Borges, van briljante humor tot scherpe kritiek in de dagboeken van een van zijn medewerkers

Een groot deel van het laatste boek van de Argentijnse dichter Roberto Alifano is geciteerd door zijn landgenoot Jorge Luis Borges (1899-1986), die zijn ontmoetingen met met hem tijdens de laatste tien jaar van zijn leven, om vast te leggen met welk genialiteit hij de overstap maakte van briljante humor naar scherpe kritiek.

Alifano (1943), een nauwe medewerker van Borges en een zeer goede vriend van de Chileen Pablo Neruda, heeft in Primer Cuaderno Borges. Diarios, 1974–1976 (Renacimiento) wat misschien wel het laatste levende getuigenis over de auteur van El Aleph is, verzameld.

Naast zijn meningen weerspiegelen deze pagina's Borges' dagelijkse leven , zijn leesvoorkeuren – of herleesvoorkeuren –, zijn familiebanden, met name met zijn moeder, zijn voorkeuren en afkeuren toen hij volwassen was, in de laatste periode van Juan Domingo Perón's ambtstermijn, die hij zonder aarzelen omschreef als een "navolger van Mussolini".

Zijn afstand tot het peronisme leidde ertoe dat hij vijf dagen na de dood van de Argentijnse president, tijdens een wandeling met Alifano, door een aantal fanatici in een rijdende auto werd beledigd: "Nu moet je wel blij zijn, oude gorilla!"

"Peronisme is een dictatuur en alle dictaturen bevorderen onderdrukking, onderdanigheid en wreedheid; maar het meest afschuwelijke is het feit dat ze idiotie bevorderen met bureaucraten die gebiedend praten (...) Het bestrijden van deze trieste monotonie is een van de vele plichten van beschaafde mensen en schrijvers," was zijn indruk van het Argentijnse regime.

In reactie op de positieve internationale reacties op Peróns dood zei Borges: "Perón is erin geslaagd ze allemaal voor de gek te houden . Zoals ik al zei, hij heeft me overtroffen. Hij is een veel grotere bedrieger dan ik."

Borges' politieke kritiek beperkte zich niet tot Peróns werk. Toen Alifano hem op een dag vertelde dat hij een bijeenkomst had bijgewoond op het hoofdkwartier van een vakbond, waarschuwde de schrijver hem: "Het zijn extreem gevaarlijke plekken, echte maffiosiholen." Zijn kritiek richtte zich echter vooral op andere schrijvers, zoals Ernesto Sábato, van wie hij zei dat "hij geïnteresseerd is in het schrijven van de geschiedenis, in het zijn van een martelaar."

Hij had geen hoge dunk van politici omdat "ze geen ethische mannen zijn; ze hebben de gewoonte ontwikkeld om te liegen, om te kopen, om de hele tijd te glimlachen", en hij had ook geen hoge dunk van de journalistiek, als je die ontdoet van ironie: "Het lijkt gevaarlijk veel op literatuur."

Over de Spaanse zanger en danser Miguel de Molina zei ze dat hij "een onuitstaanbare acteur" was en voegde eraan toe: "Ik snap niet hoe Soldi bevriend kan zijn met zo'n idioot. Hij doet me erg denken aan García Lorca; hij wil altijd in het middelpunt van de belangstelling staan." Deze mening contrasteert met die van haar over de dichter Ángel González: "Een zeer aangenaam persoon, een welgeplaatste en respectvolle man. Hij is een echte heer."

Borges had ook geen hoge dunk van een andere Spaanse schrijver, Juan Ramón Jiménez , wiens persoonlijke hygiëne hij in twijfel trok en over wie hij zei: "Hij was geen erg prettig mens, noch erg sympathiek. Een nogal afstandelijke, arrogante man, met een aanstootgevend gevoel voor humor. Hij behandelde zijn vrouw hardvochtig, hoewel hij overdreven lieve gedichten aan haar wijdde. Ik geloof dat hij een heimelijke vrouwenhater was ."

Op deze pagina's bekent hij verder een leerling te zijn geweest van de Spaanse schrijver Rafael Cansinos Assens : "Hij was een van de laatsten die ik zag voordat ik Europa verliet, en dat afscheid was alsof ik me in alle bibliotheken van het Westen en het Oosten tegelijk bevond. Hij pochte dat hij de sterren kon begroeten in veertien klassieke en moderne talen. Hij was een man die alle boeken ter wereld had gelezen."

In zijn afkeer van drukte ging Borges zelfs zo ver dat hij de drukte bij voetbalwedstrijden vergeleek met "de bijeenkomsten op de Academie voor Letteren."

Tot Alifano's verbazing antwoordde hij dat de Academie " een bende valse geleerden is, grote bedriegers . Maar de koffie die ze daar serveren is goed, het enige wat de moeite waard is. Ik ben academicus, maar ik ga er bijna nooit heen; te veel professoren, te weinig mensen, ondraaglijk."

Hij uitte kritiek op de Verenigde Staten en pleitte voor politieke correctheid : "In de Verenigde Staten wordt van je verwacht dat je de indianen steunt, kwaadspreekt over het land en ook communist bent. Als ik daar ben en weiger zulke onzin te accepteren, stel ik soms degenen die naar me luisteren teleur."