De eeuwige kunst van het roddelen: van Versailles tot de kisscam, niets is veranderd. Maar geloof je echt dat roddelen met Instagram is ontstaan?

Oké, laten we ter zake komen. Afgelopen woensdag, Coldplay-concert in Boston. De kisscam filmt twee mensen: hij is in de vijftig, grijs haar, zij is blond. Ze omhelzen elkaar innig. Dan realiseren ze zich dat ze gefilmd worden en doen ze iets vreemds: ze verstoppen zich. Zij bedekt haar gezicht, hij verdwijnt uit beeld. Chris Martin maakt vanaf het podium een grappige opmerking: "Kijk eens naar die twee... of ze zijn samen, of ze zijn gewoon verlegen." Het publiek lacht. Einde. Maar nee, want het internet vergeeft nooit.

Over twee dagen blijkt hij Andy Byron te zijn, CEO van een startup met een waarde van meer dan een miljard, en zij Kristin Cabot, die – verrassende wending – hoofd HR is bij hetzelfde bedrijf . Beiden getrouwd. Beiden nu werkloos, omdat Byron met verlof is gestuurd en het bedrijf een onderzoek is gestart. En hier begint het koor van verontwaardiging. "Daar gaat de digitale schandpaal!" "Privacy is dood!" "Sociale media maken alles kapot!" Pardon. Denk je echt dat roddels op Instagram begonnen? Want zo ja, dan moeten we je vertellen over een paar dames die vroeger in Versailles woonden en die je als amateurs zouden afschilderen.

De echte koninginnen van de roddels

Laten we het zo zeggen. Terwijl wij opgewonden, verontwaardigd, geschokt (en ga zo maar door) raken over een video van dertig seconden, waren er zeventiende-eeuwse Franse dames die roddelen tot een kunst hadden verheven . We maken geen grapje. Het was letterlijk hun werk. Neem Madame de Maintenon . Oké, die naam zegt je niets, maar zij was de geheime tweede vrouw van Lodewijk XIV. Ze had geen smartphone nodig om haar spionagenetwerk op te bouwen: een gefluisterd gesprek achter een fan tijdens een bal was genoeg om nieuws te verspreiden waar WikiLeaks bleek van zou zijn: ze wist precies wanneer ze moest lekken dat minister zus-en-zo de vrouw van de secretaresse neukte, en wanneer het beter was om de huidige favoriet te laten geloven dat ze in ongenade was gevallen.

Ze was een echte professional: tegenwoordig hebben we communicatieadviseurs, zij hadden haar. De hertogin van Bourgondië was nog erger. In haar appartementen organiseerde ze wat we tegenwoordig 'roddelbijeenkomsten' zouden noemen. Maar het waren niet zomaar wat praatjes met vrienden bij een drankje. Dit was een serieuze zaak. Ze besloten wie het volgende slachtoffer zou zijn, welk schandaal ze moesten verzinnen, hoe ze de informatie bij de juiste mensen konden krijgen. Het was teamwork dat een bijna obsessieve precisie vereiste. Het enige verschil met nu? Het kostte minstens twee dagen om iemand te ruïneren. Nu zijn twee uur genoeg. Maar de rest – de boosaardigheid, de precisie, het sadistische plezier om iemand te zien vallen – was identiek. Misschien waren ze er zelfs wel beter in dan wij.

Toen memes pornoboeken waren

Maar wacht, want het beste moet nog komen. In de 18e eeuw waren er deze mannen die "pamfletschrijvers" werden genoemd – in feite de roddelbloggers van die tijd, maar in plaats van online te schrijven, publiceerden ze clandestiene pamfletten. Dingen die politiek en pornografie vermengden met een nonchalance die zelfs de meest schaamteloze YouTuber te schande zou maken. Hun meesterwerk? "Les Amours de Charlot et Toinette." Vertaald: "De liefdes van Lodewijk XVI en Marie Antoinette." Alleen was het geen geautoriseerde biografie. Het was een soort 18e-eeuwse versie van Fifty Shades of Grey, waarin de twee royals werden afgeschilderd als seksmaniakken, compleet met anatomische beschrijvingen en verzonnen dialogen. En het gekke is, het werkte . Er is een zeer beroemde historicus (en met historicus bedoelen we een serieuze wetenschapper, niet iemand die online schrijft), Darnton, die heeft laten zien hoe deze pamfletten meer hebben bijgedragen aan de Franse Revolutie dan al die prachtige toespraken van Voltaire bij elkaar.

Waarom? Simpel: mensen lazen liever over vermeende koninklijke orgieën dan over politieke filosofie. Net zoals we tegenwoordig liever Byron en Cabot lezen dan de balans van de Astronomer. Maar pamfletschrijvers hadden ook een goed gevoel voor timing: als er een politieke crisis was, wisten ze welk seksschandaal ze moesten ontketenen. Marie Antoinette impopulair omdat ze Oostenrijkse was? Hier zijn de verhalen over haar lesbische relaties met de dames aan het hof. Lodewijk XVI die zwakte toonde? Hij werd meteen afgeschilderd als een bedrogene die zijn vrouw niet kon bevredigen. Het was haatmarketing, drie eeuwen vooruit op zijn tijd. En wij denken dat we nepnieuws hebben uitgevonden.

Rome had Twitter al uitgevonden

Maar als we de ware voorouders van sociale media willen vinden, moeten we nog verder teruggaan. Rome, de 16e eeuw. Daar stond dit standbeeld, Pasquino, dat het eerste sociale netwerk in de geschiedenis werd. Mensen plaatsten anonieme berichten vol venijnige grappen over de paus, kardinalen en edelen: het was letterlijk Twitter, uitgehouwen in marmer, en de "pasquinate" waren memes ante litteram. Kort, gemeen, anoniem. Ze verspreidden zich sneller door Rome dan het officiële nieuws. Paus Adrianus VI (die duidelijk geen gevoel voor humor had) probeerde het standbeeld in de Tiber te laten gooien. Ze reageerden met een nieuwe pasquinate: "Als je ons in de rivier gooit, schreeuwen we nog harder, als kikkers." Ze hadden het trollen praktisch uitgevonden, vijf eeuwen vóór het internet, compleet met anonimiteit, bijtende ironie en viraliteit. Een grap over een corrupte kardinaal zou in Rome binnen een dag viraal gaan. Net zoals een meme vandaag de dag in een uur de wereld rond kan gaan.

Maar denk je nou echt dat alles vroeger beleefder was?

Dus als we al die verontwaardiging horen over het ontslag van Byron vanwege een knuffel, moeten we wel lachen . Pardon, wat lazen je grootouders? "Confidenze" en "Grand Hotel" stonden vol met venijnige roddels. "Oggi" berichtte over affaires met beroemdheden met dezelfde venijnigheid als elke roddelpers. En de roddelpers uit de jaren 80? Die waren totaal niet te vergelijken met roddelbloggers. Hedda Hopper en Louella Parsons, de twee koninginnen van de Hollywoodroddelpers in de jaren 40, konden de carrière van een acteur met één regel in de krant verwoesten . En dat deden ze. Regelmatig. Vaak om veel dommere redenen dan een slecht gefilmde knuffel.

Bette Davis had er zo'n hekel aan dat ze zei: "Ik kus liever een cobra dan dat ik Hedda Hopper complimenteer." Toch had niemand het over "media-aan-de-schandpaal". Waar het om gaat is dit: roddels hebben altijd bestaan. Alleen was het vroeger een privilege. Je moest kunnen lezen, geld hebben voor kranten, in de juiste kringen verkeren. Tegenwoordig is het democratisch. Iedereen met een smartphone kan paparazzi zijn. Iedereen met Instagram kan roddels verspreiden. En dat is irritant, niet omdat het venijniger is geworden, maar omdat het niet langer te controleren is.

Vroeger konden alleen journalisten iemand ruïneren. Tegenwoordig kan elk meisje dat naar een concert gaat een miljardair-CEO zonder enige intentie laten ontslaan . Het is de democratisering van macht door roddels. En de machtigen vinden dat helemaal niet leuk . Hoe je niet met een schandaal moet omgaan (een beginnershandleiding) Het grappigste is dat Byron en Cabot alles verkeerd deden. Als de dames van Versailles bijvoorbeeld een handleiding hadden geschreven over hoe je met een schandaal moet omgaan, zouden ze elke regel hebben overtreden. Eerste basisregel: verberg je nooit. Wie zich verbergt, geeft automatisch schuld toe. Het is veel beter om het recht in de ogen te kijken, misschien met een grap, dan iedereen te ontwapenen.

Madame de Pompadour gaf geen persberichten uit toen er (waarschijnlijk verzonnen) geruchten over haar affaires de ronde deden. Ze gaf zelfs nog extravagantere feesten en nodigde juist de mensen uit die de geruchten verspreidden. Het was een stijlvolle manier om te zeggen: "Je roddels interesseren me niet." Byron en Cabot daarentegen: verborgen, stille persberichten van het bedrijf. Ze lieten anderen de controle over het verhaal hebben. Als Madame de Maintenon nog had geleefd, zou ze hen een klap geven voor hun amateuristische aanpak van de crisis. Het enige echte verschil. Weet je wat er echt nieuw is aan digitale roddels? Het is niet de kwaadaardigheid. Het is het geheugenverlies. De dames van Versailles veroorzaakten schandalen die jaren duurden. Decennia.

Madame du Barry is vandaag de dag nog steeds vooral beroemd om de roddels over haar. Oscar Wilde is onsterfelijk, mede dankzij zijn schandaal. Byron en Cabot? Over zes maanden zal niemand zich hen meer herinneren, want in de dagelijkse overdosis aan digitale schandalen verandert zelfs de beste roddel in fastfood. Snel, goedkoop, vergeetbaar. Het is alsof we zelfs de kunst van het lasteren hebben verpest. Onze voorouders deden dat tenminste, als ze iemand ruïneerden, op een goede manier. Met stijl. Voor de eeuwigheid. Misschien moeten we een voorbeeld aan hen nemen. Als we moeten roddelen – en dat zullen we altijd doen, het gaat ons te boven – laten we het dan in ieder geval goed doen.

Laten we roddels creëren die de tand des tijds doorstaan, want zoals Oscar Wilde – die wel het een en ander van schandalen wist – zei: "Roddels zijn het enige dat de moderne samenleving draaglijk maakt." En hij had gelijk. Behalve dat hij tenminste wist hoe hij zijn eigen ondergang tot een legende kon maken. Byron en Cabot daarentegen zullen een voetnoot blijven in de oneindige geschiedenis van menselijke roddels. Wat, als je erover nadenkt, bijna erger is dan ontslagen worden.