Over de vulkaan

Van de vele destructieve krachten die de natuur kan ontketenen, is de vulkaan misschien wel degene die de meest beeldende en literaire uitdrukking heeft geboden. De uitbarsting, de brandende lava, de asregen – dit alles prikkelt onze verbeelding. En hoewel er mensen zijn die op de hellingen van een vulkaan wonen met een zekere, alledaagse onverschilligheid voor gevaar, net zoals anderen leven in zones van botsing en wrijving tussen tektonische platen, zich niet bewust van mogelijke aardbevingen, geven de meesten van ons er de voorkeur aan niet in de ketel van een beginnende vulkaan te kijken.

Het beeld van de krater van de vulkaan spookt door onze dromen, en natuurlijk helpen sommige romans – ik zal u de kaarten laten zien – om de huidige kaart van de Spaanse politiek te tekenen.

Sanchez voelt de grond onder zijn voeten trillen en weet niet of de uitbarsting doorgaat of niet.

Under the Volcano is Malcolm Lowry's meesterwerk, gepubliceerd in 1947 en speelt zich af in Cuernavaca, Mexico, op de Dag van de Doden in 1938. De hoofdpersoon, Geoffrey Firmin, is een alcoholist en voormalig Brits consul, die eveneens gekweld wordt door de verlating van zijn vrouw, Yvonne. De vulkaan bepaalt het voorzienbare einde van een man zonder ontsnappingsroute. De roman is een reis van zelfvernietiging – niet bepaald zelfmoord, maar misschien erger: decadentie en de dood als de enige uitweg. Er is een overvloedige kritische publicatie die dit boek als autobiografisch beschouwt, grotendeels vanwege het overduidelijke alcoholisme van de auteur, dat hem ook op een pad zonder terugkeer met een vreselijk einde bracht.

Luis Buñuel werd minstens een paar keer in de verleiding gebracht om deze roman te verfilmen. Mexico, alcohol, de Dag van de Doden, zelfs overspel en argwaan – alles had hem aantrekkelijk en verleidelijk moeten lijken. En toch voelden noch Buñuel noch Jean-Claude Carrière zich in staat om een script te schrijven op basis van Lowry's boek. Soms is er een verhaal en spanning, maar geen film...

Laten we van onderwerp veranderen, als u het niet erg vindt: Reis naar het middelpunt van de aarde is een roman van Jules – voor ons Jules – Verne, een van zijn populairste en bekendste. Otto Lidenbrock, hoogleraar mineralogie, woont met zijn neef Axel en zijn peetdochter Graüben in Hamburg. De jonge mensen zijn natuurlijk verliefd, maar dat is slechts een bijkomstigheid in een spannende avonturenroman die het genre van de ondergrondse exploratie definitief vestigde. De opening is een cryptogram, een raadsel achtergelaten door een IJslandse alchemist, Saknussemm, die driehonderd jaar eerder het middelpunt van de aarde had bezocht.

Lees ook Gerontowar Daniël Fernández

Tijdens een typisch 19e-eeuwse expeditie – vergeet niet, het is Verne! – bereiken oom en neef, samen met een IJslandse jager, Hans, die ad hoc is ingehuurd, de top van de vulkaan Snaeffels (als je IJsland bezoekt, kun je de besneeuwde top zien; het is Snaefellsjökull, om de volledige naam te gebruiken). Van daaruit beginnen ze hun reis naar het binnenste van de planeet, op zoek naar de aanwijzingen die de alchemist heeft achtergelaten. Ze komen een enorme binnenzee tegen, prehistorische wezens en worden geconfronteerd met allerlei gevaren en risico's, totdat ze uiteindelijk worden gekatapulteerd door een uitbarsting die hun vlot naar de oppervlakte stuwt, en ze belanden op het Italiaanse eiland Stromboli. Ze hebben het middelpunt van de aarde niet bereikt en zijn op een ander eiland beland, heel ver weg van het oorspronkelijke eiland.

Heb je enig idee waar ik heen wil?

Kijk, de premier is niet dronken, verre van dat. Sterker nog, hij is een gezonde, atletische man met een reputatie voor risicobereidheid en lef. Maar ik heb hem de afgelopen weken niet herkend, omdat ik hem meer dan eens wankel, struikelend en struikelend heb zien lopen. Hij is geblesseerd, ik denk dat het duidelijk is. En natuurlijk loopt hij op de vulkaan, voelt de grond onder zijn voeten trillen, onzeker of de uitbarsting doorgaat of niet.

De oppositieleider daarentegen is begonnen aan een onwaarschijnlijke reis naar het centrum, geleid door een oude alchemist uit vervlogen tijden met een verbleekte snor. Hij zal het centrum nooit bereiken, en ik vermoed dat hij het zelf ook weet, en zal op een ander eiland belanden, ver weg en veel meer naar rechts gekanteld. Hij zal van de ene vulkaan naar de andere gaan. Want als deze term onstabiel is geweest, zullen we zien hoe vulkanisch de volgende zal zijn. Vuur en as.

En dan zijn er nog mensen die zeggen dat het lezen van romans zinloos is...