Het nieuwe boek van Fernanda Laguna, een affectieve en sensorische kaart van de hedendaagse kunst

De eerste keer dat de kunstenaar , dichter en curator Fernanda Laguna een schilderles volgde, leerde ze – zo zegt ze – kopiëren: een magische spreuk om iets voor altijd te laten duren, als een Dorian Gray van schoonheid en tederheid. Zo maakte ze op 22-jarige leeftijd haar eerste schilderij, "Niña con perro" (Meisje met hond) (1994), een kleine, naïeve, zelfklevende decal in pastelkleuren en "de wens van een beeldje om een schilderij te worden". Het is precies dit werk – nu onderdeel van een privécollectie – dat de cover illustreert van ¡Muy Espectacular! (Zeer spectaculair! ), het gloednieuwe boek van de beeldend kunstenaar , uitgegeven door Penguin Random House. Het bundelt "wensen, brieven en kunstteksten" die zich uitstrekken van 1995 tot heden en die, over een periode van drie decennia, de creatieve, emotionele en sensorische kaart schetsen van een van de oprichters van de legendarische galerie Belleza y Felicidad.

"Het kleine, het vreemde, het gebroken, het linkse zijn spectaculair vanwege hun epische aard", schrijft de auteur aan het begin van deze pagina's - die bij dezelfde uitgeverij heeft gepubliceerd met haar alter ego, Dalia Rosetti - en legt de basis voor deze literaire en essayistische hinkelspel waarin ze, opnieuw, op een leeg vel papier vastlegt om hetzelfde mechanisme van bezwering en bestendiging te herhalen.

Terwijl ze bezig is met de voorbereidingen voor een tentoonstelling in Malba in 2026 en een retrospectief in het Spaanse Museo Reina Sofía in 2027 , beschrijft Fernanda Laguna, die in Villa Fiorito een Beauty and Happiness-locatie beheert, in dit boek "een uitputtende en hallucinerende tour door de hedendaagse Argentijnse kunst" aan de hand van essays die variëren van briefwisseling tot proloog en van fantasierijke conversatie tot existentiële verrukking.

Van een brief gewijd aan New York City tot een tekst voor de Biënnale van São Paulo in 2010 en een artikel voor het Chileense tijdschrift The Clinic , Laguna brengt een selectie teksten samen die de loop van zijn carrière markeren. Tegelijkertijd schetst hij een emotionele kaart en legt hij zijn standpunt vast dat meer tot het hart dan tot de encyclopedie spreekt, ver verwijderd van elke zweem van plechtigheid. In het hoofdstuk 'Montajelandia' bijvoorbeeld, spreekt hij over hoe 'de werkelijkheid cis is', terwijl het gedicht 'een transportaal' is.

Deze reeks teksten, die het kwetsbare – of dat wat niet past – verheerlijkt, vormt tevens een vorm van verzet: "Het leven is verdeeld tussen 'wat past' en 'wat niet past'; het gezonde versus het gebroken, het mooie versus het lelijke. Dit kent geen grenzen. En het mooie is dat nieuwe evaluatiesystemen overwonnen kunnen worden. Wat niet past, wil niet normaal worden, maar juist geïntegreerd worden in zijn anders-zijn. Het vieren van een diverse wereld zou het mooiste zijn wat er is", zegt Laguna (Buenos Aires, 1972) in een interview met Clarín .

– In verschillende teksten in het boek komen liefde, vriendschap en kunst samen als vormen van wederzijdse steun. Hoe denk je vandaag de dag over deze "affectieve kaart" die je in dit boek trekt tussen kunstenaars, vrienden en bondgenoten?

– Er bestaat een prachtig concept dat gedeeld wordt door inheemse feministen in Midden-Amerika, namelijk dat van lichaamsterritorium. Onze lichamen zijn territoria van bezetting, verovering en kolonisatie, maar ook van toevlucht, plekken van creatie, verzet, vieringen, collectieve rituelen en liefde. Vriendschap is de vermenigvuldiging van een territorium; het is delen, en waar we gaarkeukens, culturele centra, enzovoort kunnen openen. Net als bij Cecilia Pavón ging Beauty and Happiness over het delen van het territorium van onze vriendschap. Wat Roberto Jacoby zei, is erg belangrijk voor mij: vriendschap als een technologie die de collectieve kracht wil versterken.

– Het werk dat de cover illustreert, "Meisje met hond", was ook je eerste schilderij, en in het boek vermeld je dat het een geschenk was voor Isolina Silva, een sleutelfiguur in je leven en in de geschiedenis van de oprichting van Belleza y Felicidad Fiorito. Welke nalatenschap van haar leeft voort in deze ruimte?

Ik had het geluk haar te ontmoeten. Ik denk dat er iets heel vreemds gebeurde toen ik met tien pakken noedels om te doneren de straat op liep en haar zag karton verzamelen zodat we eten konden geven aan haar gaarkeuken. Het was een bizar toeval, maar het mooiste is dat we goede vriendinnen werden, ondanks dat we zo verschillend waren en volslagen vreemden voor elkaar. We hadden elkaar vanaf het begin nodig, en dat bracht ons samen. Haar nalatenschap is zo enorm, maar die bestaat allemaal uit microdingetjes: de esthetiek van de galerie in de beginjaren, met kartonnen muren bedekt met papier – de galerie was een scheidingswand tussen de kamers. Haar ongelooflijk vreemde en gekke handwerk zette de toon; onze eerste eetkamer, gebouwd op de binnenplaats met een open haard; onze gesprekken over amateur-existentialisme. Ik begon met haar vanaf bijna nul, om te zien hoe alles er met haar hulp uit zou kunnen zien.

–Je zegt in een van je teksten dat kunst niet geïnstitutionaliseerd kan worden omdat het "een mysterie" is, "een onnauwkeurige variëteit". Hoe ga je om met kunstinstellingen?

–Ik was nooit geïnteresseerd in instellingen, omdat ik voor het onafhankelijke pad koos. En wanneer je helemaal opnieuw moet beginnen met een onafhankelijke ruimte, moet je ze hoe dan ook vergeten. Instellingen genereren prestige, ze geven waarde. En wanneer je het onafhankelijke pad kiest, moet je je eigen vormen van waardering ontwikkelen, onafhankelijk van de rest. Nu, op 53-jarige leeftijd, ga ik twee museumtentoonstellingen doen, en daar ben ik erg dankbaar voor. Het is een geweldige kans om te zien hoe ik mijn werk er onder andere fragiel en teder uit laat zien. Ik werk hard; ik moet me aanpassen en op de een of andere manier door de precaire situatie heen filteren.

–Je zegt dat Beauty and Happiness niet zozeer analyseerde wat er gebeurde, maar eerder wat er werd ervaren. En je zegt ook dat het om de een of andere reden geassocieerd werd met oppervlakkigheid, alsof kunst die gekoppeld was aan plezier of emotie minder serieus was. Wat vind je daar vandaag de dag van?

–We werden geassocieerd met oppervlakkigheid vanwege de interpretatie van de naam door sommigen, en ook omdat het een voortzetting was van Rojas' werk, waarin het vrouwelijke zwaar werd gediskwalificeerd. Vrouwen en homo's waren oppervlakkig, en mannen intellectueel en diepgaand. Emoties waren klein en willekeurig, dus mensen wantrouwden hen. Maar wij wilden al die dingen waar men op neerkeek, vanwege dat ding over liefde dat wordt gegenereerd door het kwetsbare, het tedere, het gebrokene. Deze kwaliteiten dienen ook mensen, en dat betekent niet dat wat we bij ByF deden geen maatschappelijke impact had: zoals de queer en superbetaalbare uitgeverij (denkend aan een tijd van crisis) die we hebben opgericht, een uitgeverij die is opgericht om gecollectiviseerd te worden. Zoals de culturele ruimte die we waren, die negen jaar lang vele kunstenaars heeft gekoesterd en de betekenis van dat woord heeft verruimd.

Zeer spectaculair! , van Fernanda Laguna (Random House).