Cuckolds en geslagen

Wij Catalaans sprekenden hebben een taal die nogal onstabiel is. We staan op het verkeerde been in deze geglobaliseerde wereld van snel veranderende menselijke landschappen. De impact van immigratie en de demografische zelfmoord als gevolg van het geboortecijfer in samenlevingen zoals de onze compliceren de zaken aanzienlijk voor talen die, laten we het zo zeggen, niet imperiaal van karakter en traditie zijn.

Deze algemene bedreiging voor zwakke talen en de bijbehorende particularismen is niet de enige die het Catalaans bedreigt. Het komt bovenop de talen die van verder weg komen en waar we nu niet bij stil hoeven te staan. Toch is het zo dat de taalkundige coëxistentie in Catalonië neigt naar voorbeeldig gedrag. Maar als dit zo is, en we moeten het erkennen, dan is dat te wijten aan de collectieve en individuele verzaking aan het uitoefenen van alle taalrechten. We laveren wijselijk tussen het gewenste en het mogelijke.

Voor de nieuwkomer gelden taalkundige verplichtingen, daarover bestaat geen verdere discussie.

De controverse rond de gemeenteraad van Barcelona over enkele theaterscènes die het gezelschap Teatro sin Papeles uitvoerde tijdens de presentatie van het rapport van het Observatorium voor Discriminatie uit 2024 is zeer actueel. Het laat zien hoe verschillend de perceptie en interpretatie van gebeurtenissen kunnen zijn tussen mensen en groepen die dezelfde realiteit delen.

In de schetsen van dit bedrijf werd de Catalaanse taal gelijkgesteld aan die van een autoritair systeem dat het individu zelfs de geringste hulp ontzegt vanwege taalproblemen. De wanhoop van de immigrant die Spaans spreekt, maar geen Catalaans, is bijna vergelijkbaar met die van de Jood in Duitsland ten tijde van de eerste rassenwetten. De individuele waardigheid wordt met voeten getreden in naam van taalkundige suprematie, tot het punt dat brood en begrijpelijke gezondheidszorg worden ontzegd.

Teatro sin Papeles zou feiten die het als vanzelfsprekend beschouwt, hebben geparodieerd. En de reacties die het optreden heeft uitgelokt onder de Catalaanstalige gemeenschap zullen de vooringenomenheid van het gezelschap waarschijnlijk versterken.

Hoe moeten we op deze uitdaging reageren, wetende dat er mensen zijn die de taalkundige realiteit op deze manier ervaren? De eerste reactie is natuurlijk minachting. Ze de laan uitsturen, of erger. Ze kiezen Catalonië om hun levensplannen te maken, en de manier om dankbaarheid te tonen voor hun gastland is door de taal en de theoretische verplichting om die te kennen te bagatelliseren. Een verplichting die, laten we benadrukken, eerder een streven is dat het realiteitsprincipe onbruikbaar maakt.

Lees ook Geschoren stieren in het Congres Josep Martí Blanch

Omdat Catalaanstaligen altijd genereus en flexibel moeten zijn in hun taalgebruik om niet als rednecks en supremacisten te worden bestempeld, zou de reactie anders moeten zijn. Maar deze kan niet verzoenend zijn. Beleefd, ja, maar ook resoluut standvastig. Immigranten waren en zijn welkom, maar ze hebben wettelijke en morele verplichtingen. En in een land met twee talen betekent dit dat ze beide moeten beheersen. En het is de verantwoordelijkheid van de overheid, maar nog meer van de gastmaatschappij zelf, om dit te forceren en af te dwingen – ja, af te dwingen.

Elke andere benadering, beginnend met het voordeel van de twijfel te geven aan de theorieën die voortkomen uit het betreurenswaardige theaterspektakel, of door onszelf af te vragen of het Catalaans aantrekkelijk genoeg is of niet, of het nuttig is of niet, komt neer op het onterecht afzakken van onze broek tot aan onze enkels. Een minachting voor waardigheid, jazeker, maar dan wel voor die van Catalaanstaligen.

Zoveel geduld, empathie en begrip als nodig is voor degenen die van buitenaf komen. Maar laten we duidelijk zijn: ze zijn verplicht Catalaans te leren. Het is hun plicht, en ze moeten die vervullen ten behoeve van de gemeenschap en ook ten behoeve van zichzelf. Maar wat de rest van ons niet zal accepteren, zelfs niet degenen onder ons die overtuigd zijn van gematigdheid en begrip voor een complexe realiteit die permanente compromissen ten gunste van coëxistentie en communicatie essentieel maakt, is de schaamte om bedrogen en geslagen te worden.