De grote paradox

"Restaurateurs zijn hyperrealistische kunstenaars", schreef Édouard Levé in "Casa", een script voor een hoorspel dat deel uitmaakte van de bundel Unpublished (Eternal Cadence). Het zou ook andersom geformuleerd kunnen worden: de schrijvers en kunstenaars van het realisme zijn restaurateurs die een esthetiek die decennia geleden is vergaan, steeds weer actualiseren, zodat die tentoongesteld en verkocht kan blijven worden in dat museum van het heden dat de industrie van beelden en verhalen is. Tegenover dit anachronisme staat de Franse kunstenaar – die in zijn Zelfportret beweert dat hij zich aan de grenzen zo goed voelde alsof hij nergens was; die zijn Suicide afrondde vlak voordat hij ook een einde aan zijn eigen leven maakte – die een fotografisch oeuvre creëerde gebaseerd op dramatische enscenering en een reeks boeken die literatuur teleporteerden naar de hedendaagse kunst.

Conceptuele literatuur, zoals Thomas Clerc het noemt in de proloog van Unpublished, in de trant van Georges Perec en Marcel Duchamp. Het is de constellatie van Max Aub, Ulises Carrión, Miquel Bauçà en Verónica Gerber Bicecci, allen auteurs van fictie of documenten die uitgroeien tot tentoonstellingen, installaties of encyclopedieën, en die een vluchtig kamp opzetten op een onverwachte grens. Omdat het bijna onmogelijk is om de grenzen tussen talen en vooral formele kaders te overschrijden, ondanks de canonisatie van talloze figuren en grensoverschrijdende projecten, heeft David Maroto de twee fascinerende delen van A New Medium: The Artist's Novel (Greylock) gewijd aan het verkennen van de parallelle traditie aan de andere kant van de spiegel. Niet die van het kunstenaarsboek, maar die van de roman als "een medium in de beeldende kunst", minder bepaald door "de intrinsieke kwaliteiten van dat artefact" dan door "de institutionele omgeving waarin het opereert". Boeken waarin de sporen van een artistiek proces te volgen zijn: de performances, installaties of tarotkaartleggingen waarmee ze zijn ontstaan; de beurzen of residenties of de curatoren die het bestaan ervan uitleggen.

De circuits van de hedendaagse kunst zijn misschien wel het laatste gebied dat door de roman wordt veroverd.

De hedendaagse kunstwereld is misschien wel het laatste gebied dat veroverd is door de roman, dat omnivore genre dat begon met het zich toe-eigenen van de Arthur-cyclus en de liefde in versvorm, geperfectioneerd werd door Cervantes, vervolgens het geïllustreerde essay binnendrong en uiteindelijk de feuilletonroman werd, en gedurende de 20e en 21e eeuw, met zijn structuur en ambitie, vele van de beste strips, podcasts, series en videogames inspireerde, tot het punt dat we niet meer weten of de "grote Amerikaanse roman" in de boekhandel of op platforms te vinden is. Die perfecte machine die desondanks 99% van de tijd koppig, zo niet poëzie en essay, dan zeker televisie, tekenfilms, de wereld van geluid en videogames, de pixel, hedendaagse kunst negeert. Er zijn weinig culturele paradoxen die zo vreemd, zo wanhopig zijn.