De creatieve stem van Afro-Mexicaanse vrouwen nam Bellas Artes over als een identiteitsruimte

▲ Aleida Violeta Vázquez Cisneros (tweede van links) verklaarde: "Ik ben de zee, de herinnering, het water, het vuur, de regen, de illusie van het leven." De dichter, oorspronkelijk afkomstig uit Guerrero, was een van de tien deelnemers aan het evenement georganiseerd door het Nationaal Instituut voor Natuurlijke Historie (CNL) van Inbal. Foto: Jair Cabrera Torres

Daniel López Aguilar

Krant La Jornada, zondag 31 augustus 2025, p. 2

"Mexico is ook zwart. Ik ben niet tot slaaf gemaakt, ik blijf standvastig en vecht voor mijn rechten." Met deze verzen opende Patricia Guadalupe Ramírez Bazán, oorspronkelijk afkomstig uit de regio Costa Chica in Guerrero, gisteren de eerste nationale bijeenkomst van zwarte, Afro-Mexicaanse vrouwelijke schrijvers.

Tien dichters uit verschillende delen van Mexico kwamen bijeen in de grote zaal van het Paleis voor Schone Kunsten om een ​​stem te geven aan de verhalen, herinneringen en waardigheid van hun gemeenschappen.

Elke interventie bracht een collectief verhaal samen dat gebieden, verzet en generaties met elkaar verbond, terwijl honderden jongeren en volwassenen hun enthousiasme en bewondering deelden met applaus en gebaren van herkenning.

Ramírez Bazáns kracht eiste rechtvaardigheid en ruimte voor degenen die historisch gemarginaliseerd zijn. Haar gedichten herinnerden aan het voortbestaan ​​van Afro-afstammelingen en het belang om de herinnering aan hun wortels levend te houden.

Jamel Ydzu Martínez Fonseca uit Baja California gaf een stem aan Identity Theft, een werk dat de mechanismen aan de kaak stelt die Afro-afstammelingen beroven van hun tradities en geschiedenis. Hij benadrukte daarbij de dringende noodzaak om cultureel verzet te versterken.

De intensiteit van haar aanklacht maakte plaats voor Ana de las Flores uit Mexico, die La sangre de África las en, begeleid door Julio Raygosa op de piano bij de uitvoering van Siempre Tenemos Alas, de genocides in Palestina, Haïti en Congo aanhaalde.

Terwijl ze het publiek uitnodigde om te zingen, vulde de kamer zich met een gemompel van eensgezinde stemmen en gelach als reactie op elk couplet, terwijl de muziek de kracht en aanwezigheid van de auteur benadrukte.

Malva Marina Carrera Vega uit Michoacán richtte haar lezing op geheugen en verlies.

“Ik vond een uiteengereten zwaan… Ik vond mijn stem in sommige lippen.” Zijn verzen nodigden uit tot introspectie, om te herkennen wat verloren is gegaan en wat in het geheugen blijft bestaan.

Die intensiteit vond een echo in Aleida Violeta Vázquez Cisneros uit Guerrero, die verklaarde: "Ik ben de zee, de herinnering, het water, het vuur, de regen, de illusie van het leven. Ik ben de verloren taal van mijn voorouders. Ik ben de hand van duizend zwarte vrouwen die het leven bijeenhouden." Haar woorden daagden de vooroordelen uit die anderen hebben over donkere lichamen, dikke neuzen, ogen en lippen.

Vervolgens zong ze La Negrita Cucurumbé van Cri-Cri, met een nieuwe tekst: "La Negrita Sigue De Pie a pesar de la oppresión." Met dit gebaar kwam ze dichter bij de geschiedenis van het lied en de herinnering aan haar gemeenschap. De zaal barstte los in applaus en gejuich vanwege de kracht en trots die van haar optreden uitgingen.

Montserrat Aguilar Ayala uit Michoacán droeg haar deelname op aan de nagedachtenis van haar afwezige moeder door een brief aan de vuurvlieg te schrijven, die ze aan zichzelf richtte als een teken van zelfbevestiging. Ze nodigde de aanwezigen uit om ook over zichzelf te schrijven, als een manier om weer in contact te komen met hun leven en herinneringen.

Samen met Aguilar voerde Alexis Vázquez Duerme negrito uit, een voorstelling die de urgentie van rechtvaardigheid voor zwarte vrouwen overal ter wereld benadrukte.

Juliana Acevedo Ávila uit Oaxaca verwoordde haar verbondenheid met het land en de gemeenschap: "Ik ben zwart, een Afro-afstammeling die mijn stem luider verheft om gerechtigheid te vinden." Haar gedicht "Hartazgo" ging over racisme en moderne slavernij.

Raquel González Mariche, eveneens afkomstig uit die staat, bracht het verhaal naar een plek waar dromen zich openen voor avontuur. Azucena López Ventura, uit Guerrero, sloot het deel af met "Van Diversiteit", waarin ze de rechten belichtte die haar gemeenschap zijn ontzegd.

Elizabeth Avendaño Sayagua uit Mexico-Stad sloot het culturele evenement af met Zarina Palafox op de harp, Yasbil Mendoza op de viool en Julio Raygosa op de piano. Hun coupletten en muziek gingen in op xenofobie, racisme en ongelijkheid, en sloten af ​​met een krachtige oproep tot herdenking en rechtvaardigheid: "Op naar migranten-, inheemse en zwarte vrouwen."

Het federale ministerie van Cultuur coördineerde het evenement via de Nationale Coördinatie Literatuur (CNL) van het Nationaal Instituut voor Schone Kunsten en Literatuur (INBAL). Claudia Curiel de Icaza, hoofd van dit agentschap, verklaarde: "Dit evenement maakt deel uit van een programma met belangrijke activiteiten voor Afro-Mexicaanse gemeenschappen, zoals het eerste zwarte dansfestival, concerten van inheemse vrouwen en dialogen met internationale artiesten."

Hij benadrukte de hervorming van Artikel 2 van de Grondwet, die het resultaat is van de strijd van Afro-Amerikaanse mensen, en benadrukte de urgentie om "hun geschiedenis en nalatenschap zichtbaar te maken."

Diego Prieto Hernández, hoofd van de Strategische Eenheid Levende Culturen, Immaterieel Erfgoed en Interculturaliteit, voegde eraan toe: "Deze ruimte, ooit uitsluitend gewijd aan hoge cultuur, biedt nu onderdak aan de meest uiteenlopende uitingen. De kunst en literatuur van Mexico worden in stand gehouden door de creativiteit van de gemeenschap."

Onder de aanwezigen bevonden zich Alejandra de la Paz Nájera, directeur van INBAL (Nationaal Instituut voor Statistiek en Volkstelling), activiste en wetgever Susana Harp, samen met andere culturele figuren.

Nadia López, Nationaal Literatuurcoördinator en moderator van het evenement, concludeerde: "Vandaag is de geschiedenis veranderd. Deze stemmen, voor het eerst samen in deze zaal, markeren een beslissende stap in de richting van de zichtbaarheid en erkenning van gemeenschappen die eeuwenlang hebben gestreden voor rechtvaardigheid en waardigheid."