Chocolade: de bittere smaak van een ‘zondig genoegen’

Of het nu gaat om repen, ganache of snoep, chocolade wordt genoten, geproefd en gedeeld. Maar onder de zoetheid schuilt een bittere realiteit: een product met een hoge ecologische en sociale prijs .

Vraag groeit, bossen krimpen

Met een gemiddelde jaarlijkse consumptie van 3,1 kilo chocolade per persoon in Italië en een wereldwijde vraag die jaarlijks met 2-5% toeneemt, breidt de cacao-industrie zich snel uit . Deze groei heeft geleid tot een intensivering van de teelt, met name in Ivoorkust en Ghana , die samen bijna 60% van de cacaoproductie wereldwijd vertegenwoordigen. Deze toename in consumptie heeft echter een prijs: producenten die geconfronteerd worden met extreme armoede, worden gedwongen nieuwe vruchtbare gronden te ontginnen. In Ivoorkust bijvoorbeeld beslaan de bossen die ooit een groot deel van het land bedekten, nu minder dan 10% van het nationale grondgebied.

Het klimaat leidt ook tot een hoge prijs

Deze meedogenloze zoektocht naar productiviteit brengt aanzienlijke milieukosten met zich mee . Wereldwijd is ontbossing verantwoordelijk voor ongeveer 20% van de broeikasgasemissies, en in West-Afrika loopt dit op tot bijna 25% . Bovendien hebben cacaoplantages – doorgaans aangelegd in monocultuurrijen – een gebrek aan plantendiversiteit, waardoor ze bijzonder vatbaar zijn voor ziekten en klimaatgerelateerde stress, die de zaadopbrengsten ernstig kunnen beïnvloeden. In 2023 en 2024 werden de oogsten dramatisch beïnvloed door een reeks extreme weersomstandigheden, waaronder hevige regenval, plotselinge droogte en de verspreiding van ziekten zoals bruinrot, wat leidde tot een scherpe daling van de cacaoproductie in Ivoorkust.

Als gevolg hiervan zijn de cacaoprijzen gestegen door de verminderde voorraden . Tussen januari 2023 en januari 2025 steeg de prijs per ton cacaobonen met 365%, tot een recordhoogte van $ 12.000 per ton eind 2024. Deze prijsstijging werd snel doorberekend aan de consument, met een gemiddelde prijsstijging van 14% op jaarbasis voor paaschocolade in maart 2025.

Achter de zaden worden levens opgeofferd

Naast de milieuschade kampen cacaoplantages met een ernstige menselijke crisis . In Ivoorkust bijvoorbeeld kan het gemiddelde inkomen van producenten minder dan een dollar per dag bedragen : een extreme armoede die veel gezinnen dwingt tot kinderarbeid. Naar schatting werken er meer dan 800.000 kinderen op cacaoplantages, wat overeenkomt met één op de drie kinderen in cacaoproducerende regio's.

Hoewel de recente stijging van de cacaoprijzen de producenten enige verlichting heeft gebracht, blijven deze voordelen onvoldoende om gezinnen duurzaam uit de armoede te halen en diepgewortelde praktijken uit te bannen. Zonder gestructureerde ondersteuning en ambitieus beleid dreigt de vicieuze cirkel van armoede en kinderarbeid voort te duren.

Herbezinning op consumptie

Wat kunnen we doen? Eén aanpak is om verantwoorder te consumeren . In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, heeft pure chocolade, vaak geprezen om zijn puurheid, een grotere CO₂-voetafdruk dan melk- of witte chocolade . Dit komt door het hogere cacaogehalte, wat de milieu-impact van het product vergroot. De productie van één kilo pure chocolade genereert gemiddeld 17,11 kg CO₂-uitstoot, vergeleken met 12,74 kg voor melkchocolade en 11,32 kg voor witte chocolade .

Sommigen raden aan om te kiezen voor gecertificeerde chocolade (biologisch, fairtrade, enz.). Voorzichtigheid is echter geboden: niet alle labels zijn gelijk. Sommige certificeringen missen strenge controles. Hoewel biologische cacao, geteeld zonder pesticiden of kunstmest, gunstig is voor de biodiversiteit, levert het vaak lagere opbrengsten op. Dit kan ertoe leiden dat sommige producenten meer land moeten ontginnen, wat mogelijk de ontbossing versnelt.

Naast individuele keuzes beginnen politieke initiatieven vorm te krijgen. In 2024 nam de Europese Unie twee nieuwe verordeningen aan: de EU-verordening inzake ontbossing en bosdegradatie (EUDR) en de richtlijn inzake zorgvuldigheid inzake maatschappelijk verantwoord ondernemen (CS3D). Deze wetten verplichten bepaalde grote bedrijven die in de EU actief zijn om mensenrechten- en milieuschendingen te voorkomen en te beperken in al hun activiteiten, inclusief die van hun buitenlandse leveranciers. In de praktijk betekent dit dat chocolatiers waakzaam moeten zijn indien er bewijs van kinderarbeid wordt aangetroffen bij hun onderaannemers.

Deze vooruitgang is echter verre van zeker. In 2025 werd de CS3D gedeeltelijk afgezwakt door het "Omnibus"-pakket, een reeks Europese wetshervormingen waarin verschillende lidstaten aanzienlijke versoepelingen van de due diligence-vereisten onderhandelden. Tot de concessies behoorden de verhoging van de handhavingsdrempel, de uitsluiting van veel intermediaire bedrijven en de versoepeling van verplichte sancties. Deze wijzigingen hebben geleid tot ernstige bezorgdheid bij ngo's en mensenrechtenactivisten, die waarschuwen voor een mogelijke terugval onder druk van lobby's in de industrie.

Op weg naar een ethischere chocolade

Ondanks de aanzienlijke maatschappelijke en ecologische uitdagingen is stoppen met chocolade niet de oplossing. In plaats daarvan moeten we de hele productieketen opnieuw bekijken en bewuster inkopen , met aandacht voor de herkomst van producten, certificeringen en de maatschappelijke verantwoordelijkheid van merken.

Verandering moet ook plaatsvinden op het niveau van het overheidsbeleid en het bedrijfsleven . Het verbeteren van de levensomstandigheden van producenten, het handhaven van strengere arbeidsnormen en het behoud van de resterende bossen zijn essentiële hefbomen om chocolade te transformeren tot een ethischer en duurzamer genot.

*Krediet- en ESG-analist van Crédit Mutuel Asset Management