijke aantekeningen, zoals getuigenissen van beschuldigingen, rapporten over schade aan gewassen en vee, en registers van bevoorrading en voedseldistributie.

Op één perkament in het bijzonder prijkt het woord Extraordinariorum, dat afkomstig is van de Latijnse term cognitio extra ordinem uit de keizertijd om wettelijke normen aan te duiden die buiten de traditionele regels vielen, en vervolgens in het huidige taalgebruik werd opgenomen om iets ongewoons, onverwachts en uitzonderlijks te beschrijven. Vandaar het idee om iets buitengewoons te creëren, zoals de combinatie van een selectie van ongeveer 100 perkamenten met meer dan 40 werken van 18 hedendaagse Italiaanse en internationale kunstenaars, volgens criteria die soms zeer streng zijn, andere louter suggestief, andere nog iconografisch of typologisch, zo niet thematisch en materieel, of die woord en beeld verbinden, waarbij het beeld wordt begrepen als een woord, een visuele puzzel of een sprekende figuur. "Met EXTRA bevestigt Fondazione Perugia haar toewijding aan de bescherming en valorisatie van historisch erfgoed, maar ook aan de ontwikkeling van nieuwe talen, nieuwe visies, die in staat zijn om betekenis en vitaliteit aan het geheugen terug te geven en het tot een levend erfgoed te maken", aldus Alcide Casini, voorzitter van Fondazione Perugia.

Het idee achter de tentoonstelling is om referenties te creëren die, zonder de oude perkamenten duidelijker en leesbaarder te maken, ze actualiseren in een temporele terugkeer tussen het verleden van de vondst en het heden van het hedendaagse kunstwerk. Kortom, het oude bekijken met een (a)historische blik en het heden beschouwen met een perspectief dat verbonden is met de traditie, in een uitwisseling tussen verleden en heden die kunst altijd eigentijds maakt en die het oude beeld op een perceptieniveau actualiseert. "Er is zo'n rijkdom aan symbolen en tekens die verband houden met de heraldische wetenschap, maar ook zo veel mogelijkheden voor hedendaagse kunst om ons met nieuwe ogen aspecten te laten zien die niet alleen formeel zijn, maar ook materieel (scheuren, snijwonden en hechtingen op perkamenten) en die vaak alleen worden beschouwd als gebreken en slijtage veroorzaakt door de tijd", aldus curator Marco Tonelli. "Zo wil Extra, met een bijzondere installatie die de verbanden en relaties tussen antieke vondsten en hedendaagse kunst benadrukt, de extratemporele conditie van kunst in nauw contact met documenten uit de geschiedenis en materiële cultuur laten zien, die in dit geval het leven van de stad Perugia tussen de middeleeuwen en de renaissance reguleerden."

De perkamenten zijn niet altijd even gemakkelijk te lezen, maar ze kunnen gewaardeerd worden om hun vloeiende lijnen en compositie, en hun formele en iconische waarde is onbetwistbaar. De tentoonstelling is daarom verdeeld in vijf macro-gebieden – Figuraties, Abstracties, Motieven, (Her)schrijvingen en Symbolen – van vergelijking en dialoog met hedendaagse kunstenaars die een pad creëren dat de geschiedenis van beelden in hun relatie met het woord weerspiegelt. In 'Figuraties' worden de heraldische wapenschilden met figuren van klimmende leeuwen, griffioenen, zwanen met verstrengelde halzen, ossen, vogels, honden, eenhoorns en vele andere samengebracht met de hyperrealistische keramische werken van Bertozzi & Casoni, de provocaties van Wim Delvoye die geïnspireerd zijn door heraldiek, de schilderijen van Gabriele Arruzzo en de tijdloze uitvindingen van Luigi Serafini, een figuratief kunstenaar die altijd al alfabetten en iconische beeldtalen heeft weten te creëren.

De thema's van de wapenschilden zijn vaak afgeschermde motieven met veelkleurige banden en geometrische motieven, die in de sectie Abstracties worden uitgebreid met assonanties met hedendaagse kunstwerken van kunstenaars die het geometrische element, iconografisch onderzoek en het concept van woord en beeld tot hun poëtica hebben gemaakt, zoals Maurizio Cannavacciuolo, David Tremlett en Beverly Pepper. Ook te zien is het originele werk van een van de twee officiële posters van Umbria Jazz, gemaakt door David Tremlett ter gelegenheid van het vijftigjarig jubileum van de zomereditie en het dertigjarig jubileum van de wintereditie van een van de belangrijkste jazzevenementen ter wereld: ook in dit geval een deugdzaam netwerk tussen de culturele instellingen van Umbrië.

Tussen de goed gedefinieerde iconografieën met dieren en menselijke figuren en tussen de goed gestructureerde geometrische vormen, bevindt zich ook een autonome ruimte die is samengesteld uit geïsoleerde elementen of elementen die de semantische of ornamentale betekenis kunnen overstijgen: lijnen en kleuren die de nulde graad van representatie vormen en die te vinden zijn in de zaal gewijd aan de Motieven, waar de perkamenten worden vergeleken met de grafische tekens van Domenico Bianchi, Gianni Dessì, Alighiero Boetti en Giorgio Griffa, kunstenaars die autonome en abstracte beelden hebben gecreëerd, juist vanuit de herhaling van het teken.

Er zijn echter ook composities die herkenbare iconografieën en vormen gebruiken om mysterieuze en daarom fascinerende wapenschilden te creëren, waarvan we de oorsprong of betekenis zijn kwijtgeraakt, maar waarvan we de kracht van de waarde van de symbolen herkennen: deze wapenschilden vinden een bijna directe parallel met de afbeeldingen van Ugo La Pietra, met de creaties van Luigi Ontani, met de grote vellen van Mimmo Paladino en met de werken van Joe Tilson, die er allemaal in slagen de oude symbolen nieuw leven in te blazen en met een nieuwe stem te spreken, alsof ze tekenen van onze tijd zijn, waardoor het idee van extratemporaliteit van de kunstgeschiedenis gestalte krijgt.

Tot slot komt in het onderdeel (Her)schrijven de lichamelijkheid van het object als zodanig ter sprake: veel van de perkamenten zijn in de loop der tijd overschreven, hergebruikt, in de marge vastgeprikt en vertonen doorhalingen en bedenkingen, waarbij scheuren en snijwonden zijn gedicht, maar ook gaten en slijtage zichtbaar zijn gebleven. Een materieel en visueel aspect komt zo naar voren dat hun fysieke aanwezigheid en hun schriftuurlijke bewijs versterkt, aangezien het echte boeken zijn die in filigraan het verhaal van de stad Perugia op een heel specifiek moment in de tijd vertellen en dat bevestiging vindt in de iconische doorhalingen van Emilio Isgrò, in de fragmenten van teksten en afbeeldingen van Gastone Novelli en in de werken van Maria Lai, nooit eenvoudig borduurwerk maar genaaide teksten.