BTW veroorzaakt exodus van Spaanse galerieën naar Frankrijk en Italië

Een werk van dezelfde kunstenaar – zoals Miquel Barceló, Juan Uslé of Jaume Plensa, om er maar een paar te noemen – kost meer in een Spaanse galerie dan in een Franse, Duitse of Italiaanse. Het is niet nodig om in esoterische kwesties te duiken. De reden is duidelijk: de btw die in Spanje wordt geheven over kunstaankopen via galerieën bedraagt ​​21%, terwijl die in Duitsland 7% bedraagt, in Frankrijk 5,5% en in Italië minder dan een maand geleden werd verlaagd van 22% naar 5%. Het spreekt voor zich dat de gevolgen van deze kloof in een wereldwijde markt verwoestend zijn. De kunstwereld worstelt al meer dan tien jaar met het gelijktrekken van de btw-tarieven met die van de buurlanden, maar het gebrek aan actie van de overheid veroorzaakt een massale uittocht.

"Bezorgdheid is van het grootste belang, want het gaat om overleven", zegt Idoia Fernández, voorzitter van het Consortium van Hedendaagse Kunstgalerieën. Zij constateerde de afgelopen maanden een nog pril, maar schijnbaar onstuitbaar fenomeen: de massale uittocht van Spaanse galerieën naar Frankrijk of Italië. Ze willen hun verkopen met verlaagd btw-tarief factureren en op gelijke voet concurreren met hun Europese collega's door een tweede locatie of kantoor te openen.

Een werk van Miquel Barceló, Juan Uslé of Jaume Plensa kost in Spanje meer dan in Frankrijk of Duitsland.

Degenen die het voortouw hebben genomen, blijven voorzichtig en geven er vooralsnog de voorkeur aan anoniem te blijven. Het fenomeen heeft pas net zijn ware aard laten zien. "Het is dé actualiteit. De afgelopen twee maanden kom ik elke keer dat ik naar een opening of beurs ga galeriehouders tegen die me vertellen dat ze erover nadenken, alleen of in samenwerking met andere galerieën, en ik ben van plan het serieus te bestuderen om te zien hoe haalbaar het is", betoogt de voorzitter van de vereniging, die 120 galerieën uit heel Spanje verenigt en samen met haar zus Nerea de galerie NF/Nieves Fernández in Madrid runt. "Het lijkt meer een ideologische kwestie dan een kwestie van inkomsten genereren", zegt Miguel Ángel Sánchez van de in Barcelona gevestigde galerie ADN, want "de kunstmarkt in ons land is ongeveer € 300 miljoen waard, wat betekent dat met een verlaagd btw-tarief de verkoop zou stijgen en ze meer zouden innen, maar ik denk dat ze ons zien als vier rijke mensen die kunst verkopen aan vier andere rijke mensen." Sánchez heeft een speakeasy in de wijk Marais in Parijs, hoewel hij beweert dat hij die alleen gebruikt voor presentaties en ontmoetingen met kunstenaars en verzamelaars. "Ik heb er niet eens over nagedacht, vooral," betoogt hij, "omdat mijn omzet klein is, ongeveer een miljoen euro per jaar, en ik weet niet of de bureaucratische rompslomp die gepaard gaat met het opzetten van een bedrijf in Frankrijk de moeite waard is, maar ik begrijp wel waarom het moet. Het is ons recht, net als elk ander bedrijf."

"Zijn we gek? Dwingen ze ons echt om onze energie te steken in het openen van een markt in Parijs of Turijn, omdat we hier klanten verliezen?" vraagt ​​Carlos Duran van Senda, voor wie "het grote probleem niet alleen is dat lokale klanten naar het buitenland gaan om te kopen, wat logisch is als ze het daar goedkoper vinden, maar dat internationale klanten niet meer komen." Niemand durft er cijfers over te geven, hoewel iedereen het erover eens is dat "Frankrijk [met 5,5%] ons dit jaar veel schade heeft toegebracht. Het maakt ons het leven moeilijk", zegt Fernández. "Op dit moment kan ik niet concurreren met de twee Franse galerieën die Chiharu Shiota en Arnulf Rainer vertegenwoordigen, kunstenaars met wie ik samenwerk, en wier omzet de afgelopen maanden al aanzienlijk is gedaald."

In Spanje geldt een tarief van 21%, terwijl dat in Duitsland 7% is, in Frankrijk 5,5% en in Italië 5%.

Sinds 2022 staat een Europese regelgeving een verlaging van de btw op kunstverkopen toe tot minimaal 5%, maar de Spaanse regering heeft nog geen toegeving gedaan, aldus insiders uit de sector. "We hebben allemaal besloten dat bioscopen en concerten een verlaagd btw-tarief van 10% krijgen, en ik vind dat eerlijk. De culturele sector is een kwetsbare sector die bescherming nodig heeft. Het maakt niet uit of het Taylor Swift is en kaartjes voor 100 euro worden verkocht, of dat het een Hollywoodfilm is, die geen bescherming nodig heeft en de meest obscene figuren ter wereld worden aangepakt. In die gevallen vraagt ​​niemand zich af wie de kijkers zijn. In de kunstwereld daarentegen wordt het tegenovergestelde aangenomen: de ontvanger is een rijk persoon die niets beters te besteden heeft; een wispelturig persoon, ongeacht welke belasting ze heffen, zal die betalen. Het is allemaal heel absurd", concludeert Fernández. Volgens gegevens van de sector is 70% van het publiek in Spaanse galerieën "een kleine en middelgrote koper".

Lees ook

Quico Peonado, afkomstig uit Àngels Barcelona en voorzitter van de vereniging Arts Barcelona, ​​herinnert zich dat, ondanks beschuldigingen van elitarisme, "galerieën de enige culturele industrie zijn met gratis toegang." Een paradigmatisch voorbeeld is dat van Marc Domènech, met een voortreffelijk programma met kunstenaars als Georges Noël, André Masson en Henri Michaux, die het museumaanbod van de stad aanvullen en verrijken. "Ik weet niet hoe ik deze erfenis kan blijven verdedigen", klaagt hij. "Je moet buiten de beurs verkopen, want klanten zullen me zeggen: 'Geweldig Marc, gefeliciteerd, wat fantastisch om deze werken hier te kunnen zien, maar ik ga ze in Frankrijk kopen.' En ik zal het begrijpen. Ik weet niet hoe lang ik nog risico's kan blijven nemen."

"Het is een torpedo voor de professionalisering en groei van Spaanse kunstenaars."

Het ontbreken van een verlaagd btw-tarief voor kunst is niet alleen schadelijk voor galeriehouders en verzamelaars, maar "is ook een ware torpedo voor Spaanse kunstenaars, hun professionalisering en hun groei", aldus Idoia Fernández, voorzitter van het Consortium van Hedendaagse Kunstgalerieën. Ze wijst op de tegenstrijdigheid dat het btw-tarief van 10% dat kunstenaars kunnen toepassen, een probleem vormt. Wat je daarmee zegt, de boodschap die je uitdraagt, is: 'exposeer niet in een galerie, neem geen agent in de arm om je te vertegenwoordigen, laat je niet promoten, word geen professional...' Het is alsof je een schrijver dwingt om zijn werk zelf te publiceren en vanuit huis te verkopen om te profiteren van een belasting van 4%. Of als je een muzikant 10% belasting zou laten betalen als hij in zijn garage speelt, maar 21% als hij in het Bernabéu speelt. Het is een vis die in zijn staart bijt, want naarmate wij galeriehouders verzwakken, worden lokale kunstenaars verder benadeeld. Vertegenwoordigd worden door een galerie met een bepaalde kracht, een bepaalde macht, met capaciteit, is niet hetzelfde als vertegenwoordigd worden door een kleinere, financieel zwakkere galerie.' Een mening die gedeeld wordt door Quico Peinado, voor wie het inkomstenverlies dat de btw-verlaging voor de overheid zou kunnen betekenen geen enkele speciale dienstverlening in gevaar brengt, en toch zou de opbrengst enorm kunnen zijn: ze kunnen meer galerieën openen, meer beurzen bezoeken en meer tentoonstellingen houden. en daarmee kunstenaars versterken, van wie velen niet zouden bestaan ​​zonder een galerie achter zich." Peinado verzet zich tegen het vooroordeel dat kunst een markt is voor rijke speculanten, "terwijl ik in werkelijkheid niet denk dat er in Spanje iemand is die daarmee speculeert. Wie een meevaller wil, heeft huisvesting." De Franse hoofdstad heeft de afgelopen jaren haar status als Europese kunsthoofdstad herwonnen en Londen overgenomen, dat terrein verloor door de Brexit en nieuwe belastingvoorwaarden. Wanneer grote internationale galerieën daar vestigingen openen, zoeken ze lokale kunstenaars op en maken ze hen wereldwijd bekend, iets wat volgens experts in Spanje zou gebeuren als de btw gelijkgetrokken zou worden. Een van de galerieën in Barcelona, ​​gevestigd in Parijs, is Mayoral, dat zes jaar geleden zijn deuren opende, "maar de motivatie was destijds uiteraard niet fiscale kwesties [verlaagde btw was er nog niet], maar eerder het idee om zichtbaarheid te krijgen en onszelf internationaal te positioneren", merkt Jordi Mayoral op, die benadrukt dat de huidige situatie een heel ecosysteem schaadt.