Verhalen uit de geschiedenis / 84. Israël vs. Iran

Het vierentachtigste nummer van Storie di Storia , de nieuwsbrief van Repubblica , is gewijd aan de geschiedenis van de confrontatie tussen de staat Israël en de Islamitische Republiek Iran, actueler dan ooit gezien het conflict van deze tijd, dat – als de wapenstilstand standhoudt – de geschiedenis in zou kunnen gaan als "de twaalfdaagse oorlog". Het verhaal is van Gianluca Ansalone . Veel leesplezier.

HET LAATSTE SHOWVERHAAL

Door Gianluca Ansalone (strategisch analist, hoogleraar geopolitiek aan de biomedische campus van Rome - Universiteit van Rome Tor Vergata) .

Israël en Iran zijn in een laatste confrontatie verwikkeld.

Het zijn twee landen die historisch gezien omsingeld zijn. Het eerste omdat ze de enige democratie zijn in een gebied dat geregeerd wordt door olie, gas en autocratieën.

Op de tweede plaats komt het feit dat het het grootste sjiitische land is, dat omringd wordt door soennitische tegenstanders die fel zijn en fundamenteel anders, zowel religieus als politiek.

Voor Israël is de bouw van de atoombom in Teheran een existentiële bedreiging. Voor Iran is Israël het ultieme kwaad, een indringer in de geografie en politiek van het Midden-Oosten.

De twee konden niets anders doen dan oorlog voeren.

Hoewel dat niet altijd zo was. Tot de revolutie van 1979 was Iran een land dat stevig verankerd was in het Westen. De betrekkingen tussen de sjah en de Europese en Amerikaanse kanselarijen waren uitstekend, gebaseerd op wederzijdse belangen. Het Westen verkreeg grote hoeveelheden olie en gas uit Iran tegen een goede prijs. Teheran kreeg gehoor en steun in de concurrentiestrijd met lastige buurlanden zoals Saoedi-Arabië, Irak en Turkije.

Toen de Iraanse premier Mossadegh in 1951 besloot de Anglo-Iranian Oil Company, het Britse bedrijf dat Iraanse olie op de markt bracht, te nationaliseren, organiseerden de CIA en MI6, de geheime dienst van Hare Britse Majesteit, een staatsgreep om de premier af te zetten en de volledige macht terug te geven aan de sjah.

Israël profiteerde het meest van al deze ontwikkelingen, omdat het land zich sinds zijn oprichting in 1948 ten doel had gesteld zijn eigen voortbestaan ​​veilig te stellen en de voortdurende militaire aanvallen van zijn naaste buren, Egypte, Libanon, Syrië en Jordanië, af te slaan.

Het feit dat we konden rekenen op de niet-vijandige houding van een groot en belangrijk land als Iran, vormde een waardevol tegenwicht.

Alles veranderde voor Israël en het Westen met de revolutie van 1979. Op 1 februari van dat jaar keerde ayatollah Ruhollah Khomeini, een lid van de sjiitische geestelijkheid die in ballingschap in Parijs leefde, terug naar huis en leidde een massale opstand die de sjah tot de vlucht dwong. Het was het begin van de Islamitische Republiek. En het betekende het einde van de betrekkingen tussen Iran en het Westen.

Voor Israël was het van belang om een ​​onvoorspelbaar, agressief regime onmiddellijk onder observatie te stellen, dat de Joodse staat tot de ideale vijand maakte.

Israël werd afgeschilderd als de kleine Satan, de directe vertegenwoordiging van de Verenigde Staten in de regio. Tel Aviv aanvallen betekende de ijzeren alliantie met Washington en diens belangen verzwakken.

Om dit te bereiken, start Teheran onmiddellijk een precieze strategie gebaseerd op twee acties: de eerste is de opbouw van een netwerk van staats- en niet-staatsbondgenoten, dat in staat is zijn belangen over de grenzen heen te projecteren; de tweede is de terugkeer naar kernenergie.

De terugkeer was al mogelijk, want het Iraanse atoomprogramma ontstond in de jaren vijftig met steun van de Verenigde Staten. In 1957 begon sjah Reza Pahlavi met de ontwikkeling van civiele kernenergie dankzij het Amerikaanse initiatief "Atoms for Peace", dat in 1957 door president Eisenhower werd gelanceerd als onderdeel van de strategie om de Sovjet-Unie tijdens de Koude Oorlog in bedwang te houden. De Verenigde Staten leverden Iran de eerste onderzoeksreactor en kernbrandstof, terwijl West-Duitsland in de jaren zeventig begon met de bouw van de kerncentrale van Bushehr, in het zuiden van het land.

Het Khomeini-regime onderbrak ook de samenwerking met het Westen op dit gebied en de oorlog met Irak (1980-1988) bracht ernstige schade toe aan de nucleaire infrastructuur. Het programma lag meer dan tien jaar stil. Het keerpunt kwam echter in 2002, toen Iraanse oppositiegroepen in ballingschap het bestaan ​​onthulden van twee geheime kerncentrales die nooit waren bekendgemaakt: de verrijkingsfabriek in Natanz en de zwaarwaterreactor in Arak.

Het regime van de ayatollahs toonde steeds meer weerstand tegen externe en interne sociale druk. Het toonde ook aan dat het de dood van zijn stichter en inspiratiebron, ayatollah Khomeini, in 1989, kon overleven.

Een regime dat het atoom voor militaire doeleinden kan gebruiken, is voor Israël ronduit onaanvaardbaar.

Het was Khomeini zelf die een speciale militaire en inlichtingendienst oprichtte, bekend als de "bewakers van het geloof", of Pasdaran in het Farsi. Tegelijkertijd stelde hij een selecte groep nucleaire ingenieurs en wetenschappers samen, die terugkeerden van vele buitenlandse universiteiten. Iran is altijd een beschaafd, jong land geweest, rijk aan talent. Zijn wetenschappers en ingenieurs worden wereldwijd gewaardeerd. Het regime mobiliseert hen voor een grootschalig nucleair herlanceringsproject dat de balans in het hele gebied moet veranderen.

Terwijl de Pasdaran druk bezig zijn met het opzetten en trainen van milities in heel Israël, en Hamas in de Palestijnse gebieden, Hezbollah in Libanon, het Assad-regime in Syrië en de Houthi's in Jemen ondersteunen en bewapenen, breiden Iraanse wetenschappers het netwerk van kerncentrales uit. Energie wordt voornamelijk gebruikt om steden en fabrieken van stroom te voorzien, aangezien Iran weinig alternatieven heeft voor de export van bijna al zijn enorme olie- en gasreserves. Met de hulp van eerst Rusland en vervolgens China beschikt het land over geavanceerde technologieën, die het gebruikt om zijn capaciteiten te versnellen.

Maar westerse inlichtingendiensten weten dat er een groter plan achter het civiele energiegebruik zit.

In de eerste fase zette Israël alle mogelijke middelen in om het Iraanse nucleaire programma te saboteren. Zo werden een reeks mysterieuze moorden op kernwetenschappers in Teheran tussen 2010 en 2015 aan de Mossad toegeschreven.

Een krachtig computervirus, bekend als Stuxnet, weet twee Iraanse kerncentrales te bereiken en beschadigt hun centrifuges. Het werk van wetenschappers wordt hierdoor maandenlang vertraagd.

De Verenigde Staten van Barack Obama beseffen echter dat de situatie elk moment kan verslechteren en besluiten een krachtig en daadkrachtig initiatief te nemen. In 2015 tekent Teheran een historische overeenkomst met de VS, de Europese Unie, China en Rusland. Teheran belooft inspecteurs van het VN-Atoomenergieagentschap in het land te verwelkomen. Deze technici zullen verantwoordelijk zijn voor het evalueren van de voortgang van het uraniumverrijkingsproces en mogelijke afwijkingen in het gebruik van kernenergie.

Het is een historisch keerpunt dat de orde lijkt te herstellen en Israël eindelijk geruststelt.

Het zal Donald Trump zijn die, in zijn eerste ambtstermijn als president, de spelregels volledig zal veranderen. In 2018 trekt hij Amerika terug uit de overeenkomst en legitimeert hij Teheran indirect om de experimenten te hervatten.

Vanaf dat moment is er sprake van een voortdurende en onstuitbare spiraal.

Iran blijft zijn bondgenoten in de regio bewapenen, die Israël blijven aanvallen. Israël reageert met gerichte moorden op wetenschappers en pogingen om de uraniumtoevoer naar Teheran te verstoren.

Tot de noodlottige datum van 7 oktober 2023.

Hamas-aanvallen op Israëlische bodem veranderen de balans onherroepelijk. Israël besluit de as die Teheran met zijn afsplitsingen verbindt, voorgoed te verbreken. Hamas, Hezbollah en het regime van Bashar al-Assad in Syrië worden weggevaagd.

De laatste akte ontbreekt, de gevaarlijkste en meest geavanceerde geest ontbreekt.

De Iraanse samenleving is al geruime tijd in beroering. De groene golf van universiteitsstudenten heeft het regime al meerdere keren geschokt. Ze worden geassocieerd met vrouwenbewegingen die protesteren tegen de intimidatie en moord op geloofsbelijders.

Israël maakt misbruik van deze zwakke punten om de Iraanse verdediging te doorbreken. Op 31 juli 2024 doodt het Hamas-leider Haniyeeh in Teheran, en wel op een wel heel ongelooflijke manier. Het slaagt erin drones te infiltreren in de best bewaakte plek van het land en in de hoofdstad Teheran, het hoofdkwartier van de Pasdaran, waar Haniyeh te gast is en wacht op de politieke en religieuze leiders.

Israël heeft dus al jarenlang, misschien wel meer dan een decennium, mannen, collaborateurs, spionnen en middelen geïnfiltreerd om het land van binnenuit aan te vallen.

De beslissing om een ​​directe aanval uit te voeren is echter niet eenvoudig. Iran, hoewel verzwakt door decennialange internationale sancties, blijft een belangrijke militaire macht. Het beschikt over duizenden ballistische raketten met een middellange en lange afstand. Het heeft drones, die het in grote hoeveelheden aan Moskou verkoopt voor zijn militaire operaties in Oekraïne. Het beschikt over een gestructureerde marine die dreigt de Straat van Hormuz af te sluiten, waardoor 70% van het aardgas voor China en Europa stroomt.

Als Iran rechtstreeks zou worden aangevallen, zou dat een domino-effect veroorzaken met onvoorspelbare gevolgen.

Israël wacht alleen nog op het juiste moment om de cirkel te sluiten en een einde te maken aan het sjiitische halvemaanproject en de atoombomambities van Teheran.

Terwijl de kanselarijen verwikkeld zijn in een nieuwe, delicate onderhandelingsronde tussen Rome en Oman, publiceert het VN-agentschap voor atoomenergie zijn laatste rapport. Het is gedateerd op 12 juni 2025. Er staat een zin in die op zichzelf al voldoende is om de aarzeling te doorbreken.

Er staat dat ‘Iran voor het eerst in twintig jaar niet aan zijn verplichtingen heeft voldaan, inspecteurs de volledige toegang tot nucleaire locaties heeft ontzegd en de detectie van sporen uranium op niet-aangegeven locaties niet heeft kunnen rechtvaardigen.’

Dit is voor de Israëlische regering en het leger voldoende om groen licht te geven voor militaire operaties.

De laatste strijd barst los tussen de twee landen. Een strijd die enerzijds gericht is tegen de volledige Iraanse nucleaire infrastructuur, de verantwoordelijken voor het atoomprogramma en de bevelsstructuur van de strijdkrachten en de inlichtingendienst. En anderzijds tegen een massale Iraanse vergeldingsactie met raketten en drones op Israëlische bodem.

En het is een botsing die zich snel zal uitbreiden, met de actieve deelname van de Verenigde Staten. Het is het meest klassieke domino-effect dat de partijen, allemaal, ertoe zou kunnen bewegen terug te keren naar de onderhandelingstafel, of een kloof te creëren die onzekerder en catastrofaler is dan ooit.

RAPPORTEN

Boek : Geschiedenis van Iran. 1890-2020 , door S. Farian Sabahi, Il Saggiatore, juli 2020

Iran is een van de meest fascinerende en complexe landen ter wereld. Welk beeld vat de hedendaagse geschiedenis ervan het best samen? De protesten aan het einde van de 19e eeuw tegen de verkoop van de tabaksconcessie aan een Engelse burger, die voor het eerst de geestelijkheid, kooplieden en vrouwen van de koninklijke harem samenbrachten? Of misschien het strenge gezicht van ayatollah Khomeini die terugkeerde naar Teheran na de revolutie van 1979 die de Islamitische Republiek in het leven riep? De foto van de internationale onderhandelaars die in 2015 in Wenen de nucleaire deal aankondigden die moest leiden tot de opheffing van de sancties tegen Iran? Of de begrafenis van generaal Soleimani, gedood door een Amerikaanse drone, samen met elke poging tot vrede tussen de twee landen? Het is onmogelijk om te zeggen, net zoals het onmogelijk is om een ​​tapijt te beschrijven dat uitgaat van één enkele draad. Farian Sabahi neemt ons mee door de laatste 130 jaar van de Iraanse geschiedenis: van een land zonder leger of bestuurssysteem, zoals Perzië onder de Qajar-dynastie, tot de lancering door de Pasdaran van de eerste in Iran geproduceerde satelliet in april 2020; van de handel in pistachenoten en kaviaar tot die in olie; van de bezetting door de geallieerden tijdens de Tweede Wereldoorlog tot de wankele balans van pacten en coalities tijdens de Koude Oorlog; van het conflict met Saddam Hoesseins Irak tot dat met ISIS; tot de moeizame beheersing van de COVID-19-pandemie onder Trumps embargo. "History of Iran" is een werk dat economie en religie, de evolutie van maatschappij en cultuur, de vrouwenkwestie en burgerrechten, nationalisme en de betrekkingen met het buitenland omvat. Een poging om het verhaal te vertellen van een ongrijpbaar land, zwevend tussen moderniteit en traditie, tussen Oost en West: een Indo-Europees volk te midden van Arabieren, een sjiitisch gebied omringd door soennitische landen. Een mysterieuze plek die al millennia bestaat en zich hardnekkig blijft verzetten, met al haar tegenstrijdigheden.

Boek : Israël. Geschiedenis van de staat , door Claudio Vercelli, Giuntina, augustus 2023 (nieuwe editie)

Israël leeft in de harten en gedachten van tijdgenoten en wekt passies en identificaties, sympathieën, maar ook afwijzingen en ontkenningen op. Er is zeer weinig bekend over de geschiedenis ervan in Italië. Nog minder is bekend over de redenen, gebeurtenissen en feiten die leidden tot de geboorte van de Joodse staat in een eeuw, de twintigste eeuw, waarin de evenwichten diepgaand veranderden. Het boek wil de feiten, de personages en de verhalen onderzoeken die de staat Israël tot op de dag van vandaag hebben voortgebracht. Niet zomaar een verslag, maar een levend verhaal, van binnenuit, over de culturele, politieke en sociale uitgangspunten die vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw het zionistische gedachtegoed en, in snelle opeenvolging, de immigratie naar die landen hebben doen ontstaan ​​waar in 1948 de nieuwe staat zou worden geboren. Waarvan vervolgens de historische evolutie, de sociale en economische veranderingen en de culturele transformaties worden verteld, in de verwevenheid van nieuws en herinnering. Een onderzoek naar wat geweest is, een reflectie op wat is, een hypothese over wat zou kunnen zijn. In de meervoudigheid van de oordelen wil het werk ook een Joods standpunt uiteenzetten over een manier van ‘Joods zijn’ in deze tijd, waarbij men soms in Israël leeft en vaker over Israël nadenkt.